İstanbul Su Mutabakatı

Yerel idareleri su konusunda acil önlemler almaya ve belirli bazı kriterleri yerine getirmeyi taahhüt etmeye davet eden İstanbul Su Mutabakatı, 5. Dünya Su Forumu'nda İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Kadir Topbaş tarafından açıklandı. İşte benimsenen o metin:

Yerel ve Bölgesel Hükümetler Bildirgesi ve Harekete Çağrı

Bu mutabakat ile bizler;

• İyi kalite suya ve sağlık koşullarına erişim tüm insanların en temel haklarından biridir ve toplum sağlığını koruma ve anlaşmazlıkları önleme hususunda çok önemli bir rol oynamaktadır.
• Nüfus artışı, ekonomik gelişim, göç ve kentleşme, dünya nüfusunun yarıdan fazlasının şu anda şehirlerde yaşıyor olması gibi hızlı küresel değişimler su kaynaklarına, su rezerve sistemlerine ve vatandaşlarımızın sağlık hizmetlerine yeni zorluklar getirmektedir. Bu hızlı değişiklikler su rezervleri ve sağlık konusundaki Binyıl Kalkınma Hedefleri’ne (MDG) erişim sürecine yeni güçlükler eklemektedir. 2015 yılına kadar güvenli içme suyu kaynaklarına erişme olanağı olmayan insanların sayısını yarı yarıya azaltmak ve sağlık koşullarını geliştirmek amacını güden Birleşmiş Milletler Binyıl Kalkınma Hedefleri, doğrudan yerel idarelerin sorumluluğundadır.
• Su yönetimi, yoksul insanların yaşadığı kırsal kesimlerdeki su rezervlerini bölgesel düzeyde güvence altına almak ve kırsal kesimdeki nüfus azalmasını önlemek açısından da gerçekleştirilmelidir.
• Su kaynakları ve onların yönetimi aynı zamanda bu küresel değişikliklere uyum sağlamak için de kullanılan bir araçtır.
• İklim değişimlikleri vatandaşlarımızı ve biyolojik çeşitliliği etkileyen su döngüsünün her aşamasını güçlü biçimde etkilemekte, su kıtlığını arttırmakta, sel ve taşkın gibi aşırı olaylara neden olmakta, yeraltı su kaynaklarının yenilenmesini azaltmakta, deniz seviyesinin yükselmesine neden olmakta, sıcaklığı arttırmakta, yağmur alanlarında ve nehirlerin akış sistemlerinde değişimlere sebep olmaktadır.
• Su sorunlarının yapısı, kapsamı ve dinamikleri gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler arasında farklılık göstermektedir. Gelişmekte olan ülkelerdeki temel kaygılar finansal takviye kapasiteleri ile yasal çerçevedeki yatırımlarken, gelişmiş ülkelerdeki bölgesel idareler altyapı sorunları ile karşı karşıya kalmakta, halkın gereksinimlerini karşılamakta ve kirliliği önlemekte yetersiz kalmaktadırlar.
• Gerek yerel gerekse bölgesel tüm düzeylerdeki su talebini karşılayabilmek, bu küresel değişikliklere uyum sağlamak ve önlem alabilmek için, yeni ve kalıcı bir yaklaşım gereklidir. Su kaynaklarının eşitlikçi, uygun ve sürdürülebilir yönetimi ve hizmet
talepleri birlikte hareket eden, işbirlikçi faaliyetleri ve farklı kademelerdeki idarelerin bu sorumlulukları paylaşmasını gerektirmektedir.

