Türkiye'nin İstanbul başta olmak üzere en iyi lokasyonlarında milyon dolarlık yatırımlarla yapılan emlak projeleri yabancılara satışların önündeki engeller nedeniyle istediği hedef kitleye ulaşamıyor. İstanbul'da çok sayıda lüks proje yabancılara pazarlanmak için yapılırken kriz sonrası sermayenin el değiştirdiği ve uluslararası piyasalardaki paranın yönüne hakim olan Rusya, Kazakistan, İran, Arap ülkeleri ve Azerbaycan gibi 'kardeş' ülkelerin de aralarında bulunduğu ülkelerin vatandaşlarına 2008 yılında yabancılara mülk satışını engelleyen yasadan dolayı satış yapılamıyor. Düzenlemelerden herkes şikâyetçi.
İstanbul'un küresel bir ticaret ve kültür merkezi olması nedeniyle özellikle petrol zengini Arap ve Orta Asya ülkeleri ile Rusya'dan birçok işadamı ikinci adres olarak Türkiye'ye yerleşmek istiyor. Tercihleri etkileyen bir başka neden de kültürel yakınlık. Buna karşın birçok milyarder işadamı kapıdan geri çevriliyor. Bu şikâyetin alıcı tarafındaki yüzü. Bir de petrodolar milyarderlerine ev satarak işlerini büyütmek isteyen Türk inşaat firmaları var. Yabancılara mülk satışını sınırlayan düzenlemeler nedeniyle Türkiye'ye milyarlarca dolar kazandıracak projeleri yabancı müşterilere satamamaktan şikâyetçi olan inşaat firmaları "Tüm sistem dön dolaş 150-200 Türk müşteriye ev satma üzerine kurulu. Bir taraftan yabancılar kapımızda, bir taraftan müşteri bulamıyoruz" diyor. Benzer şikâyetler, "Bu insanlar İngiltere, Fransa'da, Amerika'da ev alabiliyorlar, çiftlik, malikane alabiliyor. Oralarda bu problemle karşılaşmıyorlar" diye de yapılıyor.
Emlak uzmanları şimdiye kadar yapılan satışların 2008 öncesinde yapıldığını, daha sonra ise yabancılara emlak satışının tamamen durduğunu söylüyor. Rakamlar da emlakçıları doğrular nitelikte. 2006- 2008 döneminde yabancılara yılda ortalama 3 milyar dolarlık gayrimenkul satışı yapılırken, geçen yıl hem kriz hem de yasal engellemeler yüzünden söz konusu rakam 1.8 milyar dolara düştü.
Proje, askeri tesis yakınındaysa yabancıya satışta zorluk çıkıyor
Türkiye'den mülk edinmek isteyen yabancılar için önceden askeri birimlerden izin çıkması gerekiyor. Güvenliği tehdit edecek bölgelerde bazı ülke vatandaşlarına yasaklar bunun nedenini oluşturuyor. Bir diğer engel ise askeri yasak ve güvenlik bölgelerin ilgili kurumlarca bilinmemesi. Bu nedenle de bazı projelerde yabancıya satışa dolaylı olarak izin verilmiyor ya da işlemler 6 aya kadar uzuyor. Emlak uzmanları bazı projelerin askeri tesis yakınlarında olması nedeniyle yabancıya satışlarda engeller bulunduğunu söylüyor. Pek çok firma ve inşaat sahibinin bile satışa kadar bunun farkında olmadığını ancak talepler geri çevrilince bu sorun ile karşı karşıya kaldıklarını anlatıyor.
Rus, Azeri, Arap ve Kazak sırada ama bir türlü eve giremiyor
Avrupa ülkeleri vatandaşları ile ABD gibi ülkelere satışın önünde bir engel bulunmazken Türk vatandaşlarına mülk satmayan ve son dönemde küresel sermayeye yön veren Rusya,Kazakistan, İran, Arap ülkeleri ve Azerbaycan gibi Türki Cumhuriyetlerinin vatandaşları da Türkiye'de ev sahibi olamıyor.
Roman Abramoviç, Rus pasaportuyla ev alamaz
Karşılıklılık ilkesi bulunmayan ülke vatandaşları kendi pasaportlarıyla ev alamazken Türk vatandaşlığına geçtiklerinde ev sahibi olabiliyor
Yabancılara satışın önündeki engellerin başında mütekabiliyet (karşılıklılık ilkesi) geliyor. Bu ilke, Türklerin yurtdışında mülk edinemediği ülkelerin vatandaşlarına Türkiye'den de konut satışının engellenmesini içeriyor. İngiltere, Fransa gibi Avrupa ülkeleri ile ABD gibi ülkelerde bu sorun yaşanmazken küresel kriz sonrasında sermayenin en değiştirdiği Rusya, Kazakistan, İran, Ürdün, Türki Cumhuriyetler gibi ülkelerin vatandaşları Türkiye'den mülk alımında engellerle karşılaşıyor. Örneğin İngiltere'de yaşayan ve ünlü futbol kulübü Chelsea'nin sahibi olan Rus milyarder Roman Abramoviç, Rus pasaportuyla geldiği takdirde Türkiye'den ev alamıyor. Abramoviç'in Türkiye'de konut alabilmesi için ya İngiliz pasaportunu göstermesi ya da Türk vatandaşlığını seçmesi gerekiyor. Bunun yanı sıra yabancı uyruklu vatandaşların taşınmaz ve sınırlı ayni hak edinimleri 25 dönümle sınırlandırıldığından, bu miktarı geçen edinim talepleri tapu sicil müdürlüklerince reddediliyor. Ayrıca daha büyük araziler için ise Bakanlar Kurulu kararı gerekiyor. Ancak inşaat şirketleri bir yandan bu talebi geri çevirirken diğer yandan da farklı yöntemlere başvuruyor. İzlenen yöntemlerden ilki karşılıklılık ilkesinin bulunmaması nedeniyle satış yapılamayan ülke vatandaşlarının yanlarına Türk bir ortak alarak şirket kurması. Konutları da bu şirket aracılığıyla alabiliyor. Özellikle son dönemde başvurulan bir diğer yöntem ise yabancı vatandaşların konut edinmek için Türk vatandaşlığına geçmesi.
Ev için Türk
oluyorlarSİNPAŞ İcra Kurulu Başkanı Ömer Faruk Çelik, bizden konut almak isteyen Azeri ve Kazak'ların konut taleplerinde sorun yaşıyoruz. Bu ülke vatandaşları ancak Türk ortaklı şirket kurarak bu sorunu aşıp konut sahibi olabiliyor. Bu sefer de şirket kurma maliyeti, gelir vergisi, vergi beyannamesi gibi ek yüklerle karşı karşıya kalıyorlar. Bosphorus City projesinde bu yolla yaklaşık 100 kişiye ev sattık. Kimi Azeriler'de Türkiye'den konut alabilmek için Türk vatandaşlığına geçmeyi tercih ediyor" diye konuşuyor.