Devlet Su İşleri (DSİ) Genel Müdürlüğü ile Türkiye İnşaat Sanayicileri ve İşveren Sendikası (İNTES) tarafından DSİ konferans salonunda düzenlenen, Hidroelektrik Santral Projelerindeki Problemler ve Çözüm Önerileri Toplantısına katılan Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Taner Yıldız, 2002 yılında enerji üretiminde özel sektörün payının yüzde 34 olduğunu, 2014'ün sonuna kadar ise bu payın yüzde 75'e çıkmasının hedeflendiğini bildirdi. Hidrolik enerji yatırımında lisans aldığı halde yatırım yapmayanlar, lisans almadığı halde önümüzdeki yıl yatırıma başlayacak durumda olanlar bulunduğunu ifade eden Yıldız, sistemin bunu ayıklaması gerektiğini söyledi.
Madencilikte iyi niyetlerle hazırlanmış arama müracaatlarıyla ilgili taleplerin her birinin arama yapılması anlamına gelmediğini gördüğünü anlatan Yıldız, ''Genel müdürün önüne günlük 210 tane imza geldi, 4'te 3'ünün hiçbir anlamı yok. Tamamen sanal alem üretmekle ilgili işlemler. Nasıl arama ruhsatlarının alınmış olması aramaların yapıldığı anlamına gelmiyorsa, gerçek yatırımcı olmayanların hem özel sektöre hem de kamuya ayak bağı olduğunu söyleyebilirim. Gerçek yatırımcı olmayanların taleplerini şu veya bu şekilde çekmesi hemen yanı başında bulunan özel sektörü rahatlatacak'' dedi.
EİEİ HES'le ilgili çalışmalarını Su ve Orman Bakanlığına devredecek
Hidrolikle ilgili çalışmaların tek elde toplanmasının önemine işaret eden Yıldız, EİEİ Genel Müdürlüğünde 310 personeli ile beraber hidrolik, jeolojik ve HES ile ilgili çalışmalarda bulunan yapıyı Enerji Bakanlığından çıkartıp, Su ve Orman Bakanlığında yeni kurulan yapı içerisine katacaklarını bildirdi. Yıldız, ''Ortak dili ortak kurumla yakalama işidir bu. Genelde kurumlar, imtiyazlarından ve personelinden ödün vermek istemezler, ama biz tam tersini yapıyoruz. Bu doğru bir iş bu yatırımcılarında İNTES'in de istediği bir iş. Bir ay içinde bunu personeli ve bütün yapısıyla beraber Su ve Orman Bakanlığımıza devrini gerçekleştireceğiz'' dedi. Herkesin yenilenebilir enerji potansiyelinin daha iyi değerlendirilmesi konusunda hem fikir olduğunu belirten Yıldız, şöyle konuştu:
''Geçtiğimiz hafta Uluslararası Enerji Ajansının toplantısındaydım. 28 ülkenin bakanı ve sektörün aktörleriyle yaptığımız toplantıda, yenilenebilir enerji kaynaklarının hayata geçirilmesini herkes istiyor. Fakat elektronik ortamda gizli oylama ile yapılan 'yenilenebilir enerjiyle ilgili çalışmaların yapılabileceğine inanıyor musunuz?' sorusuna katılımcıların yüzde 42 'inanıyorum', yüzde 58 'inanmıyorum' yanıtını veriyor. Asıl problem işte burada. bir işe inanmakla yapmak arasındaki makas bazen çok açılabilir bazen de kapanabilir. İyi niyetli olarak eline tencere tava alanların bir kısımının da spekülatif ve manipülatif davranışlar altında kaldığına inanıyorum. 'Anadolumu kaptırtmak' biçiminde bir pankart. Kimi kime kaptırıyorsun. Böyle bir anlayışı kamu ve özel sektör hiç kimse kabul edemez.''
Sudan, güneye, rüzgardan çöpe kadar yerli ve yenilenebilir tüm kaynakların kullanılması gerektiğini belirten Yıldız, bir ülkenin tabiatı, kültürü kadar yerli enenji kaynaklarının kullanılmasının da önemli olduğunu vurguladı.
