'İşçinin Kıdem Tazminatıyla Ucuz Bir Ev Sahibi Olması Giderek Zorlaşıyor'

Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu'na (DİSK) bağlı Birleşik Metal-İş Sendikası tarafından yapılan araştırmada, kıdem tazminatlarının son altı yılda konut fiyatları karşısında yaklaşık yüzde 28'lik değer kaybına uğradığı savunularak, kıdem tazminatıyla ev sahibi olmanın hayal olduğu ifade edildi. Sendikanın Araştırma Dairesi'nin Türkiye İstatistik Kurumu madde fiyatları, ortalama TÜFE verileri, Merkez Bankası Beklenti Anketi Temmuz 2007 değerleri ve İstanbul Emlak Komisyoncuları Odası 'İstanbul Konut Sektörü Raporu' Ocak 2007 verileri üzerinden endeksleme ve tahminleme yöntemiyle yaptığı araştırmada, kıdem tazminatlarının kira ve konut fiyatları karşısında önemli oranda değer kaybettiği tespitine yer verildi.

Enflasyona karşı eridi
Kıdem tazminatlarının son altı yılda enflasyon karşısında yüzde 5 düzeyinde değer yitirdiğine işaret edilen araştırmada, "Kıdem tazminatlarının son altı yılda konut fiyatları karşısında yaklaşık yüzde 28'lik değer kaybıyla kıdem tazminatıyla ev sahibi olmak hayal oldu" denildi.
Araştırmaya göre, 2000'de 524 YTL olan ortalama kıdem tazminatı tavanı, 2001 yılında 763, 2002 yılında 1146, 2003 yılında 1356, 2004 yılında 1530, 2005 yılında 1688, 2006 yılında 1814, 2007 yılında ise 1995 YTL oldu.

Konut fiyatları çok arttı
Kıdem tazminatının en büyük değer kaybını konut fiyatları karşısında yaşadığı belirtilen araştırmaya göre, TÜFE Gerçek Kira Fiyatları üzerinden oluşturulan seriye göre satılık konut fiyatı ortalama olarak 2000 yılında 13 bin 923 YTL iken, 2001 yılında 21 bin 531, 2002 yılında 29 bin 86, 2003 yılında 36 bin 214, 2004 yılında 43 bin 848, 2005 yılında 52 bin 78, 2006 yılında 63 bin 78 düzeyinde gerçekleşti. 2007 yılında ise bu değerin tahmini olarak 77 bin YTL olması bekleniyor. İstanbul'da ise bu miktarın 102 bin YTL olacağı tahmin ediliyor. Kıdem tazminatı 2000-2006 yılları arasında 3.45 kat artarken konut fiyatları 5.53 kat arttı. Bu dönemde yüzde 28'i bulan konut fiyatları karşısındaki erimenin, 2007 için yüzde 35 düzeyine ulaşması bekleniyor.
En yüksek ücretle emekli olan 25 senelik bir işçinin 2000 yılında 13 bin 123 YTL kıdem tazminatı aldığına işaret edilen araştırmada, bu miktarın 2001 yılında 19 bin 79, 2002 yılında 28 bin 667, 2003 yılında 33 bin 924, 2004 yılında 38 bin 252, 2005 yılında 42 bin 201, 2006 yılında 45 bin 351, 2007 yılında 49 bin 886 YTL olduğu belirtildi. Kıdem tazminatı tavanı ile 2002 yılında Türkiye ortalamasına göre ev almak mümkün olduğuna dikkat çekilen araştırmada, 2003 yılında kıdem tazminatıyla ortalama bir evin yüzde 93'ünün, 2004 yılında yüzde 87'sinin, 2005 yılında yüzde 81'inin, 2006'da yüzde 71'inin alınabildiği ifade edildi.
Araştırmada, 2007'de bu oranın yüzde 64 olmasının beklendiği kaydedildi. İstanbul'da bu oranın daha da düştüğü vurgulanan araştırmada, İstanbul için 2002'de yüzde 69 olan oranın, yüzde 49'a düştüğü kaydedildi.

İstanbul'da evin yarısı
Birleşik Metal-İş Sendikası Yönetim Kurulu'nun araştırmayla ilgili değerlendirmesinde, kıdem tazminatlarının sistematik bir biçimde aşağıya çekildiği savunuldu. Kıdem tazminatlarının erimesinin ve alım gücünü kaybetmesinin arkasında, sermaye çevrelerinin kıdem tazminatlarını ortadan kaldırılmaya yönelik girişimlerinin olduğu iddia edilen değerlendirme şöyle:
"Son dönemde kıdem tazminatı uygulamasının, oluşturulacak bir fona devredilmesi, kıdem tazminatı ödeme oranlarının aşağı çekilmesi gibi emekçilerin en temel kazanımlarından birini hedef alan kimi düzenlemelerin gündeme taşındığını görüyoruz. Kıdem tazminatı emekçilerin hassas noktasıdır. Kimse kıdem tazminatlarına el uzatmaya kalkmasın. İşçi sınıfının tepkisi çok sert ve ağır olur." Kıdem tazminatının işten çıkarmada da caydırıcı etkisi olduğuna dikkat çekilen değerlendirmede, "Sermaye çevreleri bir taşla iki kuş vurmak istiyor. Amaç hem kıdem tazminatının yükünden kurtulmak hem de işçiyi işten çıkarma tehdidini daha güçlü bir biçimde ele almaktır. Buna izin vermeyeceğiz" denildi.

Kıdem gelecek güvencesi için veriliyor
Kıdem tazminatı iş sözleşmesinin sona ermesi sonucunda işçinin yıpranması karşılığı geleceğini güvence altına almak amacıyla ödenen bir tazminattır.
Bir yıldan fazla bir işverene bağlı olarak bir işyerinde çalıştığını ispat eden işçi, iş ilişkisinin yasanın öngördüğü koşullarda sona ermesi durumunda bu tazminatı hak eder. Yaşlılık, emeklilik, malullük aylığı almak için işten ayrılanlarla, kadın işçilerin evlendikten sonra bir yıl içinde ayrılmaları halinde, askerlik hizmeti nedeniyle ayrılanlara, çalıştıkları her yıl için 30 günlük brüt ücret tutarınca kıdem tazminatı ödenir. (Bu tutar toplu iş sözleşmeleriyle artırılabilir.) Ölen işçinin kıdem tazminatı yasal mirasçılarına ödenir.
Ücretin sabit olmadığı durumlarda kıdem tazminatına esas alınacak ücret, işçiye son bir yıllık süre içinde ödenen ücretin o süre içinde çalışılan günlere bölünmesi sonucunda bulunur.
Kıdem tazminatı zamanında ödenmediği takdirde, bu hakkın doğduğu tarihten itibaren, ödeneceği tarihe kadar süren süre içindeki en yüksek banka reeskont faizi üzerinden işverenden talep edilebilir.