Mardinli sanayici ve tüccar hükümetin yeni GAP Eylem Planı'na umutsuz ve temkinli yaklaşıyor. "Daha önce çok paketler açıldı kapandı, yeni paket açıldı diye her söylenene hemen inanacağız diye bir şey yok" sözleri Mardinli sanayicinin ortak bakışı... Sanayici, her gelen hükümetin paket çıkardığını ancak icraatın eksik kaldığını düşünüyor.
"Bizi bize bıraksalar yavaş yavaş güçleniriz; umut bağlıyoruz, sonuçsuz kalıyor" diye konuşan Mardin Ticaret ve Sanayi Odası (MTSO) Başkanı Ali Tutaşı, "GAP'a yeni yatırım yapılmadan hiçbir hükümete ve hiçbir pakete inanmayız" dedi. Mardin Sanayici ve İşadamları Derneği (MARSİAD) Başkanı Nasır Duyan da yeni pakette ilgilerini çeken bir şey olmadığını, sanayicinin artık uygulanmayan paketlerle ilgilenmediğini söyledi.
Mardin'de, Oyak Çimento'nun 2. üretim hattını hizmete açması ve yıldan yıla gelen turist sayısının artması dışında hiçbir ekonomik gelişme bulunmuyor. Çoğu gıda sektörü üzerine kurulu işletmeler, vardiya ve kapasitelerini yarıya indirmiş durumda. Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) istatistikleri, 2008'in ilk beş ayında Mardin'de 490 şirketin kapandığını söylüyor. Şirket sayısı az olan Mardin, en çok şirketin kapandığı iller sıralamasında 10'uncu sırada.
Sınır ticaretine mayın engeli
Üretiminin yüzde 90'ını Irak ve Suriye'ye ihraç eden Mardin için hâlâ en büyük sıkıntı sınır kapılarının yetersizliği ve var olan Habur kapısının sürekli kapatılması. TOBB'un Nusaybin sınır kapısının açılması için gerekli parayı yatırdığını ancak 2 yıldır 350 metrekare mayınlı arazinin temizlenmemesi sebebiyle kapının açılamadığını söyleyen MTSO Başkanı Ali Tutaşı, "Güvenlik açısından mayın temizleme işini bize vermiyorlar. Nusaybin sınır kapısının ticarete açılmasının getireceği avantajların farkında olmayan bürokratlarımız var" diyor. Tutaşı kapının açılması halinde nakliye bakımından 150 kilometrelik tasarruf yapılacağını kaydediyor.
Tutaşı, sınır kapılarındaki bürokrasinin açıktan açığa ihracatı engellemeye başladığını ve Irak'a karşı gizli bir ambargonun gittikçe arttığını belirterek "Siyasi ilişkilerimizin hangi düzeyde olduğu belli değil, 1 gün önce düşman kabul ettiğimiz adamı 1 gün sonra dostumuz ilan ediyoruz" diyor. Tutaşı, Irak'ta bankacılık sektörünün olmamasıyla birlikte ödemelerin çok zor olduğunu, birçok işadamının kaçırılıp fidye alındığını ancak sonunda ölüm olsa bile ellerindeki tek alana ihracata devam edeceklerini belirtiyor.
"Bankalar ev teminatı istiyor"
Nasır Duyan, Mardinli sanayicinin bankalardan kredi almakta da çok güçlük çektiğini belirtiyor. Duyan, "Bizim hem fabrikamız hem de toprağımız var. 20 bin YTL kredi çekmek istesek bankalar bizden İstanbul'da, Ankara'da ev veya işyeri tapusu istiyor. Batıda işyerin, dairen yoksa 3-4 tane Mardinli memur istiyor kefil olarak" diye konuşuyor. Nasır Duyan, Mardin'de değeri 2 milyon dolar olan bir fabrika için 1 milyon dolar destek almanın imkânsız olduğunu söylüyor. Bölge çiftçisi Başbakan Erdoğan'ın açıkladığı GAP Eylem Planı'nda yer alan ve zirai kredi borçlarını bir yıl erteleyen uygulamayı da pek önemsemiyor. Mardin'deki çiftçilerin sadece yüzde 5'inin bu kredileri kullandığı, yüzde 95'inin ise tefecinin eline düştüğü vurgulanıyor. Doğrudan Gelir Desteği'nin 16 bin 500 iken 7 bine inerek 2 taksitle verilmesi de çiftçileri olumsuz etkilemiş. Nasır Duyan, Kızıltepe'de çiftçilerden toplanan DGD başvuru paraları ile sağlık ocağı yapıldığını iddia ediyor.
