Deloitte tarafından yapılan yazılı açıklamada, Avrupa'nın en büyük 100 inşaat ve müteahhitlik firmasından elde edilen verilerle hazırlanan Deloitte Avrupa İnşaat Liderleri 2009 raporunun yayınlandığı belirtildi. Avrupa'nın önde gelen 100 inşaat firmasının faaliyetleri, gelirleri ve geleceğe ilişkin projeksiyonları gibi farklı açılardan inceleyen Deloitte uzmanlarının, inşaat sektöründeki olası gelişmeleri ve ortaya çıkan riskleri detaylı olarak analiz ettikleri dile getirilen açıklamada, şunlar kaydedildi:
''Bu yıl, gelirleri itibarıyla yapılan sıralamada Fransız Vinci, yaklaşık 29 milyar avroluk taahhüt cirosuyla ilk 100 firma içinde liderlik koltuğunu korurken, bu yıl da 100 İnşaat Şirketi sıralamasında sayı itibarıyla İngiliz şirketler ağırlıktaydı. Ana liste taahhüt gelirleri baz alınarak hazırlanmış olmakla birlikte; taahhüt şirketlerinin inşaat dışındaki sektörlerdeki gelirlerinin de dikkate alındığı konsolide gelirler bazlı sıralamalara da araştırmada yer verilmekte. Deloitte Avrupa İnşaat Liderleri 2009 sıralamasında Türkiye'nin önemli iki büyük müteahhitlik firması da yer alıyor. Enka İnşaat 37. sırada yer alırken Gama Holding de bu yıl listeye 85. sıradan girdi.''
Deloitte Türkiye ortaklarından, İnşaat ve Gayrimenkul Endüstri Lideri Cem Sezgin, küresel inşaat sektöründeki gelişmeleri yansıtan rapor hakkında şu değerlendirmede bulundu:
''Her sene düzenli olarak yayınladığımız Avrupa inşaat sektörüne kapsamlı bir değerlendirme getiren Deloitte raporunun bize sunduğu bulgular, ekonomik durgunluğun sektör üzerinde etkili olduğunu, ancak etkinin sanıldığı gibi 'bıçakla kesilir' düzeyde radikal olmadığını söylüyor. Listenin 2008 yılı gelirleri üzerinden hazırlandığı, krizin de 2008 yılının son çeyreğinde etkisini gösterdiği düşünüldüğünde, önümüzdeki sene yayınlanacak rapor krizin derinliği hakkında daha somut veriler sunacaktır.
Taahhüt sektöründe ekonomik daralma ilk etapta daha 2007 yılında bile bazı olumsuz sinyaller vermeye başlayan konut inşaatında kendini gösterdi. Maliyet yüklerinin doğru ölçümlenmesi kadar işletme sermayesinin yönetimi de taahhüt sektörü için büyük bir önem taşıyor. Nakit akışlarının belirsizlik ortamında uğradığı sekte; finansal kaldıraçları çok güçlü olmayan; aşırı borçlanmış ve backloglarında sayılı projeler olan firmaları tehdit ediyor. Sektörde ayrıca talebin düşmesiyle birlikte fiyatlama yapısının bozulma olasılığından da endişe ediliyor. Çünkü böyle bir yola girilmesi, spekülatif mekanizmanın hakim olduğu geri dönüşü zor bir istikrarsızlığı da peşinden sürükleyebilir. Uluslararası pazarlarda yönetim danışmanlığı birikimiyle birçok sektörde kurum ve kuruluşlara destek veren Deloitte, inşaat sektöründe de araştırma ve raporlarının yanı sıra uzmanlığı ile birçok ülkede taahhüt sektörünün gelişmesine yardımcı olmaktadır.''
'İnşaat, durgunluktan en çok etkilenen sektörlerden'
Açıklamada, rapora göre, 2009 yılında derinleşen küresel ekonomik durgunluktan en çok etkilenen sektörler arasında olan inşaatın, özellikle Avrupa'da kamu desteğiyle zararlarının bir kısmını karşılamaya çalıştığı, özel sektör kaynaklı talebin ciddi oranda gerilemesi ve olası bazı kamu kesintileri nedeniyle 2010 yılında bu sektörde rekabetin daha da sertleşmesinin beklendiği ifade edildi.
Ekonomideki durgunluğun başlangıcında henüz mevcut siparişlerin iş yüküne karşılık konut üretiminde daha önce ortaya çıkan sıkıntının, değişik endüstriyel segmentlerin farklı gelişim çizgileri izlemesine yol açtığına işaret edilen açıklamada, ''Geçen yıl En Büyük 100 İnşaat Şirketi sıralamasına giren 75 firma gelirlerini artırırken, bu yıl benzer performansı gösteren firma sayısı 45'te kaldı. Özellikle konut üretimi yapan müteahhit firmalar 2008'i eksi büyümeyle kapattı'' denildi.
Avrupa'nın İnşaat Liderleri listesinde firma çokluğuyla öne çıkan İngiltere'den sadece tek bir taahhüt şirketi, Balfour Beatty'nin Deloitte Avrupa İnşaat Liderleri 2009 ilk 10 sıralamasına girebildiğine işaret edilen açıklamada, İngiltere'nin en büyük ikinci inşaat firması Carillion ile üçüncü inşaat firması Laing O’Rourke'nin sırasıyla listenin 12. ve 15.'si oldukları bildirildi.
