Afrika, Ortadoğu ve Körfez bölgelerinde son dönemde yaşanan gelişmelerin Türkiye ekonomisine yansımalarını ve alınabilecek önlemleri değerlendirmek üzere bölgedeki iş konseyleri başkanları, İstanbul'da bir araya geldi. Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Başkanı Rifat Hisarcıklıoğlu başkanlığında gerçekleştirilen basına kapalı toplantının sonunda bir bildiri yayımlandı.
Hisarcıklıoğlu, DEİK İcra Kurulu Başkanı Rona Yırcalı, Ortadoğu İş Konseyleri Koordinatör Başkanı/Lübnan İş Konseyi Başkanı Mehmet Habbab, Türk-Afrika İş Konseyleri Koordinatörü Başkanı, Türk-Güney Afrika İş Konseyi Başkanı Tamer Taşkın, Türk-BAE ve KIK İş Konseyi Başkanı Korhan Kurdoğlu, Türk-Suriye İş Konseyi Başkanı Ruhsar Pekcan, Türk-Ürdün İş Konseyi Başkanı Şerif Egeli, Türk-Bahreyn İş Konseyi Başkanı Osman Yıldırım Coşkun, Türk-Yemen İş Konseyi Başkanı Sadık Yıldız, Türk-Fas İş Konseyi Başkanı Banu Anıl Antonetti, Türk-Tunus İş Konseyi Başkanı Levent Soylu, Türk-Mısır İş Konseyi Başkanı Zuhal Mansfield, Türk-Libya İş Konseyi Başkanı Ersin Takla, Türk-Sudan İş Konseyi Başkanı Abdülkadir Taçyıldız imzasıyla yayımlanan bildiriyi okudu.
Bildiride, Türk-Afrika-Ortadoğu ve Körfez iş konseyleri başkanları ile Tunus'la başlayıp Mısır ve Libya ile devam eden olayların ekonomik ilişkilere etkisinin ele alındığı, olaylar baş gösterdiği andan bu yana DEİK'in, ilgili ülkelerde faaliyette bulunan üyelerle yoğun temas halinde olduğu, aynı şekilde Dış Ticaret Müsteşarlığı (DTM) tarafından kurulan kriz masalarında etkin bir biçimde yer alarak üyelerle kriz masası arasındaki irtibatı sağladığı ifade edildi.
DEİK'in üye profilinin, yurt dışı yatırımcılardan müteahhitlere, bankacılardan sigorta kuruluşlarına, lojistik firmalarından hukuk danışmanlarına kadar geniş bir yelpazeden oluştuğu hatırlatılan bildiride, söz konusu çeşitliliği barındıran iş konseylerinin yürütme kurulları ile yaşanan olaylara ilişkin görüşleri paylaşmaya ve çözüm önerileri geliştirmeye yönelik toplantılar düzenlendiği bildirildi.
Türk-Afrika, Ortadoğu ve Körfez iş konseyleri başkanlarıyla bölgede yaşanan gelişmeleri değerlendirmek üzere bugün bir araya gelindiği anımsatılan bildiride, şöyle denildi:
''Bu çerçevede, yaşanan sıkıntıların üst düzey temaslarla en kısa sürede çözüleceğine inancımız tamdır. Bu konuda TOBB ve DEİK olarak üzerimize düşen her şeyi yapmaya hazırız. Bu noktada kriz sürecini her anlamda başarıyla yürüten hükümetimize, tüm süreçte iş alemiyle birlikte proaktif bir şekilde çalışan Dışişleri Bakanlığı ve DTM'ye teşekkürü bir borç biliriz.
Vatandaşlarımızın ve bu şantiyelerde çalışan diğer ülke vatandaşlarının geri dönüşünü sağlama konusunda çok büyük bir başarı kaydettik. Vatandaşlarımız devletimizin kendilerine sahip çıktıklarını hissettiler. Artık firmalarımızın mevcut sıkıntılarının nasıl ele alınacağı gündemimizdedir. Kuzey Afrika, Ortadoğu ve Körfez bölgesinde son 3 yılda 33 milyar dolarlık müteahhitlik hizmeti üstlendik. Geçen yıl 26 milyar dolarlık ihracat yaptık. 9,5 milyar dolarlık yatırımımız bulunuyor. Ayrıca 4 milyona yakın da turist çekiyoruz. Libya'da Türk müteahhitlik firmalarının şu anda devam eden işlerinin toplam bedeli 15 milyar dolardır. 1 milyar dolarlık da makine parkı ve şantiye tesisleri vardır.
