Ekoloji-Eğitim Konusunda İyi Örnekler

Bu yıl sekizincisi gerçekleştirilen İstanbul Ekoloji Fuarı’nda gerçekleştirilen “Ekolojhi ve Eğitim” panelinde doğa eğitimi ve doğada eğitim konuları tartışıldı.

Buğday Dergisi Yayın Yönetmeni Oya Ayman’ın yönettiği panele Alternatif Eğitim Derneği’nden ahşap oyuncakçı Şule Ateş, Patika’dan Erol Scott ve Waldorf eğitimcisi Meral Geylani katıldı. Panelde ekoloji eğitim ilişkisi konusundas iyi örnekler anlatıldı ve insanın kendi elelriyle doağl bütünlüğü yok oluşa sürüklediği, bu anlayış ve tutumun değiştirilmesi için özellikle eğitmenlere ve ailelere önemliş görevler düştüğü belirtildi. Çocuklara gerekli çevre-doğa bilincinin kazandırılmasının yakın çevreden başlayarak, ayakları yere basan gerçekçi projelerle mümkün olabileceğinin belirtildiği panelde bu konuda Türkiye’de çalışma yapan sivil toplum kuruluşlarının da desteklenmesi gerektiği vurgulandı.

Türkiye’de de öğrenciler, öğretmenler, uzmanlar, yerel halk gibi pek çok değişik kitleye hitaben geliştirilmiş, doğaya ve çevreye yönlendiren örnek çalışmalardan bazıları şunlar:

1) KAMU KURULUŞLARI

TÜBİTAK-DOĞA EĞİTİMLERİ ve BİLİM KAMPLARI: Tübitak,  Bilim ve Toplum Proje Destekleme Programının ile bilimsel oluşum, kavram ve yeniliklerin topluma tanıtılmasını, öğretilmesini ve sevdirilmesini sağlamayı, zamanla bu konuların ülke gündemine alınmasını  ve böylelikle bilim kültürünün ülkemizde yaygınlaştırılması amacıyla proje önerileri hazırlanmasını sağlamayı amaçlamaktadır. Bu amaçla desteklenen 'Ekoloji Temelli Doğa Eğitimleri” bulunmaktadır.
 
2)  SİVİL TOPLUM KURULUŞLARI

NEZAHAT GÖKYİĞİT BOTANİK BAHÇESİ: Türkiye’de eğitim birimi olan ilk ve tek botanik bahçesi. Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi’nin farklı yaş grupları için geliştirdiği günlük eğitim etkinliklerine yılda 6000 öğrenci katılmaktadır. Günlük eğitim programları her yıl değişiyor. Bu programlar, oyunlar ve etkinliklerle bitkilerin diğer yaşam için taşıdıkları yaşamsal öneme vurgu yapıyor. Bahçede uygulanan projelerden biri Bahçıvan Çocuklar Projesi’dir. Bu proje, ilköğretim öğrencilerine yönelik olarak hazırlanmış, Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi’nde uygulanan bir projedir. Projenin amaçları arasında; çocuklarda çevre bilinci oluşturmak, bitkiler dünyasını tanıtmak ve sevdirmek, biyolojik çeşitlilik ve önemi konusunda bilgi ve ilgiyi arttırmak, fen bilgisi derslerinde edinilen bilgiyi pratik uygulamalarla desteklemek, fen bilgisi derslerine karşı ilgiyi arttırmak, bilimsel süreç becerilerini geliştirmek, doğal kaynakların sınırlılığı konusunda bilinci arttırmak bulunuyor.
 