Açıklamada, Fransız taahhüt devi Vinci SA'nın, krize rağmen 2008'de 29 milyar avronun üzerine çıkarma başarısı gösterdiği dile getirilerek, Vinci'den sonra yine ikinci sırada bir Fransız firma olan Bouygues SA, üçüncü sırada ise bir Alman firma olan Hochtief AG'nin bulunduğu, ilk 10 sıralamasında üçü Fransız ve ikisi Alman kuruluşlar dışında ikiden fazla şirkete sahip başka bir ülkenin yer almadığının altı çizildi.
Türk inşaat şirketlerinin durumu
Türkiye'den ise iki müteahhitlik firması Enka ve Gama'nın bu yıl Avrupa'nın 100 İnşaat Lideri arasında yerlerini aldıkları dile getirilen açıklamada, şöyle denildi:
''Deloitte araştırmasında Enka İnşaat, 1,9 milyar avroluk taahhüt geliri ile genel ciro sıralamasında 37. olurken gelirlerini en hızlı artıran şirketler arasına ise 19. sıradan girdi. Bu yıl ilk kez listeye 85. sıradan giren Gama Holding ise sektörden elde ettiği gelir bazında geçen yılı 735 milyon avro ciro ile kapatmış durumda. Taahhüt gelirleri bazında Türkiye'nin ilk beş uluslararası müteahhitlik firması sıralamasında ise Enka'dan sonra sırasıyla Gama Holding, Tekfen Holding, Yüksel Holding ve Alarko Holding geliyor. Taahhüt dışı gelirler de dikkate alındığında ise sıralamada Tekfen Holding ve Gama Holding yer değiştiriyorlar. Birincilik koltuğundaki Enka'nın ise cirosu 4,7 milyar avroyu aşarak neredeyse 2,5 kat daha artıyor. Tekfen Holding ise 1,2 milyar avroya yaklaşan geliri ile Türk firmaları arasında 1 milyar avro barajını aşan Enka'dan sonra ikinci firma konumunda.''
Türkiye'nin konut stoku
Açıklamada, ekonomik krizin Türkiye'de özellikle kar marjı yüksek orta ve üst seviye konut üretimini olumsuz yönde etkileyerek ciddi bir konut stokunun ortaya çıkmasına neden olduğuna işaret edilerek, raporda dile getirilen şu bilgilere yer verildi:
''Konut piyasasını hareketlendiren mortgage kredi hacmi ise 9 milyar avrodan 7 milyar avroya geriledi. Geçen yılın ikinci yarısında kiralarda ise yüzde 25'e varan önemli düşüşler yaşandı. Öte yandan, faiz oranlarındaki düşüşün bu yıl konut projelerinde olumlu bir etki yaratması bekleniyor. 2008 yılının bir başka gelişmesi ise alışveriş merkezlerinde (AVM) belirli şehir ve bölgelerde Türkiye'nin doygunluk noktasına erişmesi oldu. Şu anda mevcut 250 büyük AVM ile İstanbul başı çekerken bu tür projelerin artık Anadolu'nun diğer büyük kentlerine kaydığı gözlemleniyor.''
İnşaat maliyetleri azaldı
Üst gelir düzeylerine seslenen prestijli konut projelerinin 2008 yılında da fazla ivme yitirmeden devam ettiğine işaret edilen raporda, sektör açısından bir başka olumlu gelişmenin ise inşaat maliyetlerinin düşmesi olduğu belirtildi. Raporda daha sonra şu saptamalara yer verildi:
''Yılın son çeyreğinde inşaat maliyetlerinin yüzde 3,9 oranında azaldığına dikkati çeken Türkiye İstatistik Kurumu'na (TÜİK) göre, inşaat sektörü 2008'in üçüncü çeyreğinde yüzde 4,3 oranında daraldı. Buna karşılık hükümetin 2009-2010 planları içinde yap-işlet-devret iş modeliyle İstanbul - Ankara hızlı raylı sistem istasyonları projesini ihaleye çıkarması bekleniyor. 204 milyon avroluk bu ihalenin yanı sıra yine hükümetin 3. Boğaz Köprüsü çalışmaları sürüyor. Hızlı raylı sistemde ise yakın bir gelecekte birçok şehir için ihale açılacak. 402 milyon avroluk başka bir önemli ihale olan Bandırma-Bursa-Osmaneli tren istasyonları çalışmasının da sonuçlanması bekleniyor.''
Sektörde bu yıl ayrıca, satın alma ve birleşmelerin de yaşandığına işaret edilen açıklamada, hazır beton ve çimento sektörünün önde gelen devlerinden Çimsa'nın 13 milyon avro ödeyerek Bilecik Hazır Beton'u satın aldığı, Lafarge'ın ise kendi şirketlerinden Lafarge Van'ı Aşkale Çimento'ya sattığı, Türkiye'deki diğer üretim tesislerini de OYAK Çimento'ya satma kararı aldığı, konunun Rekabet Kurulu tarafından değerlendirildiği ifade edildi.