Belediye başkanları ve yerel/bölgesel seçilmiş temsilcilerimizin desteği ile ulusal hükümetlere ve uluslar arası kuruluşlara çağrıda bulunuyoruz;

• Su kaynaklarının tüm kullanıcılar arasında mantıklı ve eşit şekilde paylaştırılması amacı ile su güvenliğini gerek ulusal, gerekse uluslar arası politikalarda daha yüksek öncelikli bir konuma getirmek;
• Johannesburg Faaliyet Planı ve Binyıl Kalkınma Hedefleri’nde belirtilen amaçlara ulaşabilmek için özellikle gelişmekte olan ülkelerdeki su ve sağlık hizmetlerine erişim ile yoksulluğa karşı mücadele uygulamaları hızlandırılmalıdır;
• Yerel ve bölgesel idarelerin su rezervleri ve sağlık hizmetleri konularındaki yerel yetkilerini, mali kaynaklarını ve kurumsal kapasitelerini güçlendirmek, yerinde hizmet ilkesi doğrultusunda yerel hükümetler tüm paydaşları ile müzakere halinde hareket ederek çeşitli yönetim modellerinden birini seçme sorumluluğunu
üstlenmelidirler.
• Yerel ve bölgesel idarelerin finansal kaynaklara doğrudan erişimlerini sağlamak, kolaylaştırmak ve yoksul toplumlara yönelik yerel su ve sağlık hizmet altyapılarının finansmanını arttırmak, küresel değişikliklerin etkilerini azaltarak uyum sağlanmasını hızlandırmak .
• Borca karşılık su yatırımları almak gibi yöntemler ile su sektörünün borçlarının azaltılması ile ilgili yatırımları kapsama almak;
• Bölgesel ve ulusal düzeyde suya erişim, iklim değişikliklerine ve diğer küresel değişikliklere hazırlıklarla ilgili politik stratejilerin tanımlanması ve uygulanmasında yerel ve bölgesel idarelerle paylaşım ve işbirliği içinde olmak. Bu değişiklikler su düzenlemesinde iklim değişimlerine bağlı etkiler, sağlık hizmetleri, sel suları ve diğer kırsal altyapılar ile ilgili yeni altyapı projelerini gerektirmektedir;
• Gelecekteki iklim durumunu anlamak ve tahmin etmek, ulusal ve bölgesel düzeyde su döngüsünü ve yönetim sistemlerini etkileyen nüfus dağılımı ve diğer gelişmeler ile bu konularda edinilen bilgilerin yerel idarelerle paylaşımı gibi hususlara yüksek derecede önem verilmesi, bu gelişmeleri ilgili yerel düzeylere uyarlamakta yardımcı olacaktır;
• Yerel ve Bölgesel in sınırdaki su kaynaklarını yönetme işlemlerini geliştirmek için etkin sistemler oluşturmak;
• Yerleşim alanlarını, kırsal kesimleri ve ekolojik sistemleri etkileyen hidrolojik döngü
ile ilgili sektörsel politika seçenekleri konusunda daha koordineli önlemler almak;
• Su ve sağlık hizmetleriyle ilgili Binyıl Kalkınma Hedeflerine erişmek amacı ile uluslar arası yerel ve bölgesel idareler, özellikle de gelişmiş ülkeler ile gelişmekte olan ülkelerin yerel ve bölgesel idareleri arasında kurulmuş olan ortaklıkların oluşturduğu işbirliklerini desteklemek. Mevcut deneyimlerden yararlanarak mümkün olan yerlerde su ve sağlık hizmetlerinin kullanıcılarından elde edilen gelirlerin bir bölümünü gelişmekte olan ülkelerdeki işbirliği ortaklarının projelerine aktarmak.

Yerel ve Bölgesel İdarelerin Taahhütleri

Etkin stratejilerin acilen geliştirilmesi gereğinin farkında olan uygun yasal, kurumsal ve maliyapıya sahip şehirler ve bölgeler, bir önceki kısımda ulusal idarelere çağrıda bulunmuşlardır. Bununla birlikte iklim değişiklikleri, nüfus artışı, kentleşme, hızlı ekonomik gelişim ve yerel su kaynakları ile su sistemleri üzerindeki diğer baskılar, etkilerini politik ve sosyal sistemlerin cevap verebileceğinden çok daha hızlı bir şekilde göstermektedirler. Bu nedenle bizler, belediye başkanları ve yerel/bölgesel seçilmiş temsilciler olarak işbu İSTANBUL SU MUTABAKATI’nı kendi yerel/bölgesel idarelerimiz adına imzalıyor ve elimizdeki tüm yetki ve kaynaklarla su yönetim amacımızı gerçekleştirmek için kendi yerel politikalarımız çerçevesinde azami çabayı göstereceğimizi taahhüt ediyoruz. Bu taahhüt, ulusal idarelerin, yerel ve bölgesel idarelerin su sektöründe yüksek verimlilikli erişim ve başarılı uygulama önlemlerini almak için çok önemli bir rol oynamak zorunda olduklarının bilince varacakları; ve –yakın bir gelecekte– yerel idarelerin bu konudaki faaliyetlerini etkin şekilde gerçekleştirebilmeleri ve finanse edebilmeleri için gereken politik reformları yapacakları beklentisi ile verilmiştir. Taahhüdümüzü yerine getirebilmemiz için politik gücümüzü kendi şehir/bölgemizde aşağıdaki faaliyetleri başlatmak için kullanacağız:

