Bağdat Demiryolu hattının başlangıç istasyonu olarak inşa edilen Haydarpaşa Tren Garı 19 Ağustos 1908'de hizmete girdi. Son 10 yıldır tarihi garla ilgili tartışmalar hiç bitmedi. Gar fonksiyonunu şimdilik kaybetse de sevindirici haber İBB İmar Komisyonu’ndan geldi. Daha önce mahkeme tarafından iptal edilen 1/5000 ölçekli Haydarpaşa Garı, Kadıköy Meydanı ve Çevresi Koruma Amaçlı Nazım İmar Planı'nın revize edilmesi kararlaştırıldı. Yeni hazırlanacak planda Haydarpaşa Garı, ‘Hızlı Tren’in ilk istasyonu olacak ve tarihi kimliği korunarak gar fonksiyonuna devam edecek.
Hala şüphe var!
Osmanlı İmparatorluğu'nun son dönemlerine tanıklık eden, Anadolu'ya açılışın veya İstanbul’a son durağı Haydarpaşa Garı ve çevresi 2004 yılından bu yana plan noktasında çok defa değişikliğe uğradı. Yöneticiler birçok sözler verdi. Her defasında bu sözler unutularak tarihi gar ve çevresi rant amaçlı kullanıma açık tutuldu. İBB’nin son kararı da açıkçası çok inandırıcı olmamakla birlikte verilen sözü sevinçle karşılamayı gerektiriyor. Ancak bir lütuf da değil. Çünkü yargı hali hazırdaki planı iptal etmişti. İBB’nin bu planı değiştirmekten başka çaresi de yoktu. Hoş bu yönde pek çok mahkeme kararına şahidiz. Sadece plan notlarında ufak tefek değişiklik yapılarak yargı kararları geçiştirilirdi. Çevredeki revizyon nasıl yapılacak henüz net değil ama en azından tarihi gar binasının asli fonksiyonunda yeniden kullanılacak olması STK’ların mücadelesiyle kazanılmış önemli bir haktır.
Koruma Kurulu direndi
Radikal'den Ömer Erbil'in haberine göre, işte son 10 yıllık Haydarpaşa Garı mücadelesi… Haydarpaşa Garı, İstanbul II Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu'nun 21.08.1997 gün ve 4542 sayılı kararı ile "1. grup korunması gerekli kültür varlığı" olarak tescil edilerek korumaya alındı. 2004 yılında basında "Haydarpaşa Manhattan olacak" başlığı altında Haydarpaşa Limanı ve çevresi için hazırlanmakta olan proje ile gar ve limanı içine alan bölgenin dünya ticaret merkezi olarak planlandığı duyuruldu. Bu tarihten itibaren de tartışmalar hiç bitmedi.
Revize edilecek planda Haydarpaşa'nın görünümü maket üzerinde böyleydi.
TCDD’nin inadı
Haydarpaşa ve çevresini imara açan planlar 2005 yılında kültürel dokuya uygunsuzluğu nedeniyle İstanbul 3 Numaralı Koruma Kurulu'ndan onay alamadı. TCDD yılmadı planları tekrar iletti. Ancak yine planlar kuruldan onay alamadı. 5 Numaralı Kültür Varlıkları Koruma Kurulu 26 Nisan 2006 gün ve 85 sayılı karar ile Haydarpaşa Garı ve çevresini Kentsel ve Tarihi Sit olarak tescil etti. Ancak kararın dağıtımı yapılmadı. Kararın yeniden görüşülmesi için Kültür Bakanlığı devreye girdi. Kurul kararında direnince Haziran 2007 tarihinde TCDD İstanbul 1. İdare Mahkemesi’nde kararın iptali yönünde dava açtı. Mahkeme davayı reddedince, TCDD temyiz etti ama karar Danıştay’ca onandı. Böylelikle Haydarpaşa Garı çevresi SİT ilan edilerek korumaya alındı.
Bu tarihten sonra adım adım gelişmeler şöyle yaşandı.
*Kasım 2007 İstanbul Büyükşehir Belediyesi ile Devlet Demiryolları İşletmesi Genel Müdürlüğü arasında imzalanan 30.11.2007 tarihli protokol ile Haydarpaşa limanı ve geri sahasını kapsayan bölge için "1/5000 Ölçekli Haydarpaşa gar, liman ve geri sahası koruma amaçlı nazım imar planı" çalışmasının yapılması karara bağlandı.
*28 Kasım 2010 saat 14.30’da Tarihi Haydarpaşa Garı çatısında yangın çıktı. Tarihi bina büyük hasar gördü.
*Kasım 2011 Haydarpaşa Garı, Kadıköy Meydanı ve Harem Otogarının bulunduğu bölgenin kültür, turizm, ticaret alanına dönüştürülmesini amaçlayan “1/5000 Ölçekli Koruma Amaçlı Nazım İmar Planı”, İBB Meclisi’nde oy çokluğunca kabul edildi.
