İşsizlik Fonu’nun nemasının dörtte
üçünün başta yol olmak üzere altyapı yatırımlarına aktarılmasını öngören yasa
işçi, işveren ve muhalefetin büyük tepkisiyle karşılaştı. Kamuoyunda
kiralık işçi düzenlemesi olarak bilinen ve Cumhurbaşkanı
Abdullah Gül tarafından veto ettiği için yeniden görüşülecek
olan yasanın bir diğer maddesi de İşsizlik Fonu’nun 2009 ve
2010 yıllarındaki nema gelirlerinin dörtte üçünün bütçeye gelir kaydedilmesini
öngörüyor. Yasa, bu gelirin altyapı yatırımlarından kullanılmasını içeriyor.
Bu maddeye göre yapılan hesaplamada kasasında şu anda 42 milyar lirayı aşkın
para bulunan ve son 12 ayda yüzde 17 getirisi olan fondan yılda yaklaşık 5
milyar liranın bütçeye aktarılacağı ortaya çıkıyor. Daha önce yapılan bir
düzenlemeyle de İşsizlik Fonu’ndan GAP yatırımları için belirli
bir miktar para aktarılması sağlanmıştı.
Fonda biriken paranın büyüklüğü özellikle işsizliğin arttığı, ekonomide
işlerin iyi gitmediği dönemlerde, “Paranın bir kısmıyla meslek edindirmeye dönük
faaliyetler desteklensin”, “İstihdam artıran işverenin ödediği pay düşürülsün”
gibi önerilerin dile getirilmesine neden oluyordu. Sendikalar ise bu önerilere,
“İşsizlik Fonu, işsizin parasıdır, dokunulmamalı” diyerek karşı çıkıyordu.
Gelinen noktada fonun nema gelirinin dörtte üçünün altyapı yatırımlarına
aktarılacak olması hem işçi hem de işveren kesiminin tepkisine neden oldu.
Sendikacılar, “Hükümet elini işçinin cebine atıyor” derken işverenler söz konusu
maddenin yasadan çıkarılması için milletvekilleriyle görüştüklerini, bu haliyle
yasalaşırsa da yargıya gideceklerini söyledi.
Fonların kaderi aynı
Türkiye’de daha önce de çalışanların maaşlarından kesilen çeşitli fonlar,
amaçları dışında kullanılmıştı. Konut Edindirme Yardımı (KEY), Tasarrufu Teşvik
Fonu bunlardan bazılarıydı.
CHP sordu: Nasıl geri ödenecek?
Hükümetin, İşsizlik Sigortası Fonu’nda biriken 42 milyar TL’ye yakın paranın
büyük bir kısmını, karayolu ve altyapı yatırımlarında kullanılmasını öngören
yasa değişikliği talebi TBMM’de yankı buldu. CHP İzmir Milletvekili Selçuk
Ayhan, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Ömer Dinçer’in yanıtlaması istemiyle
verdiği soru önergesinde, söz konusu fonun farklı amaçlarla kullanılması
sonrasında harcanan miktarın nasıl geri ödeneceğinin açıklanmasını istedi.
Önergede şu sorular yer aldı:
“Hükümet, İşsizlik Sigortası Fonu kaynaklarını, mevzuatı ve amacı dışında
hangi alanlarda, nerelerde ne kadar kaynak kullanıldığını açıklamayı düşünmekte
midir? Düşünüyorsa İşsizlik Fonu kaynaklarının amacı dışında nerelerde ve hangi
miktarda kullanıldığının son altı yıldaki dağılımı nedir? Farklı alanlarda ve
amaçla kullandırılan İşsizlik Sigortası Fonu Kaynaklarının geri ödenmesi ve
yerinde kullanılması için hükümetinizce yürütülen bir çalışma var mıdır?”
