Eskişehir’in ‘kültür kenti’ kimliğinde ‘öncü emeği’ olan bir sinema ranta kurban ediliyor
“Kentin kültür yaşamına katkılarıyla cumhuriyet çağdaşlığının simgesi olmuş ünlü sinemayı ticari kullanıma kurban etmek, toplumsal gelişmenin bellek zenginliğini de yok etmek demektir.”
İstanbul’daki Emek Sineması’na göz diken kültür yoksunu AVM (Alış Veriş Merkezi) projesine karşı bu serzenişimizi duymayan kalmamıştır… Ne var ki son günlerde Eskişehir’den gelen haberler, yıllanmış kültür mekânlarımıza benzer aymazlığın bu “yüzakı”mız kente de zarar verdiğini gösteriyor.
Cumhuriyet döneminin emektar mimarlarından Abidin Mortaş’ın imzasıyla 1959’da kente kazandırılan ünlü “Kılıçoğlu Sineması”, AVM’lerdeki cep sinemalarıyla rekabet edemeyince, sıradan bir ticaret yapısına dönüştürülmek üzere gözden çıkartılmış... dahası aynı sinemayı “kentin kültür yaşamı”yla bütünleşen “anı değerleri”yle korumaya alan Koruma Kurulu üyelerinin adeta “suçlu” ilan edilmeleri ise Eskişehir’e hiç mi hiç yakışmıyor!
Birkaç yıl
önceye kadar kentlilerin “buluşma” yeri, Kılıçoğlu Sineması’nın önüydü.
O kadar ki Koruma Kurulu’nun “sinemayı kurtarma” kararlarını eleştiren, dahası aynı çabayı “kentin gelişmesini engelleme”! sayabilenler arasında -inanasım gelmiyor ama- “meslek odalarında yönetici olabilen mimarlar” bile var…
Aynı mimarların sinema yerine rant binasını savunma adına “Kurul 50 yıllık binaları bile tescilliyor” diyebilmeleri ise “kentsel miras” ve “toplum belleği” gibi mimari kavramları umursamadıklarını gösteriyor…
Bu tutumu CHP’li bir milletvekilinin, “Koruma Kurulu sorun üretiyor” diyerek desteklemesi ise partisinin “evrensel kültür politikaları”ndan bile habersiz olduğunu kanıtlıyor. (İstikbal Gazetesi-12 Temmuz 2010)
BAKANA MEKTUP
İşte böylesi bir “rant” aşkı içinde hemen tüm “çıkarcı” kesimlerin iktidar partisinin temsilcileriyle birlikte yüklenmeleri sonucunda kurul üyeliklerinden uzaklaştırılan mimar Doç. Dr. Tülin Görgülü (YTÜ) ile Sanat Tarihçi Prof. Dr. Yelda Uçkan (AÜ), Kültür ve Turizm Bakanı Ertuğrul Günay’a mektuplarında şunu vurguluyorlar:
“Eskişehir’in kentsel belleğinde önemli yer tutan, yıkılmaması ile ilgili sivil inisiyatiflerin oluştuğu, Abidin Mortaş gibi önemli bir mimarın eseri olan bu yapı, mutlak korunması gerekli bir yapıdır. Tescil konusunda da çok ayrıntılı gerekçeler belirtilmiştir.”
Yerel basındaki “sinema yerine iş merkezi” taraftarlarının “Kurul zaten daha önce yıkım kararı vermişti” şeklindeki “gerçek dışı” söylemlerine de aynı mektup şu açıklığı getiriyor:
“Kılıçoğlu Sineması konusunda kurul tarafından hiçbir süreçte alınmış yıkım kararı yoktur, tam tersine kurul tarafından yıkımı durdurulmak üzere mühürlenmiş ve tescil edilmiştir.”
UNUTULAN ‘ÇIĞLIK’LAR
Eskişehir’de kentin gelişmesini “daha çok inşaat”ta gören imar rantı sevdalılarıyla Koruma Kurulu arasındaki bu yakışıksız çatışmanın tek nedeni Kılıçoğlu Sineması değil; bir de yılların çekişme alanı, “Eski Fabrikalar Bölgesi” var ki kentin sadece imar tarihinde değil, “demokrasi tarihi”nde de çoktan yerini aldı...
Anımsanır mı bilmem, 90’lı yılların sonlarında yayımlanan “Bir Kentin Çığlığı” adlı kitapçık, Eskişehir’e egemen olan “plansız ve çıkarcı betonlaşma”yı ulusal yüzakımız “Anadolu Üniversitesi”nin kentine yakıştırmayan herkesi ayağa kaldırmıştı...
Eski Fabrikalar Bölgesi’nde tarihsel kiremit fabrikalarıYerel meslek kuruluşları ve STK’lerce hazırlanan kitapçıkta özetle deniyordu ki: “Fabrikalar bölgesi, kentin ortasında eşsiz bir dinlence ve kültür alanı olanağı sağlamaktadır. Betonlaşan Eskişehir’in yegâne nefes alma yeridir.”
Bu “tarihsel çığlık” kamuoyunda öylesine destek buldu ki bugün Eskişehir’in “örnek kent” gösterilmesini sağlayan başarılı “belediye başkanları” da aynı çığlığın önderleri olarak seçim kazanmışlardı.
Şimdi aradan sadece 10 yıl geçti… yerel basında Vedat Alp’in yazdıklarını birlikte okuyalım: (Şehir-14 Temmuz 2010)
“Fabrikalar Bölgesi 10 yıl öncesine kadar ‘Eskişehir’in Akciğeri’ olarak tanımlanıyor ve korunması için kıran kırana mücadele veriliyordu… şimdi ise yalnızca koruma kurulu, birazcık direniyor; direndiği için de eleştiri yağmuruna tutuluyor. Bölgeyi yapılaşmaya karşı korumak dün ‘kente karşı tarihi görev’ sayılırken bugün ‘kente karşı suç’ gibi gösteriliyor. ‘Yapılaşmaya engel çıkartan’ Koruma Kurulu üyeleri neredeyse ‘yatırım düşmanı’ ilan edilecekler.”
İşte böylesi bir “tersine rüzgâr”la eşzamanlı olarak görevlerinden uzaklaştırılan kurul üyeleri, bakanlarının kendilerine “sahip çıkma”sını bekledikleri mektuplarında bu durum için de bakın neler söylüyorlar: “Bölgedeki eski endüstri yapılarının günümüz koşullarına uygun işlevlendirilen örnekleri kurul onaylı projelerle hayata geçirilmiştir. Bunlar arasında ‘eski hal’ binası, Haller Gençlik Merkezi olarak restore edildiği işleviyle, ‘Türkiye’de kültürel mirasın korunması’nda önemli yol alınmasını sağlayan TKB tarafından da ödüllendirilmiştir.”
Çünkü Eski Fabrikalar Bölgesi’ndeki “koruma amaçlı imar” uygulaması, endüstri mirası niteliğindeki eski fabrika yapılarını çağdaş ve kültürel işlevlerle kullanmak, geri kalan tüm alanları ise kente “nefeslenme-rekreasyon bölgesi” olarak armağan etmeyi öngörüyor...
Hayallerimizi süslemeye başlayan, onur kaynağımız, örnek kentimiz Eskişehir’in mimarları, yazarları, hatta siyasetçileri ve 10 yıl öncenin “çığlık” atan aydınları... buna nasıl karşı çıkabilirler; anlamak mümkün değil.