• Yerel su kaynakları üzerindeki dâhili ve harici baskıların, suda yaşayan canlıların biyolojik çeşitliliği ile sistemdeki temel farklılık ve zorlukların bir listesini oluşturmak;
• Tüm paylaşımcılar (sivil toplumlar da dâhil olmak üzere) ile yerel/bölgesel düzeydeki diyalogu geliştirerek temel birimler (yerel ve bölgesel idareler, tedarikçiler, kullanıcılar, bilimsel çevreler) arasında yerel öncelikleri ve su sektöründeki faaliyet
planını oluşturacak ortak bir görüş meydana getirmek.
• Uzun ve orta vadede gelecekte yerel su kaynaklarını ve sistemlerini tehdit eden gelişmelere uyarlanması için yerel ve bölgesel idare politikalarının, stratejilerinin ve planlarının güçlendirilmesi;
• Yerel/bölgesel düzeyde daha iyi bir su yönetimi için (suyun kamuya ait bir varlık olduğundan ve gerek kısmen gerekse tamamen özel sektör tarafından yönetilmekte olmasına bakılmaksızın kamu tarafından kontrol edilmesi gerektiğinden hareketle) su idaresinin oluşturulması ve geliştirilmesi;
• Küçük başlangıç yatırımları ile öncelikleri belirleyerek yerel su kaynakları ve sistemlerinin esnekliğini arttıran ilk somut değişiklikleri yapmak üzere belirli uygulamalara olanak tanıyan ve gelecekte oluşabilecek belirli masrafları engelleyecek
erken hareket sistemini oluşturmak;
• Bunların yanı sıra şehirlerimizin yukarıdaki faaliyetlerinde yaşanan zorlukları ve gerçekleştirilen işlemleri içeren raporları oluşturarak 2012 yılında düzenlenecek bir sonraki Dünya Su Forumu’nda diğerleri ile paylaşmayı da taahhüt etmekteyiz.

Bulgular

Bir Yerel veya Bölgesel İdare, kendi su kaynaklarını ve hizmetlerini etkileyen zorluklar ile ilgili olarak aşağıda belirtilmiş olanlar da dâhil olmak üzere gerekli belirlemeleri yapacaktır:

• Paylaşımcılar ve kurumlar ile işbirliği yaparak insan ve arazi su kullanımı ile ilgili bir değerlendirme/bildiri oluşturmak.
• Halkın güvenli içme suyu ve sağlık hizmetlerine erişimindeki eksiklikleri saptamak.
• Suyla bağlantılı olarak ortaya çıkan sağlık sorunları açısından halkın en zayıf olduğu noktaları saptamak
• Su altyapı gereksinimlerini ve bunları karşılayacak uygun finansmanları içeren bir çalışma yapmak.
• Eskimiş olan altyapıları belirlemek.
• Sektörsel baskı da dâhil olmak üzere entegre yönetim karşısındaki engelleri saptamak.
• Mümkün olan en iyi hava tahmin sistemlerini bir araya getirerek şehrin/yerel idarenin su kaynaklarından denize kadar olan hidrolojik birimlerini etkileyen faktörleri belirlemek.
• Şehrin su kaynak kapasitesini belirleyerek iklimsel ve küresel değişikliklerde uygulanacak olan temel senaryoları oluşturmak. İklime bağlı diğer riskleri, potansiyel yararları ve su yönetimi ile ilgili açık noktaları belirlemek.
• Kirliliğe ve suya bağlı hastalıklar açısından zayıf noktaları saptamak.
• Hukuki çerçeveyi ve kurumsal kapasiteyi belirlemek .