Mustafa Kumlu Türk-İş Başkanı: ‘Fon büyüdü, kaynak olarak
görülüyor’
“İşsizlik sigortasının amacı, bir iş yerinde çalışırken, çalışma istek,
yetenek ve yeterliliğinde olmasına rağmen herhangi bir kasıt ve kusuru
olmaksızın işini kaybeden sigortalılara işsiz kalmaları nedeniyle uğradıkları
gelir kaybını belli süre ve ölçüde karşılamaktır. Ancak fon büyüdükçe
işverenlerin ve hükümetlerin fona istedikleri her anlamda kullanabilecekleri bir
kaynak olarak bakmaya başlamaları işçi kesiminin tecrübelerden kaynaklanan
endişesini artırmakta ve halkın devlete olan güvenini sarsmakta, ekonomik ve
sosyal hayatımızın üzerinde görülenin ötesinde tahribat yaratmaktadır. TBMM’den
beklentimiz sahibi işçi olan İşsizlik Sigortası Fonu’nun amacı dışında
kullanılmasını beraberinde getirecek olan söz konusu düzenlemeye de geçit
vermemesidir.”
Süleyman Çelebi DİSK Başkanı: ‘Hükümet el koyacak, geri
ödemeyecek’
“Cumhurbaşkanı’yla yaptığımız görüşmede bu yasanın tamamının veto edilmesi
gerektiğini kendisine ilettik. İşsizlik Fonu’nun bu amaçlarla kullanılması çok
tehlikeli. İşsizlik Sigortası Fonu başlangıçta iyi yürüyeceğine inandığımız bir
fondu. Hükümetin el koyduğu bir fon haline dönüştü. Eskiden para alındığı zaman
geri ödemesi yapılıyordu. Şimdi ise tamamen o kısmını kullanacaklar ve iade
edilmeyecek. Bu fonun hiçbir şekilde kullanılmamasını istiyoruz. Eğer
kullanılacaksa geri ödenmesi koşuluyla kullanılmasından yanayız. Fonun artık
amacı dışında kullanıldığı konusunda yasal düzenleme yapıldığını düşünüyoruz. Bu
durum Anayasa’ya aykırı olduğu için dava açacağız. İşsizlik sigortası fonunun
kullanımının geliştirilmesine ihtiyaç var. Hem kullanma süresinin uzatılması
yararlanma koşullarının geliştirilmesi gerekiyor. Ödenen miktarın çoğaltılmasını
istiyoruz.”
“Bu fonun kullanımında bizlerin hâkim olması lazım, bu fonun asıl sahibi
biziz. En büyük katkıyı biz sağlıyoruz. TİSK olarak bu fona dokunulmasını doğru
bulmuyorum. Biz 2008 yılında GAP’ın kalmış sulama projeleri için kullanılmasına
bir defalık müspet karar vermiştik. Daha geri ödenmedi. 5 sene için 7 milyar
lira alındı. Bu kaynağın devletin eksikliklerini gidermek için kullanılması
yanlıştır. Hadi GAP’ı istisna olarak görmüştük. Burada yapılması gereken
işsizliğe çare olarak kullanılmasıdır. Bundan sonra herhangi bir fon kurarken
çok dikkatli olmak mecburiyetindeyiz. Bu fonun sevk idaresinde muhakkak biz
olmalıyız. Fonun 9 kişilik yönetim kurulunda 1 temsilcimiz var. Orada yönetim
kuruluyla dahi karar alınmıyor. Kararları hükümet, yönetim kuruluna danışmadan
alıyor. Yönetim kurulunun vasfı mevcut parayı idare edip hükümetin isteklerine
boyun eğmek. Maalesef bu yanlıştır. Hukuki yollara gitmeden önce
milletvekilleriyle görüşüyoruz. Bu konuda Çalışma ve Sosyal Güvenlik
Bakanlığı’na yazılı olarak başvurduk. Eğer beklediğimiz sonuç alınmazsa dava
açmak başta olmak üzere, her türlü tavra açığız. Gerekirse protesto yapıp fonun
akibetini korumak için çalışırız.”
