Türkiye’de 12 Eylül 1980 darbesinin ardından uzun bir süre sonra halkın protesto eylemleriyle ilk sokağa dökülüşü çevreyi korumak amacıyla ve Ege’de gerçekleşti. Aliağa’da termik santral yapılmasına karşı çıkan yöre halkı çevre illerden de büyük destek aldı ve binlerce kişinin katıldığı “insan zinciri’’ oluşturuldu. Bu eylemleri Gökova’daki termik santral karşıtı eylemler izledi; halk buldozerlerin önüne yattı; yolları kapattı. O zamandan beri Ege’de Muğla’da, İzmir’de, Bergama’da ve daha bir çok yerde halkın çevre duyarlılığı ile gerçekleştirdiği eylemler bir tarih yarattı.
Sermaye-iktidar işbirliği
Çevreyi korumayı amaçlayan eylemlerin kimi başarılı oldu kimi de iktidarın ve sermayenin ortak çabasıyla, “Hukuku ayaklar altına alan’’ uygulamalarıyla başarısızlığa mahkum edildi. Muğla’daki üç termik santralın “arıtma tesisi olmadan çalıştırılamayacağı’’ yönündeki mahkeme kararlarına karşın o dönemin hükümetince, elektrik kesintileriyle kamuoyu bezdirilerek çalıştırılmaya devam edildiği unutulmadı. Bergama’daki hukuksal sürecin arapsaçına çevrilerek gündemden düşürülmesi için yasal mevzuat da dahil iktidarın elindeki her türlü olanak kullanıldı. Mahkeme kararları çevreyi bozacak yatırımları durdurduğunda görmezden gelindi, bu da olmadığında, bu kararları geçersiz kılacak mevzuat değişikliğine gidildi, yeni yasalar çıkarıldı.
Bu yüzden altın madeni şirketlerinin, “İnsana, çevreye ve hukuka saygılıyız’’ demesi pek inandırıcı olmuyor.
Bugünlerde Aliağa’da, Gökova’da, Bergama’dakilerin benzeri bir mücadele İzmir’in gelecekteki önemli su kaynaklarından biri olan havzanın ortasında yeralan Efemçukuru’nda yürütülüyor. Burada on yıl önce başlayan yatırım çalışmalarına maden karşıtı köylülerin yürüttüğü hukuksal süreç eşlik etti. İzmirliler buradaki tehlikeden ne kadar haberdar bilinmez ancak son gelişmeler burada kıyasıya bir hukuk mücadelesi verildiğini gösteriyor. Efemçukuru’nda bağcılıkla uğraşan köylülerin, arazilerini maden şirketine satmakta direnmeleri üzerine iktidar tarafından alınan “acele kamulaştırma kararı’’nın iptali için Danıştay’da dava açıldı. İlginç olan durum, “acele kamulaştırma’’ uygulamasına, Kamulaştırma Yasası’nda yer alan “yurt savunması’’ gibi olağanüstü hallerde başvurulması. Diğer yandan şirkete verilen ruhsatın ve ÇED izninin iptali davaları sürüyor.
İzmir Büyükşehir Belediyesi Encümeni, 8 Ocak 2008 tarihinde “Su Havzalarını Koruma Yönetmeliği gereğince Gayrısıhhi Müessese ruhsatı verilmesinin uygun olmadığı’’ görüşüyle Efemçukuru’ndaki madenin kapatılmasına karar vermişti. Geçtiğimiz günlerde konuyu görüşen İzmir İl Genel Meclisi, Büyükşehir Belediye Encümeninin kapatma kararının tam olarak uygulanması yönünde tavsiye kararı aldı.
Gözler açık olmalı...
Maden şirketinin son günlerde sayfalar boyu ilanlarla atağa geçmesi, Efemçukuru’nda cevher işlenmeyeceği yönünde açıklamalar yapması, kamuoyunun bir kez daha bilgilendirilmesini zorunlu kılıyor. Çünkü oradaki madencilik faaliyeti sırasında çok sayıda ağacın kesileceği, tonlarca toprağın kazılması sırasında ağır metal kirliliğinin yaşanacağı gözden kaçırılıyor.
Efemçukuru, kent için önemli bir su havzasının ortasında. İzmirliler’in gözlerini açık tutması gerekiyor.