Şehir Plancıları Odası eski Ankara Şube Başkanı ve Öğretim Üyesi Dr. Zafer Şahin'in Büyükşehir Belediyesi'nin 1985-2008 yılları arasında imar komisyonlarıyla ilgili yaptığı araştırmadan çok çarpıcı sonuçlar çıktı.
Büyükşehir Belediye Meclisi'nde çıkan tartışmalar ve muhalefetteki istifalarla gündeme gelen imar komisyonunun yapısı ve sen 23 yılıyla ilgili hazırlanan çarpıcı bir rapor, korkunç gerçeği gözler önüne serdi. Şehir Plancıları Odası eski Ankara Şube Başkanı Dr. Zafer Şahin'in doktora çalışması, “İmar komisyonlarında teknik üye oranının sadece yüzde 2 olduğunu, imar değişikliklerinin Meclis'e yansımadığını” ortaya koydu.
Şahin'in doktorasının ardından da devam ettiği çalışmada 1985-2008 yılları arasında “kapalı kutu” olarak tanımladığı imar komisyonlarının çalışmaları ve komisyon üyelerinin profilleri yer aldı. Çalışmanın en çarpıcı sonuçlarından birine göre, son 23 yılda imar komisyonlarında bulunan meclis üyelerinin yalnızca yüzde 2'si mimar, mühendis ya da şehir plancılarından oluştu.
Aynı zamanda Atılım Üniversitesi'nde Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü Öğretim Görevlisi olan Şahin bu durumu, “İmar komisyonları esnaf örgütü gibi kullanılmış. Yıllarca teknik elemansız komisyonlarla imar rantlarının dağıtılması, başta imar komisyonu olmak üzere tüm kurumsal yapıları birer ‘rant arenası'na dönüştürdü” şeklinde yorumladı.
Esnaf komisyonu
Şahin'in araştırmasına göre 23 yılda 100'ün üzerindeki komisyon üyesinin çoğunluğunda esnaflar görev yaptı ve 23 yıl boyunca kentin imarıyla ilgili can alıcı kararları alanların yüzde 33'ünü esnaflar oluşturdu. İmar komisyonundaki üyelerin yüzde 17'si kendini iş adamı ve ticaret erbabı olarak tanımladı, komisyonun yüzde 8'i “Sanayiciyim” derken, yüzde 3'ü ise meslek bildirmedi.
Şahin'in araştırmasının ikinci bölümü ise 1985-2007 yılları arasında Büyükşehir Belediyesi imar komisyonlarına gelen kat artışları ve yeşil alanların kullanım kararlarının değişmesini konu aldı. “İmar planı değişikliklerinde İmar Dairesi Başkanlığı'nın hazırladığı teknik raporlar ve bu raporlara ilişkin olarak alınan imar komisyonu kararları incelendiğinde çok çarpıcı sonuçlara ulaştık” diyen Şahin, sayıları 400'e ulaşan imar planı değişikliklerindeki tespitlerini şöyle sıraladı:
Raporların çoğu yok
Kat artışı getiren imar planı değişikliklerine ilişkin teknik raporların yüzde 53'ü imar komisyonunun Belediye Meclisi'ne gönderdiği raporlara hiç yansıtılmadı.
Kat artışı getiren imar planı değişikliklerine ilişkin teknik raporların yüzde 27'si imar komisyonunun Belediye Meclisi'ne gönderdiği raporlara aynen yansıtıldı. Ancak komisyonun nihai kararı teknik raporun tam tersi yönde oldu.
Yeşil alanları imara açan imar planı değişikliklerine ilişkin teknik raporların yüzde 38'i imar komisyonunun Belediye Meclisi'ne gönderdiği raporlara hiç yansıtılmadı.
Yeşil alanları imara açan imar planı değişikliklerine ilişkin teknik raporların yüzde 22'si imar komisyonunun Belediye Meclisi'ne gönderdiği raporlara aynen yansıtıldı. Ancak komisyonun nihai kararı teknik raporun tam tersi yönde oldu.
İmardaki çarpıklık AB ilerleme raporunda
“Belediye imar komisyonlarının aldıkları kararların belediye meclislerinde karara dönüşmesi sürecinde ve sonrasında imar kanununda belirtilen askı ve itiraz süreleri gerektiği gibi işletilmiyor. İmar komisyonlarının kapalı kutu olma durumu korunuyor. Bu çarpıklık öyle bir düzeye vardı ki konu Avrupa Birliği'nin 2009 Yılı İlerleme Raporu'nun dokuzuncu sayfasında “Bazı belediyeler, belediye kararlarını, özellikle imar planlarıyla ilgili olanları, halkın erişimine açmak konusunda isteksiz davranmaktadır. Bu bağlamda, Bilgi Edinme Değerlendirme Kurulu, bilgi edinme taleplerini yerine getirmemesi nedeniyle Büyükşehir Belediyesi hakkında Aralık 2008'de savcılığa suç duyurusunda bulunmuştur.”
Etik kurul oluşturulmalı
Kentin sağlıklı bir şekilde büyümesi ve yanlışlardan dönülmesi için Şahin şu önerilerde bulundu:
İmar Komisyonlarının oluşumunda mümkün olduğu kadar teknik bilgiye sahip, ilgili meslek dallarından temsilcilerin seçilmesi sağlanmalı.
İmar Komisyonlarına seçilen üyelere sürekli olarak imar, şehircilik ve ilgili diğer konularda hizmet içi eğitim verilmeli.
Belediye Meclislerinin bünyesinde komisyon karar ve çalışmalarını izleyecek bir “Etik Kurul” oluşturulmalı.
Belediye Meclislerinin İmar Komisyonu gibi yaşamsal komisyonlarının üyeleri, kararları ve komisyon raporları internet ortamında şeffaf bir şekilde erişime açılmalı.