Hizmetler sektörünün Türkiye'nin cari açığının ve işsizliğin azaltılmasında büyük katkısı vardır. Önümüzdeki dönemde Türkiye'nin cari açığının olumsuz etkilenmemesi ve işsizliğin artmaması için Türkiye'nin diğer bölgelerde daha aktif olarak çalışmaya başlaması gerektiğini düşünüyoruz.''
Bildiride, ayrıca, TOBB ve DEİK olarak yapılabilecekler, şirketlere mesajlar ve kamu kuruluşlarından beklentilere yer verildi. Libya'da yaşanan olaylar aşıldığında ülkeye ilk olarak Türk müteahhitlerinin geri döneceği belirtilen bildiride, ''Hatta diğer ülke müteahhitlerinin yarım bırakmış olduğu işlere de talip olacaklardır. Bu nedenle şirketlerimizin Libya'daki işlerinin başlarına tekrar dönmek üzere hazırlık yürütmeleri önemlidir'' denildi.
Mısır'da yaşanan karmaşanın ardından varlık fiyatlarının yüksek oranda düştüğü ifade edilen bildiride, şirketlerin, istikrara kavuşacaklarına ve yüksek büyüme performansı sergileyeceğine inandıkları bölge ülkelerinde fırsatları değerlendirmeyi düşünmelerinde fayda görüldüğü vurgulandı.
''Müzakereler tek çatı organizasyon tarafından yönlendirilmeli''
Tunus, Mısır ve Libya'da yaşanan olayların acil işlemler için yurt dışında faaliyette bulunan müteahhitlik firmalarının personel listelerini, sayısını, iletişim bilgilerini, şantiye envanterlerini büyük elçiliklerle paylaşmasının önemli olduğu, olası durumlarda bu bilgilerin hayati derecede önemli bilgiler haline geldiği, söz konusu bilgilerin her ay güncellenmesinin de gerekliliğinin ortaya çıktığı belirtilen bildiride, şunlar kaydedildi:
''Şantiyelerde kaybolan ve zarara uğrayan makine, teçhizat ve sigorta kapsamındaki tüm değerler için sigorta şirketlerine ihbar süresi dolmadan bildirim yapmalarında fayda görülmektedir. Libya'da yürütülmekte olan işlerin sözleşmeleri halen geçerlidir. Türk müteahhitleri emniyet ortamının sağlanmasından sonra Libya'ya dönerek işlerine devam etmek istemektedir. Ortam yatışınca, Libyalı işveren kuruluşlarla gerek zararların tespiti gerekse sözleşmelerin ne şekilde devam edeceğine ilişkin bir müzakere süreci başlayacaktır. Bu süreçte müzakereler tek bir çatı organizasyon tarafından yönlendirilmelidir. TOBB, DEİK, Türkiye Müteahhitler Birliği gibi özel sektör kuruluşları ile kamu temsilcilerinin katılımıyla oluşacak müzakere komitesi kurulmasının, gerek süreci kısaltıcı gerekse kayıpları azaltıcı yönde çok ciddi katkıları olacaktır.''
''Centilmenlik ya da benzeri anlaşma imzalanmalı''
Bildiride, Libya'da Türk şirketlerinin yaklaşık 1 milyar dolarlık makine parkının mevcut olduğunun altı çizilerek şöyle denildi:
''Son dönemdeki karmaşadan dolayı burada zarar meydana gelmiştir. Müteahhitlerimizin zararlarının tespiti için uluslararası bir danışmanlık şirketi ile birlikte çalışılmalı. Karşı ülke ile mutabakata varılarak zararlarımız tespit edilmelidir. Müzakereleri yürütecek olan çatı kuruluş çalışmalarına devam ederken, Libya tarafının teminat mektuplarının haksız nakde çevirmek yönünde girişimlerde bulunmaması sağlanmalıdır. Bu amaçla iki ülke aralarında, centilmenlik anlaşması ya da benzeri bir anlaşma imzalamalıdır. Libya'da sevki planlanmış, sevk edilmiş, fakat indirilemeden geri dönmüş proje malların muhafazası için serbest bölgelerde antrepoların ücretsiz tahsisi konusu çözüm beklemektedir. Leasing ve kredi ile temin edilmiş makine ve ekipmanın ödeme taksitlerinin işlerin tekrar başlamasına bağlı olarak ertelenmesi müteahhitlere olumlu katkı sağlayacaktır. Diğer yandan bankalar, teminat mektupları için komisyon talebinde bulunmaya başlamıştır.''
