Kazakistan, Çin ve Rusya'ya rağmen Azerbaycan'la anlaştı. Petrolün taşınması için Hazar Denizi altından Aktau-Bakü arasında yeni bir boru hattı döşenecek.
Azerbaycan petrollerini dünya pazarlarına taşıyacak olan Bakü-Tiflis-Ceyhan boru hattının tamamlanmasına çok kısa bir süre kala, uzun süredir beklenen haber Kazakistan'dan geldi. Çin ve Rusya'nın baskısına karşın Kazakistan, Kaşagan yataklarından yılda yaklaşık 7.5 milyon ton petrolü Hazar Denizi altından Aktau-Bakü arasına döşenecek yeni bir boru hattıyla Bakü-Tiflis-Ceyhan boru hattına aktarma konusunda Azerbaycan'la anlaştı. Hükümetler arasındaki siyasi anlaşmanın ardından transit anlaşmasının da bir an önce imzalanması öngörülüyor. Dışişleri Bakanı Abdullah Gül'ün de 2-5 Mayıs'ta yapacağı Astana ziyaretinde ağırlıklı olarak bu konunun ele alınması bekleniyor.
1990'lı yılların ikinci yarısından itibaren küresel enerji satrancının en
önemli unsurlarından biri olan ve 25 Mayıs'ta Bakü'de düzenlenecek uluslararası bir törenle petrolün pompalanacağı BTC, Hazar Denizi'nin kuzeyine kadar uzayacak ve Aktau-Bakü-TiflisCeyhan adını alacak. Kazakistan ile Azerbaycan arasında son 3 yıldır yapılan görüşmelerde, bu konuda ilkesel anlaşmaya varılmış, ancak çeşitli engeller nedeniyle somut gelişme olmamıştı. Bu konudaki önemli gelişmenin, Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev'in geçen günlerde Bakü'yü ziyareti sırasında yaşandığı belirtiliyor.
BTC tam kapasite olacak
Kazakistan'ın devlet şirketi Kazmunaigaz'ın başkanı geçen pazartesi günü gazetecilere müjdeyi verdi: Bu konudaki anlaşma 2005 yılının eylül ayından önce imzalanmış olacak.
Edinilen bilgilere göre, Kazakistan'ın devlet şirketi Kazmunaigaz,
Azerbaycan devlet şirketi Socar'ın Bakü-Tiflis-Ceyhan bünyesindeki hisselerinin bir bölümünü alma yoluyla projeye dahil olacak. İki ülke, Aktau-Bakü arasına boru hattı döşenmesi için uluslararası konsorsiyumun da içinde yer alacağı yeni bir şirket de kuracaklar. Şirkette İtalya'nın ENI, Fransa'nın Total, ABD'nin ConocoPpilips ve Japonya'nın Inpex şirketleri yatırımcı olarak yer alacak. Boru hattının inşaatının tamamlanmasına kadar Kaşagan petrolleri tankerlerle Bakü'ye taşınacak.
Kazak petrolünün çıkışı yok
Kazak petrollerinin BTC aracılığıyla taşınması, boru hattı için verilen 'throughput' garantisi açısından da önemli. Boru hattının yıllık kapasitesi 50 milyon ton petrol olmasına karşın Azerbaycan'ın bu orana 2010'lu yılların başına kadar ulaşması öngörülmüyor. Kazakistan'ın ilk aşamada 7.5, daha sonra 20 milyon tona kadar artıracağı petrol sayesinde boru hattı 'tam kapasite' çalışma olanağı da bulacak.
Üç büyük petrol yatağından çıkardığı petrolü sadece Rusya üzerinden dünya pazarlarına taşıyabilen Kazakistan, petrol şirketleri ile yapılan anlaşma nedeniyle Tengiz yataklarından çıkarılan petrolünü sadece CPC adı verilen ve Novorosisk'e uzanan boru hattından satmak zorunda. Dolayısıyla Bakü'ye Kaşagan yatağından çıkarılacak petrol akıtılacak. Kaşagan'daki petrol terminalini de aralarında Gama ve Tekfen'in de bulunduğu konsorsiyum inşa ediyor. Kazakistan geçtiğimiz aylarda Çin ile yılda 70 milyon varil petrollük bir anlaşma imzalamıştı.
İki ülke arasına kurulacak 1240 kilometrelik boru hattı, her geçen gün daha çok enerji gereksinimi duyan Çin'i büyük ölçüde rahatlatmıştı. Ancak hem Çin hem de Rusya, Kazakistan'ın petrollerini BTC üzerinden Batı'ya pazarlamasına sıcak bakmıyorlar.
BTC için iki temel neden
Kazakistan'ın Bakü-Tiflis-Ceyhan Boru Hattı Projesi'ne katılmasının iki temel nedeni bulunuyor. Bunlardan birincisi, Kazak petrollerinin çoğunun çıkarılması, işletilmesi ve pazarlamasını elinde bulunduran Amerikan şirketlerinin üçüncü bir seçenek için bastırmaları, ikincisi de Kazakistan'ın her geçen sene petrol üretimini artırması ve mevcut yolların yetersiz kalması. Kazakistan'ın petrol üretimi 2003 yılında günde 1 milyon varile, 2004 yılının ilk yarısında ise 1.13 milyon varile çıktı. 2015 yılında 100 milyon tonu Hazar'dan olmak üzere toplam 150 milyon ton petrol üretecek olan Kazakistan, üretiminin yüzde 83'ünü ihraç etmeyi planlıyor. Kazakistan'ın en önemli petrol yatağı olan Tengiz'deki petrol rezervinin ise 6-9 milyar varil arasında olduğu tahmin ediliyor.
Ceyhan'ın önemi artacak
Kazakistan, Çin ve Rusya'ya rağmen petrollerinin boru hattıyla taşınmasına karar verdi. Anlaşmanın çok yakında imzalanması bekleniyor. Dışişleri kaynaklarına göre, bu gelişme Türkiye açısından büyük önem taşıyor. Türkiye'nin Ceyhan Limanı'nı uluslararası bir enerji terminaline çevirme hedefi açısından önemli bir adım olarak görülen bu gelişme, Anadolu topraklarını da doğu-batı enerji koridorunun güvenli köprüsüne çevirecek. Türkiye'nin Orta Asya ve Kafkasya ülkeleriyle daha istikrarlı ilişkiler kurması yolunu da açacak proje, aynı zamanda Hazar havzası kaynaklarının dünya pazarlarına ulaştırılmasında tek bir ülkeye bağımlı kalınmasına son verecek.