DOĞA DERNEĞİ: Doğa Derneği’nin uyguladığı programlardan bir tanesi “Doğa Okulu” programı. Ülkemizdeki yetişmiş doğa korumacı uzman sayısındaki yetersizliğin Türkiye'deki doğa koruma çalışmalarının en önemli darboğazlardan biri olması nedeniyle, Doğa Derneği Doğa Okulu adında bir eğitim programı geliştirdi ve bu programını 2006 yılından beri uyguluyor. 2007’de UNDP (Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı) tarafından "Gençlik Çalışmaları İyi Örnekler Ödülü”ne layık görülen Doğa Okulu, bu yıl Türkiye ve Gürcistan ortaklığında uluslararası bir eğitim programı olarak uygulanıyor. Doğa Okulu'nun içeriğindeki ekip çalışmaları, oyun, canlandırma, tartışma, yorumlama, saha çalışması ve etkileşimli ödevlerle katılımcıların profesyonel doğa koruma alanına adım atmaları için temel oluşturuyor. Her aşama, ayda beşer günlük dilimler halinde eğitimler gerçekleştiriliyor ve toplam üç ay sürüyor. Her bir aşama, farklı bir yaşam alanını temsil eden coğrafyalarda uygulamaya çalışılıyor. Bir diğer proje “Doğa Çantam”, 6-11 yaş grubu çocuklarına yönelik olarak geliştirilmiş bir doğa eğitim programıdır. Projenin amaçları arasında doğayı doğada öğrenmek, doğa ve doğa sorunlarına karşı farkındalık oluşturmak, doğaya karşı olumlu davranış ve tutumlar geliştirilmesini desteklemek bulunuyor.

KUŞ ARAŞTIRMALARI DERNEĞİ: Bu derneğin eğitim ve ekolojiyi konu alan pek çok projesi vardır. Örneğin, Leylek Eğitim Projesinin amacı Türkiye'deki leyleklerin korunması için öğretmen ve öğrencilerin aktif olarak yer alacağı sürdürülebilir bir eğitim programı için materyal geliştirmektir. Pro Natura'nın Leylek Eğitim Kitabı, Lehçe'den Türkçeye çevrildi. KAD proje ekibi ve farklı uzmanlıktaki kişilerin katkısıyla Türkiye koşullarına uyarlandı. Göçmen Kuşlar, Koruma ve Eğitim Projesinin amacı ise göç döneminde nesli tehlike altındaki türler başta olmak üzere göçmen kuşların maruz kaldığı insan kaynaklı tehditlerin engellenmesi amacıyla yasak avcılık baskısının azaltılması ve yerel koruma birimlerinin daha etkin koruma önlemleri alması Kamuoyunun, kuş göçü ve Türkiye'nin kuş göçleri açısından önemi konusunda bilgilendirilmesi. Tepeli Pelikan Projesi, yüksek lisans araştırmasıyla B.Menderes Deltası, Gediz Deltası (Çamaltı Tuzlası), Manyas (Kuş) Gölü ve Aktaş Gölü' nde üreyen ve genelde ülkemizde kışlayan Tepeli Pelikan'ların populasyonlarının eğilimleri, üreme ve beslenme ekolojileri üzerine bilgiler, diğer çalışmalarla karşılaştırmalı olarak değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Geçmiş ve mevcut tehditler gözden geçirilerek, türün artışını sağlayacak koruma ve yöntem tavsiyeleri birleştirici yaklaşımlarla ele alınmıştır.
Sulakalan Konusunda Bilinçlendirme Alt Projesi, kurumları adına sulakalan koruma bölgesi çalışmalarına katılacak uzmanların sulakalanlar konusunda temel bilgi ve sulakalan koruma bölgelerini belirleyebilmeleri için gerekli bilgi ve beceriyi kazanmalarınının sağlanmasını amaçlar.

TEMA: Doğa ve Erozyon Eğitim Kampı projesi her yaştan gönüllülere, TEMA Temsilcileri ve yardımcılarına, TEMA Gönüllü Eğitmenleri'ne, öğretmenlere, din görevlilerine, üniversite öğrencilerine, izci liderlerine; erozyon, doğurduğu sonuçlar ve alınacak önlemler konusunda arazide uygulamalı ve görsel eğitim verilerek, eğitimin sonunda katılımcıların gerek görevli bulundukları kurum ve kuruluşlarda, gerekse kendi çevrelerinde ülkemizin erozyonla maruz kaldığı tehlikeyi ve erozyonun neden olduğu sosyo-ekonomik gerçekleri daha iyi bir şekilde anlatmaları amaçlanmıştır. Yavru Tema projesi de ilköğretim öğrencileriyle, ağaç dikim etkinlikleri, yıl sonu şenlikleri gibi faaliyetleri içeren bir şekilde sürüyor.

