Olası bir depremi bekleyen İstanbul'da depreme hazırlık çalışmaları kadar, deprem anı ve sonrasında günlük yaşamın nasıl sürdürüleceği büyük önem taşıyor. Yapı stokunun önemli bir kısmının depreme dayanıklı olmadığı kentin, kötü olan altyapısının olası büyük bir depremde sağlam kalıp kalamayacağı ise bilinmiyor. Yetkililerin, deprem anı ve sonrasında haberleşme, ulaşım, kanalizasyon, su, elektrik, doğalgaz, yangın gibi altyapı konularında sorun yaşanmaması için yaptıkları çalışmalar da sürüyor.
Buna göre olası bir depremden hemen sonra kent yöneticilerinin helikopterle yapacağı keşif uçuşunun ardından, arama kurtarma çalışmaları başlayacak. Yağmalama olaylarının önüne geçilebilmesi ve yardım ekiplerinin ulaşımının rahat olması için kente girişler bir süreliğine yasaklanacak, özel kişi ve kurumların elindeki helikopterlere el konulabilecek, Türkiye'nin 20 kentinden ekipler İstanbul'a yardıma gelecek.
Açılışı yapılacak
İstanbul'da bugüne dek hep depreme hazırlık çalışmaları kapsamında binaların depreme ne kadar dayanıklı olduğu konusu öne çıktı. Ancak olası bir deprem anı ve sonrasında neler yapılması gerektiği konusu yeterince dikkate alınmadı. Gazetemizin konuya ilişkin sorularını yanıtlayan İstanbul Valiliği Afet ve Krizden Sorumlu Vali Yardımcısı Adem Karahasanoğlu , olası bir deprem anında tüm kurumlar arasında koordinatör görevi yapacak olan İstanbul Valiliği İl Afet Yönetim Merkezi'nin (İstanbul AYM) yenilendiğini belirterek, merkezin resmi açılışının önümüzdeki günlerde yapılacağını açıkladı.
Karahasanoğlu, 32 ilçedeki afet yönetim merkezlerinin bağlı olduğu çatı konumundaki İstanbul AYM'nin 650 metrekare üzerinde 2 katlı 2 bloktan oluştuğunu belirterek, AYM'de ulaşım, sağlık, haberleşme, güvenlik, enkaz kaldırma ve geçici barındırma, satın alma, el koyma, kiralama ve yardımları dağıtma, tarım, altyapı ve hasar tespit olmak üzere 9 hizmet grubunun olduğunu anlattı.
Harekat Merkezi
Karahasanoğlu, AYM hakkında şu bilgileri verdi:
"Olası afet durumunda kentteki önemli kurumlardan 50 kişinin bir araya geleceği harekât merkezimizde, tüm kuruluşların kente dair görüntülerini izleyebiliyoruz. Haberleşme merkezimizde 16 operatör çalışıyor. Mevcut analog telsiz sistemimizi geliştiriyoruz, uydu destekli haberleşme için de TÜRKSAT ile görüşüyoruz. Yani deprem anında haberleşmemiz kesinlikle kesilmeyecek."
Depremin ne zaman olacağının bilinmediği için İstanbul AYM'nin kurulduğunu, ancak buranın geçici olduğunu ifade eden Karahasanoğlu, "Asıl merkez Hasdal'da inşa edilecek. Bir de Bostancı'da olacak. Orası Hasdal'ın yedeği olacak" dedi. AYM'de bir de Afet Fm stüdyosu olduğuna işaret eden Karahasanoğlu, yakında 103 frekansından hizmete girecek bu radyonun olası bir afet anı ve sonrasında, fısıltı gazetesinin dedikodularını önlemek için bilgi akışı sağlayacağını, normal zamanlarda da afet konusunda eğitici bilgiler vereceğini kaydetti.
Karahasanoğlu, İstanbul'da başta deprem olmak üzere olası tüm afetlerde uygulanacak olan planlara en ince detayların bile işlendiğini vurgulayarak planların her yıl olduğu gibi 2008'de de güncelleneceğini dile getirdi.
İstanbul'a Yardım20 kent ile yapılan protokole göre bir afet anında bu kentlerin tüm imkânları ile İstanbul'a yardım edeceğini anlatan Karahasanoğlu, "Hangi ilin, İstanbul'un hangi ilçesinde konuşlanacağı belli. Yurtdışından gelecek ekipleri de kimin nerede karşılayacağı, hangi bölgeye intikal ettirilecekleri, bunlar planlarda yazılı. Gıda ve diğer yardımlar da Anadolu yakasında Kartal'daki Kızılay bölge merkezi ile Avrupa yakasında CNR Fuar Merkezi'ndeki depolarda tutulacak" diye konuştu.
