Marmara Depremi’nin üzerinden 6 yıl geçti. İzmir iki haftadır diken üstünde. Onlarca tedbir alındı, yasalar çıkarıldı. Ancak gelinen nokta ürkütücü. Bayındırlık Bakanlığı’nın yapı denetim firmalarıyla ilgili teftiş raporundan çarpıcı sonuçlar çıktı. İnşaatların denetlenmediğini ortaya koyan bakanlık, 48 firmayı kapattı.
Ege Bölgesi iki haftadır depremlerle sallanırken, yapıları denetlemekle görevli firmaların yasalara uymadığı ortaya çıktı. Bayındırlık ve İskan Bakanlığı’na bağlı Yapı İşleri Genel Müdürlüğü, 48 yapı denetim firmasının deprem yönetmeliğine uymadığını tespit etti. Ankara, İstanbul, İzmir gibi büyük şehirlerde çalışan bu firmaların faaliyetleri durduruldu.
17 Ağustos’taki Marmara Depremi’nin ardından 19 ilde inşaat denetimini belediyelerden özel sektöre devreden ‘yapı denetim sistemi’ getirilmişti. Kalan 62 ildeki binaların denetimi ise belediyelerin izin ve ruhsat aşamasında yaptığı incelemeyle sınırlı kalmıştı. Uygulama kapsamında yer alan illerde bugüne kadar 466 yapı denetim firması kuruldu. Bunlar şikayete bağlı olarak Bayındırlık ve İskan Bakanlığı’nca denetlenirken, bu yılki teftişlerden ürkütücü sonuçlar çıktı. Binaların depreme dayanıklı inşa edilmesini sağlamakla görevli şirketlerin, eksik denetim yaptığı, sahte imza attığı, ruhsata aykırı davrandığı ve laboratuvar testlerini ihmal ettiği görüldü. 466 yapı denetim firmasına ait 600 projeyi inceleyen Bayındırlık Bakanlığı, 112 projeyi deprem yönetmeliğine aykırı buldu. Ankara, İstanbul, İzmir, Adana, Antalya, Aydın, Balıkesir, Bolu, Bursa, Çanakkale, Denizli, Düzce, Eskişehir, Gaziantep, Kocaeli, Tekirdağ, Sakarya ve Yalova’da inceleme yapan bakanlık teftiş kurulu, projelerinde hata gördüğü firmaları uyardı. 48 firmanın dosyasını detaylı inceleyen kurul, bunların kapatılmasına karar verdi. 2004 yılında yapılan denetimlerde sadece tasfiye nedeniyle bir firmanın izin belgesi iptal edilmiş, 8 firmanın faaliyeti geçici olarak durdurulmuştu. 2005’te yasalara uymayan firma sayısındaki artış dikkat çekerken, bakanlık denetimleri sıklaştırma kararı aldı.
Binaların yanlış inşa edilmesinde yapı denetim firmalarının büyük sorumluluğu bulunduğunun altını çizen bakanlık uzmanları, tüm yasal düzenlemelere rağmen binaların dayanıksız inşa edilmesine isyan ediyor. Yapı Denetim Kanunu’nun kapsamının genişletilmesini isteyen uzmanlar, Türkiye nüfusunun yarısını barındıran 19 ildeki binalar denetlenirken, kalan yüzde 50’lik kesimin yaşadığı binaların denetimden uzak olduğuna dikkat çekiyor.
İnşaatı görmeyen şirketler var
Yapı İşleri Genel Müdürü Sefer Akkaya, müteahhitlerle anlaşan denetim şirketlerinin binanın yapıldığı yere bile gitmeden onay verebildiklerini kaydetti. Türkiye’nin her zaman deprem üretebilecek bir coğrafyada yer aldığını vurgulayan Akkaya, binaların sağlıklı yapılmasının önemine değindi. Denetimlerin bundan sonra yılda birkaç kez yapılacağını kaydeden Akkaya, verilecek cezaların da artırılacağını kaydetti. Akkaya, sıkıntıların ağırlıklı olarak firmaların başka illerde açtıkları şubelerden kaynaklandığının altını çizerek, “Yasada yapılacak değişiklikle şubelerde şirket merkezindeki kadar teknik personel bulundurma şartı getiriyoruz.” diye konuştu.
Denetimler, yapı denetim firmaları tarafından proje ve yapım aşamasında gerçekleştiriliyor. Yapı denetim firmasının verdiği onay ilgili kurumlara bildirilerek inşaata başlanıyor. Yapı denetim firması, yapım aşamasında binanın fenni mesuliyetini üstleniyor. Yapım sırasında kullanılan malzemeler, inşaat, elektrik ve sıhhi tesisat, kontrol elemanlarınca denetleniyor. Bu sayede binanın yönetmelik ve yasalara uygun şekilde inşa edilmesi sağlanıyor.
2004 yılında yapılan denetimlerde sadece tasfiye nedeniyle bir firmanın izin belgesi iptal edilirken 8 firmanın faliyeti geçici olarak durdurulmuştu. 2005’te ise yasalara uymayan firma sayısındaki artış dikkat çekiyor. Bir yapı denetim firması 720 bin metrekare alanı denetleme yetkisine sahip. 48 firmanın faaliyetlerinin askıya alınacağı ve bu firmaların tam kapasiteyle çalıştığı düşünülürse yaklaşık 35 milyon metrekare alanın sağlıklı denetimi soru işareti olarak kalıyor.