ÇEKÜL: 2003 yılından bu yana “Kentler Çocuklarındır” başlığı altında bir kültürel eğitim programı yürütmektedir. Çalışmanın amacı, çocuklara kentlilik bilinci kazandırmak, yaşadıkları kentin doğal ve kültürel zenginliğinin farkına varmalarını sağlamaktır. Çocuk yaratıcılığını öne çıkaran katılımcı eğitim yöntemlerine dayanan program; oyunlar, seramik, maket, resim, grup çalışmaları gibi etkinliklerle yürütülmektedir.

TURCEV(Türkiye Çevre Eğitim Vakfı): Bu vakfın uyguladığı Ekookullar Programı ilköğretim okullarında çevre bilinci, çevre yönetimi ve sürdürülebilir kalkınma eğitimi vermek için uygulanan bir programdır. Katılımcı yaklaşımıyla okullardaki öğrenciler hem çevresel konularda bilgi edinirler, hem de ailelerini, yerel yönetimleri ve sivil toplum kuruluşlarını (STK) çevresel konularda bilinçlendirmede etkin rol alırlar. Çevrenin Genç Sözcüleri (ÇGS) Programı ise lise çağındaki öğrenciler için oluşturulmuştur. 15 ülkeden 200 okulun katıldığı bu projede, Türkiye’den de 22 okulumuz yer almaktadır. Program çerçevesinde oluşturulan ağ, çevre konusunda bilgi ve haber üreten bir basın ajansı gibi çalışmaktadır. Her ÇGS Programının 6 temel konuda (tarım, şehirler, kıyı alanları, enerji, atık, su) yerel çevresel problemler üzerine habercilik anlayışıyla araştırma yapmak gibi bir yerel boyutu vardır. Bunun yanı sıra, internet ve uluslararası motivasyonu olan genç sözcülere kendileriyle aynı konuda çalışan Avrupa ülkelerinden diğer okullarla işbirliği yapma şansı da sağlanır.

BÖLGESEL ÇEVRE MERKEZİ (REC): REC’in Yeşil Kutu Projesi, ilköğretim okulu öğretmenlerine ve öğrencilerine yönelik çok amaçlı bir çevre eğitimi seti olmakla beraber eğitimin diğer kademelerinde de rahatlıkla kullanılabilecek bir ders destek materyalidir.  Bu eğitim seti çevre koruma ve sürdürülebilir kalkınmayla ilgili belirli konulara odaklanmıştır. Yeşil Kutu; ders planları ve bilgi içeren çalışma notlarının yer aldığı bir öğretmen el kitabı, animasyon ve kısa filmlerin yer aldığı bir DVD, çevre konularında kapsamlı bilgilerin yer aldığı etkileşimli bir CD ve ikilem oyunlarından oluşmaktadır. Her yıl farklı illerde Yeşil Kutu El kitabını kullanacak öğretmenlere yöelik eğitimler gerçekleştirilmektedir. Proje, Kuş Araştırmaları Derneği ve Doğa Derneği'nin ortaklığı ve katılımında, Milli Eğitim Bakanlığı, Çevre ve Orman Bakanlığı, sivil toplum kuruluşları, ilgili bir çok kurum, kuruluş ve kişilerle birlikte gerçekleştirilmektedir.

TURMEPA: Sınırsız  Mavi Projesi,  Deniz Temiz Derneği / TURMEPA, Yapı Kredi Bankası işbirliği ve Milli Eğitim Bakanlığı desteğiyle ilköğretim ve lise çağındaki öğrencileri, doğal varlıkları korumak konusunda bilinçlendirmek ve farkındalık yaratmak amacıyla “Sınırsız Mavi Projesi”ni hayata geçirmiştir. Proje ilk olarak, 4 Aralık 2006 tarihinde İstanbul’un Üsküdar ilçesinde başlamış ve zamanla farklı illerde hayat geçirilmiştir. Proje kapsamında kullanılan öğretmen ve öğrenci kitapçıkları; öğrencilerin yaşı, öğrenim gördüğü sınıf, kişisel deneyimleri ve gelişim özelliklerine göre; 1. sınıf, 2- 3. sınıf, 4- 5. sınıf, 6- 8. sınıf ve 9- 12. sınıf olarak hazırlanmıştır.
 
