Türkiye, 2009'un ilk üç ayında tarihinin en kötü küçülmesini yaşadı. Ocak, şubat, mart ayını kapsayan birinci çeyrekte Türkiye ekonomisi yüzde 13.8'le küçülme rekoru kırdı. Ticaretteki küçülme yüzde 25'i aşarken, tarım sektörü bile yüzde 3 oranında daraldı. Milli gelir de 180 milyar dolardan 127.8 milyar dolara indi. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) bu yılın Ocak-Mart dönemine ilişkin Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYH) hesaplarını açıkladı.
Üretim yöntemine göre yapılan hesaplamaya göre, yılın ilk çeyreğinde, geçen yılın aynı dönemine oranla sabit fiyatlarla GSYH yüzde 13,8'lik azalma ile 21 milyar 145 milyon lira oldu.
Cari fiyatlarla ise GSYH yüzde 2,2 azalma ile 210 milyar 997 milyon lira düzeyinde gerçekleşti.
Geçen yılın ilk çeyreğinde GSYH cari fiyatlarla yüzde 14,8, sabit fiyatlarla yüzde 7,3 büyümüştü.
Türkiye ekonomisi, ilk üç ayda, dolar bazında cari fiyatlarla yüzde 29 küçülürken, GSYH, 127 milyar 812 milyon dolar olarak gerçekleşti.
Bu yılın tamamında ekonomide yüzde 4 büyüme öngörülmüştü ve bu rakam daha sonra yüzde 3,6 küçülme olarak revize edilmişti.
En fazla küçülme ticaret sektöründe
Türkiye ekonomisinde bu yılın Ocak-Mart dönemini içeren ilk çeyreğinde en fazla küçülme, yüzde 25,4 ile ticaret sektöründe yaşanırken, bunun etkisiyle vergi ve sübvansiyonlarda yüzde 21,2 azalma oldu. Geçen yılın Ocak-Mart dönemine oranla, inşaat sektöründe de yüzde 18,9 daralma yaşandı.
İmalat sanayiinde ise yüzde 18,5 küçülme kaydedildi. Ulaştırma-haberleşme sektöründe de yüzde 17,6 küçülme olurken, bunu yüzde 13 ile madencilik sektöründeki daralma izledi.
Geçen yıldan daha iyi bir sezon beklentisine karşın, bu yılın ilk üç ayında tarım sektöründe yüzde 3'lük küçülme yaşanması dikkati çekti. Geçen yılın ilk çeyreğinde tarım sektörü yüzde 8,1 büyümüştü.
İmalat sanayi, inşaat ve ticarette gerçekleşen yüksek oranlı küçülmelere karşın, mali aracı kuruluşlar, geçen yılın ilk çeyreğine göre yüzde 10,8 büyüdü. Dolaylı ölçülen mali aracılık hizmetlerinde de yüzde 10,7 büyüme kaydedildi. Mali aracı kuruluşlar, geçen yılın aynı döneminde yüzde 9,3 büyümüştü.
Elektrik-gaz sektöründe geçen yılın ilk çeyreğine göre yüzde 6,1 küçülme yaşanırken, gayrimenkul kiralama ve iş faaliyetleri ile sağlık işleri ve sosyal hizmetler sektörlerinde hiç büyüme-küçülme kaydedilmedi.
Eğitimde yüzde 0,2 küçülme olurken, otel-lokanta sektörü yüzde 2,8 ile canlılığını korudu.
Devletin harcamalar içindeki payı arttı
TÜİK verilerine göre, harcamalar yöntemiyle GSYH'de, devletin bu yılın çeyreğindeki tüketim harcamaları, geçen yılın aynı dönemine göre arttı.
Sabit fiyatlarla geçen yıl yüzde 9 olan GSYH'da devletin harcamalarının payı, bu yıl yüzde 11,1'e yükseldi. Devlet harcamalarının büyüme hızı, geçen yıl ilk çeyrekte sabit fiyatlarla yüzde 5 iken bu yıl ilk çeyrekte yüzde 5,7 oldu.
Maaş ve ücretlerin GSYH'daki payı da geçen yıl yüzde 5,2'den bu yıl yüzde 6'ya çıktı. Maaş ve ücretlerin büyüme hızı da geçen yılın ilk çeyreğinde yüzde 0,4 iken, bu yıl aynı dönemde 0,9'a yükseldi.
BÜYÜME HIZI RAKAMLARI NASIL YORUMLANDI?
İstanbul Sanayi Odası (İSO) Başkanı Tanıl Küçük, "Büyüme rakamları, bize daha yapacağımız çok şey olduğunu ısrarla hatırlatıyor. İlk çeyrek verileri, mali kuruluşlar büyürken, sanayi başta olmak üzere, reel sektörde, iç talepte ve yatırımlarda rekor düzeyde olumsuzluklar yaşandığını ortaya koymuştur" dedi.
Ankara Sanayi Odası (ASO) Başkanı Nurettin Özdebir, büyüme rakamlarını değerlendirirken, yüzde 13,8'lik küçülmenin "çok vahim bir durum" olduğunu, ancak bunun yaşandığını, geçtiğini belirtti. Özdebir, "Yarın üçüncü çeyreğe başlayacağız" dedi.
