Ekonomik kriz, icra işlemlerini adeta patlattı. Ulusal ve yerel ortalama 300 yayında yayımlanan bütün icra ilanlarını portföyünde bulunduran icralik.com, iki yıl önce günde 60-70 ihale düzenlerken bu sayı 200’e çıkmış durumda. İhale tarihi belirlenen ve alıcı aranan icralıklar arasında ise yok yok. Onlarca fabrika, binlerce daire, onlarca turistik tesis, yüzlerce dükkân, arsa, tarla, onlarca lüks otomobil borç nedeniyle satışa sunulmuş durumda.
Mağdur olunca ihalelere dikkat çekti
2001 krizinde ailesine ait yaklaşık 100 bin lira değerindeki evleri, kredi kartı borcu yüzünden 30 bin liraya satılınca icra ihalelerine katılımı arttırmak üzere icralik.com sitesini kuran Can Emrah Özoral, katılımın artmasıyla malın daha yüksek fiyattan alıcı bulduğunu belirtiyor. İhalelere katılımı yüzde 100 arttırdıklarını belirten Özoral’a göre, Türkiye’de icra işlemlerinin hacmi yılda 20 milyar lirayı buluyor.
Milyonlarca insanı işinden eden ekonomik kriz, toplumun her kesiminden borçluyu ya da alacağını tahsil edemeyen kişiyi icra ile karşı karşıya bırakıyor. İcralık olan mallar arasında gayrimenkuller başı çekerken bebek arabasından elektronik cihazlara, iş makinelerinden şaraba kadar çok çeşitli bir yelpaze dikkat çekiyor.
Ülke genelindeki bütün icra ilanlarının yer aldığı hem ulusal hem yerel yayınları takip eden ve üye aidat gelirleri ile danışmanlık hizmeti karşılığında kazanç sağlayan icralik.com verilerine göre, ayda en az 5 bin satılık ilanı yayımlanıyor. Bunun yüzde 80’ini gayrimenkul ilanları oluşturuyor.
Krizin etkilerinin hissedilmeye başlandığı 2008 yılından beri faaliyette olan ve dışarıdan alınan avukatlık desteği haricinde 17 kişinin sürekli çalıştığı icralik.com istatistikleri, krizin başlangıcında günde 60-70 olan ihale sayısının artık 400’ü aştığını gösteriyor. Şu anda portföyünde 55 fabrikanın bulunduğu sitenin faaliyette olduğu son 2 yıl içinde icradan satılan fabrika sayısı da 674.
İhalelere yüksek katılım borçlunun lehine
Can Emrah Özoral, 2001 krizinde kredi kartı borcu yüzünden ortalama 100 bin liralık evleri 30 bin liraya satılınca, biriktirdiği para da yine icradan otomobil almaya bile yetmeyince, bütün bunların üstüne “birileri onu ihalelerden uzaklaştırmak isteyince” icralik.com’u kurmuş. Özoral, iki yıl önce “Küçükçekmece’de satılan bir dairenin icra ilanının İzmir’deki, hatta Erzurum’daki bir yerel gazetede yayımlandığını” fark ettiğini söylüyor. Böylece otomobil galerileri ve gayrimenkul ticareti yapanların elinde tuttuğu piyasada fiyatların çok düşük olduğunu fark eden Can Emrah Özoral, “Türk halkı icradan satılan maldan, batıl inançlar yüzünden, uğursuzluk getirebilir diye uzak duruyor. Oysa herkes iflas edebilir, iş kaybedebilir, alacağını tahsil edemediği için borca düşebilir. Dünyanın sonu değildir, artık o aşamada düşünülmesi gereken ihaleye katılımın arttırılması ve böylece fiyatın yükselmesinin sağlanması olmalı. Borçlu o zaman borcunu daha rahat ödeyecek, yeni başlangıçlara hazırlanacaktır” diyor.
icralik.com’un portföyünde yok yok. Çiftlik, şarap, traktör, lüks otomobil hatta hayvanlar bile var. Sitenin 82 bin üyesi var. Bunlar arasında aylık ya da üç aylık aidatı ödeyerek ihaleleri takip edenler yanı sıra VIP hizmeti verilen müşteriler de bulunuyor. VIP hizmetinin içinde ihale takibi, uygun alımlar için uyarı ve satın almaya kadar bütün danışmanlık çalışmaları yer alıyor. Aylık ciro 100 bin TL civarında. Türkiye’deki icradan satılık mal piyasası ise 20 milyar lirayı buluyor.
Fabrikalar alıcı bekliyor
Ortaklar anlaşmazlık halinde olduğu için mahkemeye giden 500 civarındakiler hariç toplam 6 bin 232 icralık gayrimenkulde İstanbul 1032 ile başı çekiyor. Fabrikalar tutar içerisinde önemli bir yer ediniyor. Ancak satılık icralık fabrikaların olduğu tek kent İstanbul değil. Rize’de çay fabrikası, Ankara Polatlı’da 76 milyon TL muhammen bedel belirlenen ve 45 milyon TL’ye alıcı arayan bir fabrika, Düzce’de de 2 milyon 700 bin TL’ye alıcı arayan bir üretim tesisi, Kayseri Merkez’de 17.5 milyon TL’ye satılık, Bursa’da, Denizli’de, Kahramanmaraş, Hatay, Diyarbakır’da 12 milyon lira ile 40 milyon TL arasında bedellerle satılmayı bekleyen onlarca tesis var.
100 bin liranın 60 bin lirası buharlaşıyor!
İcra ihalelerinde bir malın bilirkişilerce belirlenen piyasa değerinin yüzde 60’ı birinci ihalede malın fiyatını oluşturuyor. Menkul ya da gayrimenkul bütün ihalelerde muhammen bedeli, örneğin, 100 bin TL olarak belirlenen bir mal, 60 bin TL’den ihaleye çıkarılıyor. Bu ilk ihalede bu parayı veren çıkmaz ise mal ikinci kez ihale ediliyor. Ama bu kez satış bedeli, piyasa değerinin yüzde 40’ı olarak belirleniyor.
İcrada birinci ihalede satış gerçekleştiğinde 60 bin TL üzerinden, alıcıdan alınan ödemenin 21 bin TL’lik kısmı avukat ve dosya işlemleri için alınıyor. Borçlunun borcuna karşılık kullanabildiği bedel ise 39 bin TL’de kalıyor.
Satışın ikinci ihalede gerçekleşmesi durumunda da açılış fiyatı muhammen bedelin yüzde 40’ına düştüğü için borç ödenmesi için kalan miktar 26 bin TL’ye düşüyor. Bir satışın gerçekleşmesi 1.5-2 yılı buluyor. Bu da yine söz konusu varlığın değerinin bu kadar süre önceden belirlenmesi anlamına geliyor ki, gayrimenkulde imar durumu bu süreçten çok etkileniyor.
Borç hukuka aksettirildikten sonra icra süreci şöyle işliyor:
İcra süreci başlayınca ilk olarak ekspert satılacak mal veya varlık için bir değer (muhammen bedel) belirliyor. İhalenin gerçekleşmesi ile, bu değerin belirlendiği zaman arasında geçen süre hukuki işlemler nedeniyle en az 1.5 yılı buluyor.
Bu da özelikle gayrimenkulde değişen imar durumu gibi etkenlerin değeri etkileyememesine yol açıyor.
2 yılda satışın gerçekleşememesi durumunda yeni bir ekspertiz yapılıyor ve dosya sil baştan ele alınıyor.