YEŞİL ADIMLAR ÇEVRE EĞİTİM DERNEĞİ: Yeşil Adımlar Çevre Eğitim Derneği, 2008’de “Akdeniz’de Su” Kitabını yayınladı. Bu kitap, ilköğretimden liseye kadar tüm çocuklar ve eğitimciler için Su ile ilgili toplu bilgiler ve etkinlikler içermektedir.

3) ULUSLARARASI KURULUŞLAR

 UNESCO-SEMEP: Birleşmiş Milletlere bağlı bir alt kuruluş olan UNESCO'nun 27. Genel Kurulu'nda onaylanan uluslararası SEMEP Güney Doğu Akdeniz Çevre Projesi) projesine 24 ülkeden pek çok okul üyedir. Bu projenin Türkiye'deki sahibi Milli Eğitim Bakanlığı olup, Çevre Bakanlığı tarafından da desteklenmektedir. SEMEP Projesi'nin Ulusal Koordinatörlüğü, Akdeniz Üniversitesi Çevre Sorunları Araştırma ve Uygulama Merkezi tarafından yürütülmektedir. Projenin amaçları arasında
Çevre eğitimi alanında sosyal, tarihi, bilimsel, teknolojik, etik ve kültürel boyutları da göz önüne alarak, bütünsel bir çevre eğitimi geliştirmek.
Doğu Akdeniz Bölgesi ülkeleri arasında işbirliği yapmak, iletişim ve kültürel değişim olanaklarını artırmak.
Çevre bilincinin yerel, bölgesel ve küresel ölçekte geliştirilmesine katkı sağlamak.
Çevre eğitimi konusunda okullar, öğretmenler ve öğrenciler arası ilişkileri yoğunlaştırmak.
Yaratıcı ve etkin öğretim tekniklerinin geliştirilmesine öncülük etmek.
Çevre eğitimi yolu ile öğrencilerin sorun tanımlama, sorun çözme, karar verme, ilişki ve iletişim kurma becerilerini geliştirmek.
Doğu Akdeniz Bölgesi'nde ortak bir çevre dili ve çevre anlayışının oluşumunu sağlamak.

UNESCO-BÜYÜK VOLGA NEHRİ YOLU:  UNESCO'nun eğitim programı içerisinde kültürler arası diyaloğun güçlendirilmesi amacı ile geliştirilmiş ASPNet (Kardeş Okullar Ağı)'in bir uzantısı olarak Büyük Volga Nehir Yolu olarak adlandırılan ve Baltık, Hazar ve Karadeniz'e kıyısı olan ülkelerin okulları arasında işbirliğini güçlendirmek amacı ile geliştirilmiş bir programdır.
Programa katılan ülkeler şunlardır; Azerbaycan, Bulgaristan, Estonya, Finlandiya, Almanya, Gürcistan, İran, Kazakistan, Latviya, Litvanya, Polonya, Romanya, Rusya Federasyonu, İsveç, Türkiye ve Ukrayna.
Projenin temel hedefi; Volga Nehri ile birbirine bağlanabilen Baltık, Hazar ve Karadeniz bölgelerindeki 16 ülkede sürdürülebilir kalkınma için eğitimi geliştirmek üzere kültür varlıkları iletişim teknolojileri ile eğitim uzmanları arasında işbirliği oluşturmak, okullar arası işbirliğini geliştirmek ve okul eşleşmeleri için uygun ortamlar hazırlamaktır.

Bunların yanı sıra AVRUPA BİRLİĞİ EĞİTİM VE GENÇLİK PROGRAMLARI çerçevesinde gerçekleştirilen Avrupa Birliği destekli çevre projeleri de yürütülmektedir.