Adem Karahasanoğlu, olası bir deprem anında ilk aşamada neler yapılacağını da şöyle anlattı:
"Öncelikle vali, 1. Ordu Komutanı ve belediye başkanı İstanbul'un durumunu kontrol için helikopterle bir keşif uçuşu yapacak. Bu uçuşun sonucuna göre planlarımız uygulamaya konulacak. Böyle bir anda hava ulaşımına öncelik vereceğiz. Bilindiği gibi enkaz altından kurtarma işlemleri 72 saat içinde yapılmalı çünkü bu süreden sonra enkazdan sağ çıkma şansı azalıyor. Kişi ve kurumların elindeki helikopterlere el koyma yetkimiz var ama buna gerek kalmadan insanların yardım edeceğine inanıyorum. Kentte normal helikopter pistlerini ve pist olarak kullanılabilecek alanları da tespit ettik. Yağma olaylarının önlenmesi ve yardım ekiplerine öncelik verilmesi için belirli bir süreliğine İstanbul'a girişi yasaklayacağız. İskelelerin kullanılamaz hale gelmesi durumunda da iskeleye ihtiyaç duymayan çıkarma gemileri kullanılacak. Kara planlarımızda da Haliç üzerindeki köprülerin yıkılması, Boğaz köprülerinin ağır hasar görmesi halinde neler yapılacağı belli."
Karahasanoğlu, İstanbullulara da şu çağrıyı yaptı:
"Ev ve işyelerinde eşyaların duvarlara sabitlenmesi hayati önem taşıyor. Herkes ilkyardım ve arama kurtarma eğitimi almalı. Bir de her ailenin, bir deprem anında birbirine nasıl ulaşacağı konusunda bir planı olmalı."
Deprem hastanesi
İstanbul Sismik Riskin Azaltılması ve Acil Durum Hazırlık Projesi'nin (İSMEP) yürütücüsü İstanbul İl Özel İdaresi'nin Genel Sekreteri Sabri Kaya da Haydarpaşa Numune Hastanesi yakınında kurdukları Deprem Hastanesi'nin yakında hizmete gireceğini açıkladı.
Kaya, "400 kişilik bu hastanede her yer hastaların yatmasına olanak verecek şekilde tasarlandı. Odalarda, koridorlarda hasta yatak başlıkları için yerler var, deprem anında buraya getirilen seyyar yataklar hemen bu yerlere yerleştirilecek. Hastanenin üzerinde bir de helikopter pisti var. Hastane, normal zamanda poliklinik olarak kullanılacak" dedi.
Kaya, Mart 2006'da başlayan, 400 milyon dolarlık bir krediyi kapsayan İSMEP'teki son durumu da şöyle anlattı:
"İSMEP, kentteki 2 bin 473 kamu binasından 840'ının kamu binasının güçlendirilmesi ya da yeniden yapılmasını kapsıyordu. Ancak yapılan incelemelerde yıkılması gereken bina sayısı tahminimizden fazla çıktığı için bu sayıyı 535'e indirmek zorunda kaldık. Çünkü kredi ancak buna yetiyor. Ancak şimdi Avrupa Yatırım Bankası'ndan 300 milyon Avro'luk yeni bir kredi çıkmak üzere. Bu krediyi alınca yeni binalar da ekleyerek kamu binalarını güçlendirmeye devam edeceğiz."
Kentte altyapı önlemleri
- 3 adet acil müdahale helikopteri için 72 pist belirlendi. AKOM'a ait helikopterler için de kentin 5 ayrı bölgesinde toplam 68 adet pist hazırlandı.
İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) Afet Koordinasyon Merkezi (AKOM) ve Japonya Uluslararası İşbirliği Ajansı (JICA) tarafından yürütülen "Afet Zararlarını Önleme ve Azaltma Temel Planı" çerçevesinde İstanbul'da 7.7 büyüklüğünde bir depremin yaratacağı hasar ve kayıpların en aza indirilmesi hedefleniyor.
Plan kapsamında senaryolandırılan 7.5 ile 7.7 arasında şiddette depremde, yaklaşık 750 bin binadaki 9 milyon kişinin olumsuz etkilere maruz kalacağı belirtiliyor. Deprem sonrasında 60 bin binanın hasar göreceği, yaklaşık 6 yüz kişinin evsiz kalacağı, 130 bin ağır, 400 bin de hafif yaralı kişi olacağı tahmin edilirken, 90 bin civarında kişinin de hayatını kaybedeceğine dikkat çekiliyor.