*Şubat 2012 "Haydarpaşa gar, liman ve geri sahası koruma amaçlı nâzım imar planı" İstanbul Büyükşehir Belediyesi Meclisi’nde onaylandı. İstanbul Belediye Başkanı Kadir Topbaş, “Gar fonksiyonunu kaybedecek. Garı konaklama fırsatı verebilecek şekilde değerlendireceğiz.” dedi.
*Eylül 2012 İstanbul Haydarpaşa Garı ve Liman Dönüşüm Projesi için nihai düzenleme kararı, AKP’li üyelerin çoğunluk oyları ile İstanbul Büyükşehir Belediye Meclisi’nden geçti.
*Ekim 2012 Mimarlar Odası ve Şehir Plancıları Odası İstanbul şubeleri, Birleşik Taşımacılık Çalışanları Sendikası ve Liman-İş tarafından "Üsküdar İlçesi, Harem Bölgesi ile Haydarpaşa Liman Geri Sahası 1/5000 Ölçekli, 19 Haziran 2012 Tasdik Tarihli Nazım İmar Planı’nın yürütmesinin durdurulması ve iptali istemi ile dava açtı.
*Kasım 2012 İstanbul Büyükşehir Belediye Meclisi, Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı’nın “Tüp geçit var. Bina yapılamaz.” itirazı üzerine, Haydarpaşa Garı ve Liman Dönüşüm Projesi için TCDD arsalarına verdiği ticaret imar iznini iptal etti. Arsalar imar planına yeşil alan olarak işlendi.
*Aralık 2012 İstanbul 5 No’lu Kültür Varlıklarını Koruma Kurulu 27 Aralık 2012 tarih ve 899 sayılı kararı ile restorasyon projelerini onayladı.
*Şubat 2013 Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanı Yıldırım, Haydarpaşa Garı’nın otel olmayacağını söyledi.
*Haziran 2013 Haydarpaşa Garı’ndan son banliyö treni seferleri gerçekleşti.
*Aralık 2013 Haydarpaşa Garı yangınla ilgili davada, izolasyon çalışmasını yapan 2 işçi ve şirket sahibi 10 ay hapis cezasına mahkum edildi.
*Şubat 2014 İBB Meclisi 3 Aralık 2013'te 1/5000 ölçekli Haydarpaşa Garı, Kadıköy Meydanı ve Çevresi koruma amaçlı nazım imar planı notlarında değişiklik yaptı. Planın özü aynı kalmakla beraber değiştirilen plan notları askıya çıktı.
*Haydarpaşa garı, Kadıköy Meydanı ve Çevresi 1/5000 ölçekli Koruma Amaçlı Nazım İmar Planı değişikliğine ilişkin İBB'nin 08 Ekim 2012 tarih 23954 sayılı kararının iptali ve yürütmenin durdurulması istemi ile açılan davada dava sonuna kadar yürütmenin durdurulmasına karar verildi.
*Mart 2014 Değiştirilen plan notlarının askıdan inmesiyle 28.03.2014 tarihinde Haydarpaşa Dayanışması adına Mimarlar Odası söz konusu planın iptali ile yürütmesinin durdurulması istemi ile İstanbul İdare Mahkemesi'nde dava açtı.
*Mayıs 2014 17 Şubat 2014 tarihinde yürütmenin durdurulmasına kararına itiraz eden İBB'nin talebi kabul edilmedi. "Haydarpaşa Garı Kadıköy Meydanı ve Çevresi 1/5000 ölçekli Koruma Amaçlı Nazım İmar Planı" için yürütmeyi durdurma kararı verildi.
*Haziran 2014 Restorasyon ihalesini Delta İnşaat şirketi kazandı. Şirket 13 Haziran 2014 tarihinde işe başlama sözleşmesi imzaladı.
*Eylül 2014 Kadıköy Belediyesi Haydarpaşa restorasyon projesini reddetti. Haydarpaşa Gar Binası restorasyonuna ruhsat vermedi.
*Kadıköy Belediyesi'nin reddettiği Haydarpaşa Garı restorasyon projesinde, gara 100 bin metrekarelik workshop, yeraltı otoparkı ve yeraltı çarsısı gibi yeni bölümler eklendiği ortaya çıktı.
*Ağustos 2015 Harem bölgesi ile Haydarpaşa Liman ve Geri Sahası 1/5000 ölçekli Nazım İmar Planı şehircilik ilkeleri, planlama esasları ve kamu yararına uygun olmadığı gerekçeleriyle iptal edildi.
*Aralık 2015 Ulaştırma Bakanlığı’nın Haydarpaşa Garı ile ilgili plan detayları belli oldu: Haydarpaşa Garı aslına uygun restore edilecek, gar fonksiyonu korunacak. Bölgede planlanan birçok ticaret alanı da iptal edildi.