Avrupa Kültür Başkenti seçilen üç şehirden biri olan İstanbul'da devam eden hazırlıklar, bu kez İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti Tanıtım Ajansı'nda yaşanan istifalar ve yönetim değişikliğiyle değil, projelere ayrılan bütçesiyle gündeme geldi.
İstanbul Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler Odası (İSMMMO) İstanbul 2010 Avrupa Başkenti için planlanan projeleri inceledi. İnceleme sonuçları "Projesiz ve Parasız Kültür Başkenti: İstanbul" raporunda toplandı. Raporda yer alan bilgilere göre, 2010 Avrupa Kültür Başkenti kapsamında İstanbul için 2009 yılı için 805 milyon liralık bütçe ayrıldı. Detayları belli olan ve onaylanan 10 projenin toplam bütçesi 10 milyon lira. Şu ana kadar 800'ü aşkın proje bütçeden pay almak için başvurdu, ancak kabul edilen proje sayısı 120-130'da kaldı. Proje sayısında son sırada 100 proje ile İrlanda'nın 400 bin nüfuslu Cork şehri yer alıyor. İstanbul şu an için sondan ikinci.
Kaynak büyük ama...
Kullanılabilecek kaynağın büyük olduğu belirtilen rapora göre, 2010'da 10 milyon turist ağırlaması beklenen İstanbul'da kişi başına düşen harcamanın ortalamanın oldukça altında kalması bekleniyor. Raporda, İstanbul'da 2008-2009'un toplam bütçelerinin 1 milyar 63 milyon TL olduğu varsayıldığında bu bütçenin tamamı kullanılsa bile, 15 milyonluk nüfusa oranlandığında kişi başına harcamanın 73 avro olduğu belirlendi. Bu rakam, 1995-2004 arasında Kültür Başkenti olmuş şehirlerin ortalamasından 57 avro daha düşükken, 2005-2011 yılları arasındaki şehirlerin ortalamasından ise 122 avro aşağıda.
Proje fakiri İstanbul
İSMMMO Başkanı Yahya Arıkan, Kültür Başkenti için hazırlanacak projelerin finanse edilebilmesi için ayrılan fonun, akaryakıta yapılan zamlardan oluşturulduğunu belirtti. Arıkan, Nisan 2008'den bu yana uygulanan benzinin litresine 1.5, motorinin litresine 1 kuruşluk ÖTV zamlarından oluşan kaynağın İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti projelerine aktarıldığı bilgisini verdi. Hazırlık projeleri için toplam bütçenin yaklaşık yüzde 70'inin restorasyon, bakım, onarım gibi mimari faaliyetlerde kullanılması öngörüldüğünü dile getiren Arıkan, şunları ifade etti:
"Bugüne kadar Kültür Başkenti olmuş diğer şehirlerle karşılaştırıldığında, İstanbul şu an itibariyle proje sayısı açısından en fakir şehirlerin başında geliyor. Şu ana kadar bütçeden ayrılan miktar olan 10 milyon TL (yaklaşık 5 milyon avro) Avrupa Kültür Başkenti şehirlerinin bütçelerinin gerisinde kalıyor. Sıralamada en geride yer alan Cork'un bütçesi 8 milyon avro seviyesinde. İstanbul, bugünkü haliyle Selanik, Weimar, Sibiu gibi kendisine göre çok daha küçük nüfus ve ekonomiye sahip şehirlerin gerisinde bulunuyor."
AKM’ye 2 milyon 325 bin TL
Raporda, detayları belirlenip bütçesi kesinleşen en büyük projelere de yer verildi. Raporda yer alan bilgilere göre, şu ana kadar onaylananlar arasında bu yıl için bütçeden pay alan en büyük proje Atatürk Kültür Merkezi (AKM). AKM'nin onaylanan bütçesi 2 milyon 325 bin TL. Mimar Murat Tabanlıoğlu'nun, projesini bedelsiz çizdiği AKM için uygulama ihalesi 29 Haziran 2009'da gerçekleştirildi. Tabanlıoğlu'nun tasarımına göre, AKM'nin ön cephesinin tamamen ekranlardan oluşması ve içerdeki etkinliklerden dışarıya yayın yapılması planlanıyor.
Avrupa ve Asya'yı Boğaziçi'nin altından birleştirecek Marmaray raylı sistemi için yürütülen tünel çalışmaları sırasında Yenikapı'da ortaya çıkarılan Theodosius Limanı kalıntıları için çok yönlü bir proje yapılması planlanıyor. Proje sözleşmesi henüz yapılmadı. Proje ile çok işlevli kamusal alanlar planlamada usta olarak kabul edilen Rem Koolhaas, Renzo Piano, Norman Foster gibi mimarlar master plan hazırlıyor. Projelerden biri de Sur-i Sultani Master Planı. Bu projeyle Topkapı Sarayı Müzesi'nin dünya standartlarında bir müze niteliği kazanması amaçlanıyor. Buna göre, müze geçmişteki sınırları dikkate alınarak bir saray-müze olarak yeniden kurgulanıyor. Ayrıca Gülhane Parkı da tarihsel bağlamı ışığında yeşil bir kamusal alan olarak düzenleniyor. Projeye ayrılan bütçe 243 bin 887 bin TL.
İkinci büyük kaynak Topkapı’ya
Şu ana kadar onaylanan bütçeler arasında ikinci büyük payı Topkapı Sarayı restorasyonu alıyor. 1 milyon 586 bin 130 TL'lik bütçesi onaylanan projeyle mutfaklar bölümü ile kule kapısının restore edilmesinin yanı sıra müzedeki eserlerin korunması amaçlanıyor. Bir diğer büyük restorasyon bütçesi de Ayasofya Müzesi'ne ayrılmış durumda. 960 bin TL'lik bütçesi onaylanan proje kapsamında 16 yıllık inşaat iskelesi kaldırılacak.
‘Kültür mafyasının kurbanı oldum’
İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti Tanıtım Ajansı yeni yönetimi dün basın toplantısı düzenleyerek, hazırlıklara ilişkin bilgi verdi. "Kör Fotoğrafçılar Projesi"yle 2010'a katılması planlanan ancak yeni gelen yönetimle son anda etkinlik listesinden çıkartılan Nuri Kaya, “kültür mafyasının kurbanı” olduğu belirterek, yeni ve eski yönetimi protesto etti. Ajansın yeni yönetimi toplantıda yeni projelerini anlattı ve Dikmen Gürün'ün istifasına ilişkin açıklamasının yanlış algılandığını savundu. Finansman eksikliği nedeniyle kendilerine önerilen 1800 projenin yalnızca 600'üne yanıt verebildiğini söyleyen Tanıtım Ajansı yönetimi, kamuoyundan anlayış beklediklerini ifade etti.