Hedefler

Yerel koşullar çerçevesinde, hukuki yetkilere uygun olarak ve tamamen istemli bir şekilde Yerel veya Bölgesel İdare, hedeflerini uygulamak ve desteklemek için aşağıdaki önlemlerin bazılarını alacaktır:

• Şehirleşmeye ve küresel değişikliklere bağlı belirsizlik ve değişkenlere cevap verebilecek bir dizi su, sağlık ve yağmur/sel suyu yönetim tekniklerini kırsal kesimlere
su sağlama gereksinimini de hesaba katarak geliştirmek;
• Küresel değişikliklerin etkilerine bağlı olarak nehir yatakları seviyesinde ve deniz seviyesindeki sel riskini önlemek için uygun önlemleri almak ve mekânsal planlamaları yapmak.

Hedef tipleri ile ilgili örnekler aşağıda belirtilmiştir:

• x yıldaki % x fiziksel su kaybı miktarını azaltmak.
• İnsan ihtiyaçları için kullanılan x yıldaki % x su tedarikini arttırmak.
• x yılda kişi başına harcanan mahalli su kullanımından % x tasarruf sağlamak.
• x yılda belirlenmiş olan uluslararası su kalite standartlarına ulaşmak.
• x yılda kanalizasyon sularının % x toplanması % x arıtımını sağlamak.
• Her yıl dökülen sanayi atık sularının % x miktarını denetlemek.
• x yıllık ekosistem su gereksinim miktarını güvence altına almak.
• Suyla ilgili afetlerin verdiği hasarları, Gayrisafi Milli Hasıla’nın %x’inden %5’in altına indirmek.
• Geleceğin belirsizliği nedeni ile örneğin yeni depolama tesisleri, yeraltı sularının düzenli olarak çıkartılması, iç-havuzlama yöntemi ile su aktarımı, su koruma, geri dönüşüm veya deniz suyu arıtması gibi yöntemlerle daha esnek bir tedarik sağlayacakdeğişik su kaynakları oluşturmak,
• Yerel/havzasal/bölgesel düzeydeki su yönetimi ile ilgili kararlara halkın katılımını
sağlayacak düzenleme kurallarını ve mevzuatlarını oluşturmak,
• Daha uzun süre kullanılacak yeni altyapı tasarımlarını ve yatırımlarını gerçekleştirmek.
• Şehirlerde yaşayan nüfusu etkileyen suyla-bağlantılı olumsuz sağlık koşullarını gidermek.
• Kentleşme ve iklimsel değişikliklerin toplam etkilerine karşı suda yaşayan canlılar başta olmak üzere çevreyi korumak.
• Su kaynaklarını ve buna bağlı biyolojik çeşitliliği korumak için tarımda kullanılan su kullanımını kısıtlamak.
• Sanayi ve iş sektörleri ile birlikte çalışarak suyun verimli şekilde kullanılmasını, su ürünlerinin tekrar kullanımını arttırmak ve kirliliği önlemek.
• Suya bağlı felaketlerin yol açtığı zararları azaltmak için yapısal ve yapısal olmayan risk yönetimi planlarını/önlemlerini oluşturmak. Sel kontrol, drenaj ıslah, afet karşılığı ve deniz seviyesinin yükselmesine karşı hazırlıklar için planlar geliştirmek.
• Aşırı olaylara karşı koyabilecek ve değişen koşullarda kullanılabilecek yeniden tasarlanacak ve inşa edilecek altyapı sistemleri planlamak.
• Riski azaltmak ve su kaynaklarının tedariki, yönetimi ve bakımı konularındakadınların rolünü dikkate almak.
• Uygun finansal sistemler, idari geliştirmeler ve teknolojik yenilikler aramak.
• Sürdürülebilir su yönetimleri ve ekonomik gelişimi sağlamak için eğitim, öğretim ve teknoloji transferlerini geliştirmek.