Plana göre, şehrin içme suyu hatlarında bin ile 2 bin arasında su sızıntısı, 30 bin doğalgaz kutusunda gaz çıkışı, elektrik kablolarının yüzde 3'ünde kopma, 140 bin ton enkaz ile 40 milyar dolar civarında maddi kayıp olacağı dile getiriliyor.
AKOM'un, afet durumunda su, elektrik, doğalgaz, yangın, sağlık, gıda, haberleşme konularında hizmet verecek olan kurum ve ekipmanlarıyla ilgili listesine göre:
- İSKİ, 23 kişilik arama kurtarma ekibi, 16 kişilik elektrik-mekanik ekibi, 3 kişilik şebeke ekibi, 12 kişilik ishale ekibi, 3 kişilik arıtma ekibi, 3 kişilik su taşıyıcı ekibi, 1 adet tam donanımlı arama kurtarma aracına sahip. Deprem sonrasında içme suyu ihtiyacının karşılanması için gerekli 400 civarında tanker ise Hamidiye AŞ ve sivil su tankeri sahiplerinden temin edilecek. Olası bir afette, kaymakamlıklar ve ilçe belediye başkanlıklarınca belirlenen geçici iskân bölgelerine su ve kanalizasyon altyapı tesisatı kurulacak.
- İGDAŞ, afet durumunda 30 bin doğalgaz borusunda meydana gelebilecek kaçakların önlenmesi amacıyla, 632 kişilik acil müdahale ekibi ile 60 gönüllü personele sahip. Acil durumlar için tahsis edilen 157 aracın dışında, deprem anında doğalgaz akışının hızlıca kesilebilmesi için 8 adet otomatik kesme vanası ile 93 adet ek vana ilavesi de bulunuyor. Ayrıca, 550 adet bölge regülatörleri ve servis kutuları ani gaz çıkışına karşı otomatik kapanma özelliğine sahip hale getirildi.
- İtfaiye Daire Başkanlığı'nda 62 itfaiye istasyonu, 4 bin 2 yüz 71 müdahale personeli, 3 adet robotik müdahale aracı, 476 adet değişik özellikte araç, 2 adet yangın söndürme uçağı, 3 adet acil müdahale helikopteri bulunuyor. Bu helikopterler için de 72 pist belirlendi. AKOM'a ait helikopterler için de kentin 5 ayrı bölgesinde toplam 68 adet pist hazırlandı.
- İlkyardım ve cankurtarma hizmetleri için 17 acil müdahale istasyonu, 101 doktor, 125 hemşire, 28 ambulans hazır tutuluyor. Arama kurtarma hizmetleri için ise, 49 arama kurtarma personeli, 6 arama köpeği, 13 adet arama kurtarma aracı, 2 adet kurtarma botu, 30 adet çadır ve araçlarda uydu telefonu, araç telefonu ve telsizi bulunuyor.
- Sosyal ve İdari İşler Müdürlüğü bünyesindeki 100 bin kişilik yemek kapasitesine sahip Halkalı Lojistik Destek Merkezi'nde mutfaklar, depolar ve çeşitli atölyeler yer alıyor. Günde 20 bin kişiye yemek verebilecek "seyyar mutfak" bulunuyor. Halk Ekmek Genel Müdürlüğü ve İBB'nin dayanıklı ekmek üretimi konusunda işbirliği çalışmasına göre afet anında dağıtılmak üzere besin değeri yüksek, 5 milyon adet ekmek üretilmesi, depolanması ve dağıtımı konularındaki çalışmalar tamamlandı.
- 81 iskele, 25 deniz otobüsü, 61 Şehir Hatları vapuru, 8 hızlı feribota sahip İDO, deprem bölgesinden halkı diğer bölgelere taşımak üzere denizden ulaşımı sağlayacak hazırlıklar tamamlandı, gemilere sağlık malzemesi yerleştirdi.
- Defin işlemleri için 81 şehiriçi cenaze aracı, 18 şehirlerarası (klimalı) cenaze aracı, 5 normal gasilhane, 5 normal morg, 9 mobil gasilhane, 6 mobil morg, 66 bin ceset torbası bulunuyor. Pendik'te 6 bin 600 lahit mezar yapıldı, İkitelli'de de 10 bin hazır beton lahit mezar yapılması planlanıyor.
- AKOM'da, olağanüstü durumlarda kullanılmak üzere, içerisi en son sistem haberleşme cihazları ile donatılmış mobil komuta kontrol aracı, her araçta 4 uydu telefonunun bulunduğu 10 adet haberleşme aracı ve 78 uydu telefonu bulunuyor. AKOM binasının yanına, İtfaiye, İGDAŞ, İSKİ, acil yardım ve yol bakım komutanlarını tek bir merkezde toplayacak komuta kontrol merkezi yapılmasına yönelik çalışmalar ise sürüyor.