Hasankeyf'i sulara gömecek Ilısu Barajı Projesi rafa kaldırıldı. DSİ yeni bir proje hazırlığında. Raporlara göre bölgede dev gölet oluşturulmadan borulardan su akıtarak enerji üretilebilir.
Hasankeyf'in kurtarılması için düğmeye basıldı. Ilısu Barajı'nı rafa kaldırmaya hazırlanan hükümet, Devlet Su İşleri Teşkilatı'na (DSİ) talimat verdi.
Başbakan Tayyip Erdoğan'ın isteğiyle harekete geçen DSİ, bugüne dek kendisine iletilen 'alternatif' projeleri geliştirerek, yeni bir proje üretecek. Üzerinde çalışılan bu yeni projenin iki hedefi olacak:
*Hasankeyf'in Ilısu ya da başka bir barajın suları altında kalmasını engellemek.
*Bölgede enerji üretimini sağlamak.
DSİ bünyesinde kurulan uzman ekip, daha önce hazırlanan çalışmaları toparlayarak projelendirme safhasına geçti. Yetkililer, "Raporu Başbakan Tayyip Erdoğan açıklayacak" gerekçesiyle projenin detayları hakkında bilgi vermedi. Ancak daha önceleri DSİ'nin eline ulaşan ve yeni projeye ışık tutması beklenen projeler, sır değil.
İşte alternatif
Bu projelerden biri de Prof. Dr. İlyaz Yılmazer'e ait. Prof. Dr. Yılmazer uzun yıllar boyunca ODTÜ ve Çukurova Üniversitesi'nde çalıştıktan sonra, sırf Hasankeyf'in kurtarılması çalışmalarını daha yakından takip edebilmek amacıyla Van 100. Yıl Üniversitesi'ne geçtiğini söylüyor.
Hazırladığı rapor ve projeleri Jeoloji Mühendisleri Odası aracılığıyla başta DSİ ve Çankaya Köşkü olmak üzere birçok kuruluşa gönderen Yılmazer, bugüne kadar herhangi bir yanıt alamamış.
Yılmazer'in projesine göre:
Ilısu Barajı yapılmıyor.
*Bunun yerine, 'Toricelli Sistemi'ne (Başınçlı U sistemi) uygun olarak ip gibi birbirinin ardına dizilen daha küçük baraj ve enerji santralları kuruluyor.
*Bu baraj ve santrallarda kullanılan su devasa bir gölette toplanmak yerine, 'uygun' kanyonlardan ya da yeraltı borularından geçirilip sonra yeniden ırmaklara veriliyor. Bu su, sulamada da kullanılıyor.
*Sistemde oluşturulacak tek göletse Hasankeyf'in yanı başında oluşturulacak 'turistik' gölet. Projede Ilısu Barajı yapılmasa da bölgede daha çok enerji üretiliyor, hiçbir ova kamulaştırılmıyor ve ovalar ek enerji kullanılmadan sulanabiliyor.
Prof. Yılmazer ise 'düzenek' sayesinde 5 bin yıllık görkemli Hasankeyf medeniyetini oluşturan 5 bin 10 tarihi yapıdan hiçbirisine dokunulmadığını söyledi.
'Yerli sermaye yeter'
Projeyle ulusal servete bir yılda 1 milyar 300 milyon dolar katkı sağlanacağını savunan Yılmazer, şöyle konuştu: "Tamamı yerli sermaye ve yerli teknolojiyle yapılabilecek bir sistemdir. Sistem başladığı yıl enerji üretilmeye başlanıyor. Dolayısıyla Zeugma'da işlenen katliam burada engellenmiş olacak. Böyle bir projenin ömrü asırlarca sürecekken 'Enerji gereksiniminin yüzde 4'ünü sağlayacağız' diyerek 5 bin yıllık bir medeniyet ve ovalar yok edilecektir."
DSİ zorda kaldı
Bu arada, kredi kuruluşu Balfour Beatty'nin kamuoyu baskısıyla projeye finansman desteği sağlamaktan vazgeçmesinin, DSİ'nin Ilısu Barajı'nı yapmakta zorlanmasına neden olduğu iddia edildi. Hükümetin enerji fazlasıyla yap-işlet-devret santrallarıyla boğuştuğu bir dönemde Ilısu Barajı'ndan vazgeçebildiği öğrenildi.
--------------------------------------------------------------------------------
Kanyonlardan su borularına...
*Prof. Dr. İlyaz Yılmazer'in projesinde Ilısu Barajı yerine, tespih tanesi gibi dizilen dört baraj ve borular üzerinde elektrik üreten bir düzenek yer alıyor.
*Sistem, Dicle Nehri üzerinde, altı yıldır faaliyette olan Dicle Barajı'ndan başlayacak. Dicle Barajı'nda enerji elde edildikten sonra elde kalan su, boşa akıtılmayacak. Hemen o bölgedeki Şeyh Osmanlı Kanyonu'na akıtılacak. Diyarbakır'ın kuzeyindeki kanyona kurulacak baraj, kente ve çevresine elektrik sağlayacak.
*Şeyh Osmanlı Barajı'nda enerjiye dönüşen su da boşa akıtılmayacak. Bu su yeraltı borularıyla taşınıp Batman Çayı ile Dicle Nehri'nin birleştiği yere kadar gidecek. Bu sırada boru içinden gelen sudan da elektrik elde edilecek.
*Su, iki nehrin birleşme yerinde, 55 km uzunluğundaki Su Çeken Kanyonu'na bırakılacak. Kanyonun hemen aşağısına, Hasankeyf'e sekiz kilometre mesafede Su Çeken Barajı yapılacak.
*Su Çeken Barajı'ndan bırakılan su gölete alınacak. Böylece Hasankeyf'e turizm amaçlı bir gölet kazandırılacak.
*Bu göletten sonra su yeniden boru içine alınacak. Hasankeyf'in yaklaşık 5 km aşağısında Darzan Nehri (Yanarsu Nehri) ile Dicle Nehri'nin kavuştuğu yerde kurulan enerji santralında da, borudan geçen sudan enerji üretilecek.
*Su, son olarak Dicle ile Ilısu arasındaki Dicle Kanyonu'na aktarılacak. Kanyonun girişine de Cizre Barajı yapılacak. Burada enerji üretildikten sonra su yurtdışına bırakılacak.