Tarımda verim yüzde 30 düştü
Kuraklığın vurduğu ilde, nisan ve mayıs ayları içerisinde 518 çiftliğin kapandığı ve yaklaşık 250 bin hayvanın da batıya göç ettirildiği belirtiliyor. Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde etkili olan kuraklık nedeniyle köylerini terk eden köylüler batıdaki yaylalara göç ediyor. Kuru tarımın yoğunlukta olduğu Mardin'de, tarlalardan ürün alımında yüzde 30 verim düşüklüğü olacağı tahmin ediliyor. MARSİAD Başkanı Nasır Duyan, "Tarlaları kendi imkânlarımızla suluyoruz, 400 metreden sondajla su çıkarıyoruz, biraz daha insek petrol çıkaracağız" diyor. Nasır Duyan, kuraklık devam ettiği takdirde sulama kanalları açılmazsa Mardin'de tarımın birkaç yıla bitme noktasına geleceğini söylüyor. Bölge çiftçisi mayınlı arazilerin temizlenerek bakir toprakların tarıma açılmasının tarıma yeni bir soluk getireceğini düşünüyor.
Mardin Kalesi turizme açılmalı
2000'li yılların başında tek bir otele sahip olmayan Mardin ilinde bugün otellerin yatak kapasitesi 1300'e ulaşmış. 2007'de 600 bine yakın yerli ve yabancı turistin ziyaret ettiği Mardin'e 2008 boyunca 800 bin turistin gelmesi hedefleniyor. Mardin halkı, belediye, valilik ve iş dünyası Mardin'in turizmden kazancının artmasını sağlamak için sürekli tanıtım toplantıları düzenleyerek yeni projeler üretmeye çalışıyor. Birçok tanınmış otelin Mardin'e yatırım yapma hazırlıkları bulunurken, Mardin ekonomisinde gelişen tek sektör olan turizm faaliyetlerinin artmasıyla birlikte, Mardin'deki yatak kapasitesinin 2 yıla kadar 3 bine çıkacağı tahmin ediliyor. Mardin Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Ali Tutaşı, "7 yıl önce 10 yatak kapasitemiz yoktu, şimdi 1300 yatak kapasitesine ulaştık. 2-3 sene sonra bu rakam rahatlıkla birkaç katına çıkacak. Hilton dahil olmak üzere birçok yatırımcı otel kurmak için arazi arayışı içinde" diye konuşuyor. Mardinli sanayici, tüccar ve geçimini turizmden sağlayan esnaf, Mardin Kalesi'nin turizme açılması gerektiğinde hemfikir.
Süryani şarabı seri üretime geçmemeli
Süryani cemaatinin evlerde ürettiği şarabın Mardin'in turizme yönelmesiyle birlikte satışları ve talepleri gittikçe artıyor. Birkaç yıla kadar Süryanilerin sadece kendileri için yaptıkları şarapların üretimi turistlerin talepleriyle birlikte küçük atölyelerde yapılmaya başlamış. Mardin Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Ali Tutaşı, Süryani şarabının yerli ve yabancı turistler için çok beğenildiğini ancak Mardin'e özel bu şarabın tadının bozulmaması için üretiminin belli sınırlar içerisinde kalması gerektiğini düşünüyor. Tutaşı, Süryani şarabının "tadımlık" olarak kalması gerektiğini, üretimin arttıkça şarabın tadının bozulduğunu ve fabrikasyon üretime geçildiği takdirde tadının tamamen kaybolacağını söylüyor.
Diziler Mardin'i kurtarmaz ama birkaç yeri tanıtır
Son yıllarda özellikle Midyat bölgesinde çekilen televizyon dizileri Mardin'in tanıtımında katkı sağlamışsa da Mardin halkı dizilerin kendi kültürünü bozuk yansıttığını savunuyor. Televizyonlarda tarihi yerlerin gösterilmesi dışında Mardin'e herhangi bir getirisinin olmadığını düşünen Mardin Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Ali Tutaşı, "Kimileri Mardin'in dizilerle kalkındığından, ekonomisine katkı sunduğundan söz ediyor. Birkaç tarihi yeri tanıtmak dışında bize faydası olmayan bu diziler, bizde bulunmayan töre ve abartılı giyim tarzlarıyla bize uzak duruyor, yaşantımızı yansıtmıyor" diyor.