Bakan Yıldız, hidrolik projelerde oluşan katkı payından bir kısmının yerel yönetimlere aktarılması konusunda İNTES'in tavsiyesini kendi adına doğru bulduğunu da belirterek, ''Biz bunu enerji sektörümüzde jeotermal kaynaklarımızda uyguladık, uygulamaya da devam ediyoruz. 416 miLyon dolar gelir elde ettik ihalelerden. Bunun yarısını hangi ilde çıkartılıyorsa o ilin il özel idaresine devrettik'' dedi.
Bakanı Eroğlu: Hidroelektrik santraller, Türkiye’deki elektriğin sigortası
Toplantıda Türkiye’nin kalkınmaya paralel şekilde enerji ihtiyacının da arttığına dikkati çeken Orman ve Su İşleri Bakanı Prof.Dr. Veysel Eroğlu, ülkemizin enerji talebinde yıllık yüzde 8’lik artış olduğunu söyledi. Toplantılarda HES projeleriyle alakalı gündeme gelen problemlerin azaldığını ifade eden Prof.Dr. Veysel Eroğlu, hidroelektrik santraller ve barajların Türkiye için son derece elzem ve devletin geç kaldığı yatırımlar olduğunu belirtti. Suyun gücünden istifade etmek gerektiğini hatırlatan Orman ve Su İşleri Bakanı Prof.Dr. Veysel Eroğlu, şöyle konuştu:
“Kamuoyunda bir yanlış anlayış var. Sanki hidroelektrik santraller suyu tüketiyor, dereyi kurutuyor. Bu yanlıştır, özellikle belirtmek istiyorum. Ayrıca barajlara karşı da bazı çevreler tarafından tepki var. Bu da fevkalade yanlıştır. Türkiye’nin coğrafi durumu, iklim şartları sebebiyle sürekli yağmur yok. Yaz aylarında insanlar daha çok su sarf ediyor. Yazın derelerdeki su azalıyor, o zaman da su ihtiyacı azami seviyeye ulaşıyor. Dolayısıyla yağan yağmuru biriktirip, yaz aylarında kullanmamız gerekir. Bu da baraj yapımının zaruret olduğunun açık bir göstergesidir. Bu bakımdan hidroelektrik santraller, Türkiye’deki elektriğin sigortasıdır. Türkiye, enerjide dışa bağımlıdır. Enerjimizin yüzde 73’ünü dışarıdan temin ediyoruz ve 40 milyar dolar ödüyoruz. Su boşa akarken bunu ödemek caiz mi?”
2003 yılında çıkarılan yönetmelikle devletin yapması gereken hidroelektrik santralleri özel sektörün yüklendiğine işaret eden Prof.Dr. Veysel Eroğlu, şu ana kadar küçüklü büyüklü bin 500 hidroelektrik santral için müracaat yapıldığını ve bunların toplam üretiminin 110 milyar kilovatsaat olacağını anlatarak, “Bu bakımından Türkiye’deki özel sektöre teşekkür ediyorum. Sizler bizim yükümüzü taşıyorsunuz. Aslında devlet şükran borçludur” dedi.
Vatandaşlar maksatlı olarak ya da bilmeden olumsuz bilgilendiriliyor
Orman ve Su İşleri Bakanı Prof.Dr. Veysel Eroğlu bazı kişiler tarafından vatandaşların maksatlı ya da bilmeden hidroelektrik santrallere karşı olumsuz bilgilendirilmesinin yanlış olduğunu ifade ederek şunları kaydetti: “Burada bizim de yanlışımız oldu. Biz şöyle düşünüyorduk, bu o kadar faydalı ki kimseye bunu anlatmaya gerek yok. Temiz, yenilenebilir enerji, ülkemizin yerli kaynağı, ucuz... Bunu anlatmaya gerek yok diye düşündük. Ancak yanıldığımızı fark ettik. Türkiye’de enerjideki ithalatın azalmaması için yerli ve yabancı menşeli olarak gayret edenler var. Bunu biliyoruz. Bu yüzden vatandaşları çok iyi bilgilendirmemiz gerekiyor.”