Salim Uslu Hak-İş Başkanı: ‘Fon işçinin cebi, hükümet elini
sokamaz’
“İşsizlik Sigortası Fonu, karayolları dahil her yerde kullanılabilir. Ancak
buna karar vermesi gereken hükümet değil, fon yönetimidir. Bu arada amaç, hak
sahiplerine daha fazla imkan sağlamak, fonun gücünü artırmak olmalıdır. Hükümet,
kullanacağı kaynağı ne şekilde iade edeceği, ne şekilde nemalandıracağı
konusunda ikna etmelidir. Fon, hükümetin, her canı istediğinde elini sokup avuç
avuç para götüreceği cep değildir. İşçinin cebidir. Ama karayolları ve bir başka
hizmetin görülmesi bakımından sürekli para götürülürse aklınıza gelen her
sektörde istihdam vardır ve bunu her yere taşımanız mümkün.”
Bir kişiye aylık ödeme 332 lira
İşsizlik Sigortası Fonu’ndan işsizlik maaşı ödemeleri Mart 2002’de başladı.
Bu tarihten 2009 Temmuz sonuna kadar sisteme 1 milyon 852 bin 427 kişi başvurdu.
Bunlardan 1 milyon 612 bin 748’i işsizlik ödeneği almaya hak kazandı. Bu
kişilere, toplam 2 milyar 536 milyon lira ödeme yapıldı. Son açıklanan verilere
göre, işsizlik sigortasından işsiz başına ödenen aylık tutar sadece 332 lira.
Türkiye’de halen net asgari ücretin 527 lira, Türk-İş’in hesaplamalarına göre,
açlık sınırının 733 lira, yoksulluk sınırının da 2 bin 389 lira olduğuna dikkat
çeken uzmanlar, İşsizlik Fonu’nda biriken paranın daha fazla işsize, daha yüksek
tutarda, daha uzun süre işsizlik ödeneği ödenmesini mümkün kıldığını
vurguluyor.
Hak kazanma koşulları nelerdir?
- Sigortalı bir işyerinde çalışırken; - Kendi istek ve kusuru dışında işi
kaybetmiş olmalı, - Son üç yıl içinde, en az 600 gün işsizlik sigortası primi
ödemiş olmalı, - İşten ayrılmadan önceki son 120 gün sürekli çalışmış
olmalı, - İşverence düzenlenen İşten Ayrılma Bildirgesi ile birlikte İŞKUR
müdürlüğüne başvurması gerekir.
İşten ayrılma bildirgesini kim düzenler?
İşverenler, 31 Ocak 2002 tarihinden itibaren, herhangi bir nedenle hizmet
akdi sona eren her işçi için, üç nüsha İşten Ayrılma Bildirgesi düzenler.
İşveren bu bildirgenin bir nüshasını 15 gün içinde işyerinin bağlı olduğu İŞKUR
müdürlüğüne ulaştırmak, bir nüshasını işçiye vermek, bir nüshasını ise işyerinde
saklamak zorundadır.
Yararlanmak için nereye ve nasıl başvuruluyor?
İşsizlik sigortası hizmetlerinden yararlanabilmek için işverenin düzenlediği
‘İşten Ayrılma Bildirgesi’ ve kimlik belgesiyle birlikte, 30 gün içerisinde
İŞKUR müdürlüğüne başvurarak, kayıt yaptırmak ve Talep Dilekçesini doldurarak
vermek gerekiyor. İŞKUR müdürlüğü başvuruyu inceleyerek, işçi, işsizlik
ödeneğini hak etmiş ise ödeme kararını, hak etmemiş ise nedeni ile birlikte ret
kararını işçiye bildiriyor. İşveren süresi içinde bildirgeyi düzenlemez ise,
işçinin işten ayrıldığı tarihten itibaren 30 gün içinde kimlik belgesiyle
birlikte, işyerinin bağlı olduğu İŞKUR müdürlüğüne başvurması
gerekmektedir.