Libya, Cezayir, Irak, Filistin, Yemen, Bahreyn, BAE gibi Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması (YKTK) anlaşmaları imzalanmayan veya henüz yürürlüğe girmeyen tüm ülkelerle bu anlaşmaların tesis edilmesi, yenilenmesi gerekenlerle de yenilenmesi gerektiği vurgulanan bildiride, bu anlaşmaların bundan sonraki krizler için müteahhitleri güvence altına alacağı belirtildi.
''İşsizlik sigortasından yararlanma koşulları genişletilmeli''
Bildiride, yurt dışında çalışan, ancak ülkede yaşanan kriz durumları nedeniyle Türkiye'ye dönmek zorunda kalan işçilerin işsizlik sigortasından yararlanma koşullarının genişletilmesi gerektiği, Eximbank tarafından ''siyasi risk sigortası'' enstrümanlarının oluşturulmasına yönelik çalışmaların ivedilikle sonuçlandırılmasında fayda görüldüğü kaydedildi.
Bölgedeki siyasi karmaşadan zarar görmüş şirketlerin banka kredi geri ödemelerinde kolaylık sağlanması gerektiği ifade edilen bildiride, ''Bu kredilerin vadeleri uzatılmalı ve faiz oranları yeniden değerlendirilmelidir. İhtiyaç halinde bankaların firmalara köprü finansman imkanı sağlaması gündeme gelmelidir. Ayrıca, Eximbank'ın köprü kredi programının kapsam ve limitlerinin genişletilmesi imkanı da değerlendirilmelidir. Bu kredilerin maliyetlerinin de daha uygun hale getirilmesini beklemekteyiz'' denildi.
DEİK'in, leasing, sigorta ve bankacılık sektörleriyle sayılan bütün sorunların çözümü için bir arada çalışacağının vurgulandığı bildiride, 12 Mart'ta Dış Ticaretten Sorumlu Devlet Bakanı Zafer Çağlayan ile iş konseyleri başkanlarının bir araya gelerek konuyla ilgili karşılıklı istişarede bulunacağı bildirildi.
''Zararlar, bağımsız organizasyon tarafından tespit edilmeli''
TOBB Başkanı Rifat Hisarcıklıoğlu, gazetecilerin sorularını yanıtlarken, zararlar noktasında bir bilgileri olmadığını belirterek, ''Zararların Türkiye ile Libya'nın karşılıklı iki devlet olarak mutabık kalacağı bir bağımsız organizasyon tarafından tespit edilmesi, bunların tanzimi noktasına gidilmesi lazım. Bunlarla ilgili çalışmalara şimdi başlıyor olmamız lazım'' şeklinde konuştu.
Cumhurbaşkanı Abdullah Gül'ün Mısır ziyaretine ilişkin bir soru üzerine ise Hisarcıklıoğlu, seyahati çok olumlu karşıladıklarını ifade etti.
Hisarcıklıoğlu, Türkiye'de hukuk fakültelerinin çok fazla olmasına karşın uluslararası ticari, hukuk sözleşmelerinde ihtisaslaşmış hukukçular bulunmadığını, tüm hukuk fakültelerine yazı yazarak önümüzdeki dönemde hukuk fakültelerinde master programları açılmasını isteyeceklerini söyledi.
Libya'daki gelişmelere ilişkin bir soruyu Hisarcıklıoğlu, ''Şu anda karşımızda muhatap yok. Bu da normal. Şu anda birinci konu, ülkedeki güvenlik meselesi. Bizim de ev ödevimizi hazırlamamız lazım'' diye yanıtladı.