Anadolu Aslanları İşadamları Derneği (ASKON) Genel Başkanı Mustafa Koca, açıklanan ilk çeyrek büyüme rakamlarıyla "ciddi anlamda moral bozmanın ve işi yavaşlatmanın gerçek anlamda yenilgiyi kabullenmek olacağını, seyrin olumluya döndüğünü ve bunu desteklemek gerektiğini" kaydetti.
Denizli Milletvekili ve DSP Genel Sekreteri Hasan Erçelebi, bütçedeki deliğin her geçen gün büyüdüğünü ancak yamanın küçüldüğünü söyledi. Erçelebi, "Çünkü Türkiye üretimden düşmüştür. Alındığı söylenen sanal teşvik önlemleri hiçbir işe yaramamaktadır. Türkiye ekonomisi yüzde 13.8 oranında küçülerek, tarihe geçmiştir. Türkiye, ekonomik olarak alev alev yanmaktadır" dedi.
Bursa Sanayicileri ve İşadamları Derneği (BUSİAD) Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Arif Özer, ÖTV ve KDV indirimleri gibi tedbirlerle ikinci çeyrekte küçülme oranlarının yüzde 7-8 olmasını beklediklerini söyledi. Yüzde 13.8'lik küçülmeye karşın mali aracı kuruluşlarında yüzde 10.8 büyüme olduğunu vurgulayan Özer, "Merkez Bankası, eylül ve ekim ayından bu yana ciddi faiz düşümüne gitti. Mali kuruluşlardaki büyüme, MB'nin faiz düşümlerinin reele yansıtılmamasından kaynaklanıyor" dedi.
Bursa Ticaret ve Sanayi Odası (BTSO) Meclis Başkanı ve Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Yönetim Kurulu üyesi İlhan Parseker, krizin psikolojik etkilerinin gitgide atlatılmaya başlandığına dikkati çekti. Parseker, "Hükümet tarafından atılması gereken adımlar hızla atılmalı ve kesinlikle bu bütçeden bir harcama olarak düşünülmemeli" dedi.
Türkiye Esnaf ve Sanatkarları Konfederasyonu (TESK) Genel Başkanı Bendevi Palandöken, piyasadaki daralmanın acil ilacının işçiye, memura ve emekliye kaynak aktarılması olduğunu kaydetti.
İnşaat Malzemesi Sanayicileri Derneği (İMSAD) Başkanı Orhan Turan, ekonominin lokomotifi konumundaki imalat, inşaat ve ticarette ortalama daralma yüzde 21 iken, Türk ekonomisinin nasıl "sadece" yüzde 14 daraldığının netleşmesi gerektiğini belirtti.
Gaziantep Genç İşadamları Derneği (GAGİAD) Yönetim Kurulu Başkanı Yaşar Erturhan, Türkiye ekonomisindeki yüzde 13,8 küçülmenin, üretimin önemini bir kez daha ortaya koyduğunu belirtti.
Ankara Giyim Sanayicileri Derneği (AGSD) Başkanı Canip Karakuş, büyüme rakamlarını, "küçülme büyük" şeklinde yorumladı. Türkiye'nin bu küçülmeye rağmen "Ah, vah" demeden önüne bakması gerektiğini kaydeden Karakuş, "Türk siyaseti artık belge, darbe tartışmasını bıraksın" dedi.
Sektörel Dernekler Federasyonu (SEDEFED) Yönetim Kurulu Başkanı Çetin Nuhoğlu, hükümetin aldığı tedbirlere ek olarak IMF ile anlaşmanın sigorta görevi görerek, Türkiye'nin büyümesine pozitif katkısı olacağını düşündüklerini ifade etti.
Bağımsız Kamu Görevlileri Sendikaları Konfederasyonu (BASK) Genel Başkanı Resul Akay, 2009 yılı birinci çeyrekte gerçekleşen yüzde 13,8'lik küçülmenin İkinci Dünya Savaşı da dahil tüm zamanların "rekor küçülmesi olduğunu söyledi.
Otomotiv Distribütörleri Derneği (ODD), dünyadaki ekonomik durgunluğun devam ettiği göz önüne alınarak, alınan tedbirlerin sürdürülmesine ihtiyaç olduğunu bildirdi.
Kariyer.net Genel Müdürü Yusuf Azoz, 2009'un ilk çeyreğindeki daralmanın, sitelerindeki verilerde de görüldüğünü bildirdi.
İstanbul Ticaret Odası (İTO) Yönetim Kurulu Başkanı Murat Yalçıntaş, "Yılın ikinci yarısında yeniden büyümeyi yakalamak zorundayız" dedi. Dünyayı kasıp kavuran küresel ekonomik krize rağmen, Türk şirketlerinin ayakta durma mücadelesinin övgüye değer olduğuna dikkati çeken Yalçıntaş, "Türk ekonomisi, küresel kriz atlatıldıktan sonra, yüksek büyüme temposuna çok çabuk geri dönecektir" dedi.
Ege Sanayicileri ve İşadamları Derneği (ESİAD) Yönetim Kurulu Başkanı Sıtkı Şükürer, Türkiye'nin krizi diğer ülkelerden çok daha sert tepki verdiğini bildirdi.
Türkiye Mermer Doğaltaş ve Makinaları Üreticileri Birliği (TÜMMER) Başkanı Selahattin Onur, büyüme hızı rakamlarına ilişkin, madencilik ve taşocakçılığı sektöründe çift rakamlı bir küçülmenin tahmin edildiği ancak yüzde 13'lük küçülmenin beklentilerin de üzerinde olduğu değerlendirmesinde bulundu.