Kültür ve Turizm Bakanlığı, Türkiye’de faaliyet gösteren yabancı kazı ekiplerine sıkı denetim getirmeye hazırlanıyor. Yıllarca denetimsiz şekilde çalışmalar yapan, buldukları birçok önemli eseri yurtdışına çıkaran ekipler artık nereleri kazdıklarını, neler bulduklarını her üç yılda bir bakanlığa rapor edecek; tarihî eserlerle ilgili ayrıntılı bilgiler verecek.
Türkiye’nin çeşitli yerlerinde kazı çalışması yürüten 38 yabancı ekip bulunuyor. İtalyan, İsveç, Amerikan, Avusturyalı, Kanadalı, Belçikalı, Fransız, Alman, İngiliz ve Japon ekipler Milas, Ulukışla, Bor, Sorgun, Kaman, Fethiye’de çalışıyor. Yabancı bilim adamlarının çalışma süreleriyle ilgili izinler, 1’er yıllık ara ile Kültür ve Turizm Bakanlığı’na bağlı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü tarafından Bakanlar Kurulu onayı ile yenileniyor. Bugüne kadar süren uygulamaya göre, ekipler çalıştıkları yerleri bakanlığa bildirip kazılara başlıyordu. İstendiği takdirde gerekli bilgi veriliyordu.
Şimdiye kadar ekiplerden rapor istemediklerini; ancak bundan böyle, yabancıların çalışmalarının denetim altına alınacağını belirten Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürü Orhan Düzgün, ayrıca antik kentlerin restore edilip turizme kazandırılmaları için ekipleri yönlendireceklerini ifade etti.
Düzgün, ekiplerin kazı sürelerinin uzatılmasının ise düzenledikleri faaliyet raporlarına göre belirleneceğinin altını çizdi. Yabancı kazı ekipleri, Osmanlı döneminden bu yana Anadolu topraklarında kazı yapıyor. Pek çok önemli eseri gün yüzüne çıkaran ekipler eliyle de önemli eserler yurtdışına yasadışı veya yasal yollarla çıkarıldı. Eserlerin birçoğu geri gelmedi.
Kazı ekiplerince yurtdışına kaçırılan eserlerden bazıları:
-1906-1912 yılları arasında Alman ekip tarafından Çorum’da yapılan kazılarda iki adet Boğazköy Sfenksi ve 10 bin çivi yazılı tablet çıkarıldı. Bunlar temizlenmek için Almanya’ya gönderildi; ancak birçoğu geri gelmedi.
-Alman Mühendis Carl Humann, 1868-1878 yılları arasında kaçak kazılar yaptı ve Bergama-Zeus Sunağı’nı yurtdışına çıkardı.
-1904 yılında yasal kazılar yürüten Fransız arkeolog Paul Gaudin, Tiberius Portikosu’nda bulunan mermer başın gövdesini yurtdışına kaçırdı.
-1870-1890 yılları arasında Troya kentini kazan Heinrich Schliemann, 17 eseri yurtdışına kaçırdı.