Hidroelektrik santrallerin temiz ve yenilenebilir enerji kaynağı olduğunu vurgulayarak, Avrupa Birliği’nin 2020 yılına kadar yenilenebilir enerji oranını, toplam enerji talebinde yüzde 20’ye yükseltmek için büyük gayret sarf ettiğini, teşvikler verdiğini belirten Prof.Dr. Veysel Eroğlu, “Biz de bu kaynaklar olmasa enerjiyi farklı şekilde üreteceğiz. Havaya karbondioksit ve diğer gazları vereceğiz. Küresel iklim değişikliğinde ilave payımız olacak. Ancak şimdi bu HES’lerden dolayı yılda 25 milyon ton karbondioksiti tutmuş oluyoruz. Dolayısıyla bütün dünyada HES’ler teşvik ediliyor” diye konuştu.
HES inşaatı öncesinde tespitler yapıldığına işaret eden Orman ve Su İşleri Bakanı Prof.Dr. Veysel Eroğlu, şöyle devam etti: “HES’lerin yoğun olduğu yerlerde, Solaklı Vadisi, Rize’de, Giresun’da, Ordu’da örnek dereler seçiyoruz. Sizlerden de yardım istiyorum. Buralardaki HES’lerden önceki mevcut durumu tespit edeceğiz, daha sonra onunla alakalı muhteşem bir proje hazırlıyoruz.”
Türkiye’deki bütün dereleri dört dörtlük yapacağız
Türkiye’deki bütün dereleri dört dörtlük yapacaklarını anlatan Prof.Dr. Veysel Eroğlu, sektör temsilcilerine de şöyle seslendi: “Sizlerden bir ricam var. Vatandaşlar çevrenin tahrip olacağından endişe ediyor, çevreyi tahrip etmeyeceğiz, 1 ağaç kesmişseniz yerine 5 ağaç dikeceğiz. Size istediğiniz kadar fidan Bakanlığımız tarafından verilecek. İkinci olarak, inşaatın bitmesini beklemeyin, gerekli düzenlemeleri yapın, bir taraftan çevre tahrip olmasın, biten işlerde fidanınızı dikin. Bazı malzeme atıkları dere yataklarına bırakılıyor. Bu çirkin görüntüye sebep oluyor. Hatırlarsanız, ormandan tahsis almak son derece zordu, kolaylaştırdık. Şu ana kadar sırf ormandan 22 bin 500 hektar alan tahsis etmişiz.”
HES’lerin neticede devlete ait mallar olduklarını bildiren Orman ve Su İşleri Bakanı Prof.Dr. Veysel Eroğlu, “Dereler satılmıyor, dereler milletindir. Sular satılmıyor, su da milletindir” diye konuştu.
Türkiye'nin hidrolik potansiyelinin yıllık teknik olarak 216 milyar kilovatsaat (kWh)
Toplantıda konuşan DSİ Genel Müdürü Akif Özkaldı da Türkiye'nin hidrolik potansiyelinin yıllık teknik olarak 216 milyar kilovatsaat (kWh) olduğuna işaret ederken, 2023 yılına kadar bu potansiyelin tamamının değerlendirilmesinin hedeflendiğini söyledi. Dünya hidrolik potansiyelinin yüzde 1'nin, Avrupa'nın hidrolik potansiyelinin ise yüzde 15'inin Türkiye'de bulunduğunu belirten Özkaldı, bu potansiyelin değerlendirilmesinde ise gelişmiş ülkelere göre Türkiye'nin biraz daha geri durumda bulunduğunu kaydetti.
Enerji kurulu gücünün yaklaşık yüzde 74'ünün doğalgaz, kömür ve akaryakıttan, yüzde 25'inin ise hidrolikten oluştuğunu anlatan Özkaldı, tüketilen petrolün yüzde 92'sinin, doğalgazın ise yüzde 99'unun ithal edildiğini, bunun parasal karşılığının 2010 yılı itibariyle 30 milyar dolar, 2011 yılı tahminin ise 35 milyar dolar düzeyinde olduğuna dikkat çekti.
