Avrupa Birliği tarafından hazırlanan 'Kültür Mirasını Koruma' projesi çerçevesinde açılan ihaleyi İspanya'nın Barcelona Belediyesi kazandı. İşi üstlenen Barcelona Belediyesi, 200 evi 3.8 milyon Euro harcayarak restore edecek.
Bu gelişmeler, Balat'ta ev fiyatlarının beşe katlanmasına yol açtı. Tempo Dergisi'nin yeni sayısında, konu bütün ayrıntılarıyla işleniyor.
İstanbul Balat'ta ne oluyor? Fener-Balat'ta bir şeyler değişiyor. Bölgeye Avrupa'nın eli değmiş durumda. Avrupa, İstanbul'un çehresini değiştirmeye Balat'tan başladı. Proje başarılı olursa, İstanbul'un diğer tarihi semtleri de restore edilip onarılacak ve kurtarılacak.
Bu proje ne? İstanbul 1985'te UNESCO'nun Dünya Mirasını Koruma Sözleşmesi'ne dahil oldu. Bu kapsamda 1997'de Fener ve Balat'ta Rehabilitasyon Fizibilite çalışması yapıldı.
AB bu konuda ihale açtı. İhaleyi daha önce benzer restorasyon çalışması yapmış olan İspanyol Barcelona Belediyesi kazandı. Şimdi çalışma onların ve AB'nin denetiminde yürüyor, Fatih Belediyesi de teknik altyapı için destek veriyor. Son beş yıldır satın alınan evler spekülasyon endişesi ile proje kapsamına alınmadı. Deprem riski daha az görünen 200 ev saptandı. Bunlar 3.850 milyon euroya 2006 Ekimi'ne kadar restore edilecek. Bölgede restore edilmesi gereken 1267 ev var. Pazar yeri taşınması, katı atık arıtma sistemi ve bazı sosyal doku koruma çalışmaları da proje kapsamında.
UNESCO ve AB aslında tarihi bir kent olan İstanbul'un kültürel mirasını, evleri, doğası ve insani zenginliği ile koruyup yaşatma çabasında. Ama tabii özellikle emlak ve insan boyutu işin içine girince, İstanbul'da 'tarihi dokuyu korumak' pek kolay olmuyor.
Balat bunun en somut örneği. Balat'ta rant kokusu alanlar, spekülatörler, emlakçiler veya sonradan emlakçi olanlar Balat'a üşüşmüş durumdalar. Balat aslında bölgeden fabrikaların kalkmasından sonra büyük ölçüde boşalmış. Geriye en yoksullar, evsiz-barksızlar kalmış. Şimdi bunlara bölgenin ileride Nişantaşı-Teşvikiye-Bebek haline dönüşeceğini düşünenler eklenmiş. Balat işte bu atmosferde yavaş yavaş yıkıntı ve döküntülerin arasından yeniden doğuyor. Bir zamanlar Rumların, Ermenilerin, Yahudilerin İstanbul'da en yoğun yaşadığı semt olan Fener-Balat, bakalım 21. yüzyıl İstanbul'unda kimlerin semti olacak. Onarım çalışmasını denetleyen UNESCO, Türkiye ve İstanbul'u tarihi mirası korumak için gerekli adımları atmamakla eleştirdi ve eğer işi ciddiye almazsa İstanbul'un dünya kültür mirası listesinden çıkarılacağı uyarısında bulundu. Bunun Türkçesi, ‘‘Eğer siz tarihi dokuyu korumaya çalışmazsanız, restorasyon için bir daha size para ve proje vermeyiz’’ demek. Balat projesinin başarısı bu yüzden önemli. bir şey yapamamıştık. Emekli olunca fırsat buldum, çok hoşuma gitti. Çocuklarımı getirmediğime pişman oldum. Kaç yıldır İstanbul'da yaşıyorum, buralarda böyle yerler olduğunu bilmiyordum. Bence bu tip çalışmalar devam etmeli.