Ama arada bir fark var. Erkeklerin aksine kadınlar küçük tuvaletlerini yapmak için çoğu kez para vermek zorunda. Bu yüzden, Minu Gandhi gibi sosyal eylemciler şehirde konuşmalar yaparak bu eşitsizliğin bariz ayrımcılık anlamına geldiğini savunuyor ve kadınlardan, çoğunun daha önce hiç düşünmediği bir şeyi talep etmesini istedi: Küçük Tuvaleti Yapma Hakkı. Gandhi, "Hepimiz bunun temel bir yurttaşlık hakkı, bir insan hakkı olduğunu düşünüyoruz" diyor.
Son nüfus sayımı verileri, Hindistan'daki evlerin yarıdan çoğunda tuvalet olmadığını gösterdi. Hindistan'da artan refaha rağmen, büyüyen şehirlerdeki gecekonduların ve diğer düşük kaliteli konutların hızla çoğalması nedeniyle, aslında bu oran son on yılda kötüleşti. Ama akılda kalıcı adını Mumbai medyasının bulduğu Küçük Tuvaleti Yapma Hakkı kampanyasının eşsizliği, Hindistan'daki tuvaletlerin çifte standartla yönetildiği görüşüne dayanıyor. Köylerdeki kadınlar tuvaletlerini tıpkı erkekler gibi genelde dışarıda, tarlalarda yapmak zorunda. Ama erkeklerden farklı olarak, bazen alaylara hatta cinsel tacize katlanıyorlar. Kırsaldaki çoğu kadın, tacizden korunmak için şafaktan önce küçük gruplar halinde tuvalete çıkıyor.
Eski adı Bombay olan Mumbai'de milyonlarca kişi, genelde karanlık ve pis binalarda bulunan umumi tuvaletleri kullanıyor. Belediye erkeklere 5 bin 993 umumi tuvalet sunarken, kadınlara sadece 3 bin 536 tuvalet var. Ayrıca erkekler için 2 bin 466 pisuar bulunuyor. (2009'daki bir araştırmada, başkent Yeni Delhi'de daha büyük bir eşitsizlik bulundu; bin 534 erkek tuvaletine karşılık 132 kadın tuvaleti.) Tuvaletlere hemen her zaman erkek bir görevli bakıyor ve ücret topluyor. Hindistan'da küçük yolsuzluklar çok yaygın. Buna umumi tuvaletler de dâhil: Erkekler tuvaleti kullanmak için para vermek zorunda, ama (genelde sadece bir duvar ile lağım kuyusundan ibaret olan pisuarlarda suya ihtiyaç olmadığı düşüncesiyle) pisuarları bedava kullanabiliyorlar. Oysa aksi yöndeki kurala rağmen, kadınlar küçük tuvalet için genelde para veriyor. Kampanyaya katılan Yagna Parmar adlı eylemci, "Sadece küçük tuvaletinizi yaptığınızı söyleseniz de, "Nereden bilelim?' deyip para istiyorlar" diyor.
Şivaji Nagar adlı gecekondu semtinde en az 350 bin kişi (belki de bunun iki katı insan) şehrin en büyük çöplüklerinden birinin yanında yaşıyor. Umumi tuvaletlerin kesin sayısı bilinmiyor. Ama bir tahmine göre, oran 300 kişiye bir tuvaleti geçmiyor. Kadınlar günlük kullanımlarını mecburen ayarlıyor: Çoğu, kuyruktan ve tacizden kaçınmak için tuvalete sabah erkenden gidiyor, fazla su içmiyor ve bozuk para taşıyor. Kampanya Mumbai'yi içeren Maharaştra eyaletinin her yerinden gelen eylemcilerin geçen yılki toplantısıyla başladı. Toplantının düzenleyicilerinden Mümtaz Şeyh, "Önceleri buna saçmalık gözüyle bakıldı. Ama insanlara 'Hayır, bu önemli bir konu ve bu konuda çalışmak istiyoruz' dedik'" diyor.
Kadınlar halen şehirdeki işgücünün neredeyse yarısını oluştursa da, çoğunun işyerinde tuvalet yok. Eylemciler belediyeye yönelik taleplerini destekleyen 50 bin imza topladı: Kadınlardan küçük tuvalet için para alınmaması, daha çok tuvalet açılması ve bunların temiz tutulması, kadın pedi ve çöp kovası sağlanması ve kadın görevli çalıştırılması. Araştırmacı Doktor Kamaxi Bhati, Mumbai'deki durum ile özellikle yüksek orandaki idrar yolu ve mesane enfeksiyonları arasında bağlantı kuruyor. Bhati su içmenin bu enfeksiyonları atlatmakta çok önemli olduğunu, ama kadınların tuvalete çıkma sıklığını azaltmak için az su içtiğini söylüyor. Mumbai'deki yüksek sıcaklık düşünülünce, yeterince su içmemek iki kat tehlikeli.
2 ile 5 rupi (4-9 sent arası) arasında değişen tuvalet ücretleri cüzi görünebilir. Ama yoksulluk sınırı öyle düşük ki, hükümet geçenlerde kent yoksullarını günde 29 rupiden az parayla yaşayan kişiler olarak belirledi. Şivaji Nagar'da yaşayan ve çalıştığı küçük eczanede ayda yaklaşık 27 dolar kazanan Şubbangi Gamre tuvalet ücretiyle ilgili "Benim için pahalı. Yemek paramı azaltıyor. Her şeye nasıl para yetiştirebiliriz?" diye soruyor. Sosyal eylemciler geçen ay, kadınlar için şehrin her yerinde yüzlerce umumi tuvalet açılmasını içeren yeni planlarından bahseden belediye yetkilileriyle görüştü. Bazı yerel milletvekilleri şimdi her seçim bölgesinde kadınlar için tuvalet yaptırmayı vadediyor. Küçük Tuvaleti Yapma Hakkı grubunun artık kadınların önerilen projelerde çalışması için lobi yaptığını söyleyen kampanya üyesi Supriya Sonar, "Kuşkusuz bu güzel bir duygu. Asıl işimiz şimdi başlıyor" diyor.
JIM YARDLEY