Halen hidrolikte 17 bin 40 Megavat (MW) düzeyinde kurulu güç bulunduğunu, 29 bin 460 MW gücün ise proje ve inşaat aşamasında bulunduğunu belirten Özkaldı, ''Enerjiyi çevre ile birlikte düşündüğümüzde büyük anlamı var. Bugüne kadar 17 bin MW kurulu güç ile yaklaşık 25 milyon ton karbondioksit salınımı engellenmiştir. Bu da 1,5 milyon ağacın sağladığı temiz havaya karşılık gelmektedir'' dedi. Özkaldı, belediyelerin içme, kullanma sularında ve atık isale hatlarında HES kurulmasına yönelik çalışmaların da son aşamasına geldiğini bildirdi.
HES projelerinde ÇED raporlarının önemine değinen Özkaldı, özel sektörün ÇED raporlarını daha ciddi almaları, daha yakinen takip etmeleri ve bu raporları hazırlayanlara da sorumluluk verilmesini beklediklerini bildirdi. Özkaldı, özel sektörün kamuoyu bilgilendirilmesinde aktif rol almaları, mansap su haklarına riayet edilmesi ve HES'lerin inşaat faaliyetlerinde çevreye zarar vermeden yürütülmesinin büyük önem arz ettiğini sözlerine ekledi.
İNTES Başkanı Koçoğlu: Bizler köylere inip şalvar giyerek şov yapmıyoruz, iş yapıyoruz
Türkiye İnşaat Sanayicileri ve İşveren Sendikası (İNTES) Başkanı Şükrü Koçoğlu da HES yatırımcılarının dertlerini halka anlatamadığını belirtirken, ''Bu konuda kimin doğruyu, kimin eğriyi söylediği önemli değil, basına kim renk veriyorsa, o haber oluyor. Halka, HES yapanları doğayı tahrip eden bir canavar, konuyu mahkemeye götürenleri ise kahraman olarak gösteriyor. Bunun böyle olmadığını göstermemiz lazım. Bizler köylere inip şalvar giyerek şov yapmıyoruz, bizler iş yapıyoruz'' dedi.
HES'lere karşı çıkan grupların arkasında finans güçleri olduğunu ve bunların da medyayı ve yerel halkı etkilediğini savunan Koçoğlu, ''Devleti yönetenlerin buna bir çözüm yolu bulmaları gerekiyor. Burada belki doğalgaz lobileri de etkin, petrol lobileri de etkin. Bütün bunların mercek altına alınmasında fayda olur'' iddiasında bulundu.
HES yatırımlarını denetleyecek firmaların da çok iyi seçilmesi gerektiğine işaret eden Koçoğlu, her firmanın aynı nitelikte olmadığını ve her denetim firmasının da denetim yapmadığını savundu. Koçoğlu, ''Bu iş yapı denetim firmalarına dönmesin. Su yapıları denetim firmalarının da çok iyi denetlenmesi gerekiyor'' diye konuştu.
Koçoğlu, su kullanım hakkı için yapılan ödemelerin bir kısmının da HES'in yapıldığı yerleşim yerlerine gitmesi gerektiğini söyledi. Türkiye'de HES'ler konusunda çok dağıtık bir yapı bulduğunu, EPDK'nın, DSİ'nin, bakanlıkların ayrı ayrı yasa, yönetmelik, tebliğ çıkarttığını anlatan İNTES Başkanı, bunların sadeleştirilmesi ve tek elde toplanmasında fayda gördüklerini kaydetti. Koçoğlu, HES yatırımcılarının bir çatı altında toplanması gerektiğini sözlerine ekledi.
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı Sedat Kadıoğlu ise HES'lerin kalkınmadaki önemine işaret etti ve sürdürülebilir kalkınma ilkeleri çerçevesinde çevrenini kullanılması gerektiğini bildirdi.