Ülkeyi 26 bölgeye “bölen” kalkınma ajansları, kaynak dağıtımında yerel yönetimlerin önüne geçiyor. Öyle ki, il genel meclisleri bile, proje teklifleri hazırlayarak kalkınma ajanslarından kaynak bulmaya çalışıyor. Asli görevleri arasında köylere hizmet götürmek de yer alan İzmir İl Genel Meclisi’nin, kentin iki köyü için hazırladığı projeyle İzmir Kalkınma Ajansı’na (İZKA) başvurması, bu kurumların yarattığı çarpıklığa örnek olarak gösteriliyor. “Seçilmiş” kişilerden oluşan bir meclisin, “atama” kuruldan kaynak beklentisi içine girmesi ise ayrı bir eleştiri konusuna kaynaklık ediyor.
AKP’nin uygulamaya aldığı kalkınma ajansları, ilk olarak 2007 başında İzmir ve Çukurova’da açıldı. Anayasa Mahkemesi’nin yürütmeyi durdurma kararıyla çalışmaları bir süre ertelense de daha sonra yeniden etkinlik göstermeye başladı. Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) Türkiye genelindeki kalkınma ajanslarının sayısının 26’yı bulmasını öngörüyor.
Kalkınma ajanslarına kaynak DPT tarafından sağlanıyor. Bu kurumların sistemi, devlet kaynaklarının seçilmiş yönetimler tarafından değil de kalkınma ajansları aracığıyla dağıtılmasına dayanıyor. Ajanslar, yabancı ülke kurumlarıyla da işbirliğine gidebiliyor. İzmir’deki kalkınma ajansının 2009 bütçesi, 31 milyon 610 bin liraydı. Bu rakamın önümüzdeki yıllarda çok daha fazla artacağı belirtiliyor. 2010 bütçesi 107 milyon lira olarak belirlenen İzmir İl Genel Meclisi’nin de İZKA’nın kaynak dağıtımında sıraya girmesi eleştiriliyor. Meclis tarafından “Çevre Dostu Teknoloji: Eğlenhoca ve Kaynarpınar Uygulama Örneği” adıyla bir proje hazırlandı. Kentin iki köyüne ilişkin proje, geçen günlerde meclisin Enerji ve Doğal Kaynaklar Komisyonu Başkanı Doğan Albayrak ve Karaburun üyesi Mustafa Ünsal tarafından İZKA’ya teslim edildi.
Konuyla ilgili eleştirileri yanıtlayan İzmir İl Genel Meclisi Başkanı Serdar Değirmenci, kalkınma ajanslarının yönetiminde kentin yereldeki yöneticilerinin yanı sıra demokratik kitle örgütlerinin de temsilcilerinin yer aldığını söyledi. İZKA’nın projenin yüzde 75’ini finanse edeceğini, kendilerinin de kalan yüzde 25’i, köylere hizmet götürme birliği aracılığıyla karşılayacaklarını dile getirdi. Değirmenci, “Kalkınma ajansları, iyi kullanılırsa projelere kaynak sağlayabilir. Proje geliştirmeyi teşvik eder. Bu görevi, yetkileri genişletilse il genel meclisleri de yapabilir. Ancak şu andaki yasada mümkün değil” dedi.
Doğan Albayrak da, “Bütçemizin yaklaşık yüzde 1’ini İZKA’ya veriyoruz. Yasa böyle bir zorunluluk getirmiş. Kalkınma ajansının kuruluş amacının içinde kırsala hizmet götürme var. Amacımız, bu felsefenin işlevsel olmasını sağlamaktır. Bunu da proje geliştirerek sağlarsınız” diye konuştu.
Partisi CHP’nin kalkınma ajanslarına yaklaşımı anımsatıldığında Albayrak, “Parti olarak kalkınma ajanslarıyla ilgili eleştirilerimiz bulumuyor. Eleştirilerimizle kırsalda yaşayanların kendi projelerini yaşama geçirmeleri noktasındaki görüşümüz farklıdır. Kalkınma ajanslarının görevleri doğrudan il özel idareleri bünyesinde olabilir. Şu andaki işlevi, aslında il özel idareleri yerine getirebilir” dedi.