Şu kadim memlekette ismi doğayla anılabilen kaç yer kaldı acaba? Hiç kuşkusuz Doğu Karadeniz bölgesindeki ekolojik korumada öncelikli ilan edilmiş, Türkiye’nin taraf olduğu sözleşmelerle korunan vadileri hâlâ insanların nefes alıp vermekte zorlanmadıkları en önemli doğal yaşam alanları. Ancak son on yıldır “ülke enerjisine katkı” bahanesiyle Doğu Karadeniz’in dünyaca tanınan en önemli vadileri santrallerle delik deşik ediliyor.
Dilerseniz en doğudan başlayalım. Dünyanın en önemli biyosfer rezerv alanlarından, Kafkas arılarının en güzel balları ürettiği Macahel’de Enerji Piyasası Denetleme Kurulu sekiz adet HES inşaatı için lisans verdi. Rize’nin Fındıklı ilçesindeki Abu-Çağlayan Vadisi ile Pishala-Arılı vadisi dereleri üzerinde de çok büyük boyutta ekolojik ve sosyal tahribata neden olacak olan HES projeleri mahkeme kararlarına rağmen devam ediyor. Bir diğer önemli yaşam alanı Fırtına Vadisi’nde ise yıllar önce yapılmak istenen HS projeleri durduruldu fakat bu sefer de Palovit gibi çok önemli bir vadide yol yapım çalışması yapılıyor. Çayeli’nde Senoz Vadisi’nde yapılan HES çalışmalarına İkizdere’de adeta alt üst edilen doğa alanları ve dere yatakları eşlik ediyor. Rize-Erzurum sınırındaki Salaçur Vadisi, Uzungöl, Maçka’da Sumela’nın bulunduğu Altındere Vadisi derken Doğu Karadeniz vadileri tarih, kültür ve doğa kıyımını yaşıyor bugünlerde.
Bütün bu çalışmalar yetmemiş olacak ki, Doğu Karadeniz şimdi de“Doğu Karadeniz Küçük Hidroelektrik Santralleri Kalkınma Projesi” kapsamında iki bin adet mikro hidroelektrik santralle donatılmaya çalışılıyor. Proje kapsamında Giresun, Trabzon, Rize, Artvin, Ordu, Bayburt ve Gümüşhane’ye kurulacak iki bin mikro HES’le ile yılda 200 milyon dolar gelir edileceği açıklanmış gazetelere.Projeye göre söz konusu illerin üç bin megavat (MW) üzerinde hidroelektrik potansiyeli bulunuyormuş ve bu potansiyelin değerlendirilmesi amacıyla söz konusu illere yaklaşık iki bin adet mikro hidroelektrik santrali (HES) kurulacakmış. Bu projenin gerçekleşmesi durumunda da küçük ve orta boş işletmelerin enerji ihtiyaçlarını kendi öz kaynaklarıyla sağlayacağı öngörülüyormuş. Ancak projenin hayata geçirilmesi için Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, Çevre ve Orman Bakanlığı, bölge belediyeleri, il özel idareleri ve TEDAŞ gibi ilgili kurumların onay vermesi gerekiyor. İşte burada hadi diğer kurumları geçtik Çevre ve Orman Bakanlığı’nın bu girişime onay vermemesini diliyorum.
Çünkü maalesef Çevre Bakanlığı, bugüne kadar Doğu Karadeniz’deki yukarıda ismini andığım vadilerdeki projelere dair yüksek sesli bir itiraz dillendirmediği gibi hep bu alanları görmezlikten geldi ve gereken izinleri de verdi. Şimdi onbinlerce insan, gurbettekilerle bu sayı daha da artıyor elbette, vadileriyle ilgili verilen kararların ceremesini çekiyor. Memleketine döndüğünde doğası büyük oranda tahrip edilmiş bir alanla karşılaşıyorlar çünkü. İlgili kurumların Doğu Karadeniz’i HES cehennemine çevirmeden, nasıl bir alan üzerinde karar vereceklerini binlerce kez gözden geçirmelerini temenni ediyorum. Yoksa çok yazık olacak.
Uğur Biryol / Çevre aktivisti - yazar