İstanbul Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler Odası’nın (İSMMMO) yaptığı hesaplamaya göre, 2000 yılında “yaraları sarmak” gerekçesiyle getirilen “deprem vergilerinden” bu yıl sonuna kadar elde edilecek gelir 27.2 milyar lira olacak.
İSMMMO’nun “Deprem Vergileri Bütçeye Yama Oldu” başlıklı derlemesine göre, ek gelir, ek kurumlar, ek emlak, ek motorlu taşıtlar vergilerinden sağlanan gelir hariç sadece, özel işlem ve özel iletişim vergileriyle 16 milyon hanenin yaşadığı Türkiye’de devletin deprem için her aileden tahsil ettiği tutar aile başına 1.7 bin liraya ulaştı. Kişi başına ödenen deprem vergisinin miktarı da 375 lirayı bulacak. Maliye Bakanlığı Muhasebat Genel Müdürlüğü’nün verileri, yetkililerin açıklamaları, DPT, TÜSİAD ve Dünya Bankası‘nın maliyet hesaplamalarından yararlanılarak hazırlanan İSMMMO’nun araştırmasına göre, toplanan vergilerin miktarı, depremin öngörülen maliyeti aşmasına karşın felaketin açtığı yaralar bir türlü sarılamadı. Depremin hemen ardından ek gelir ve kurumlar vergisi, ek emlak vergisi, ek motorlu taşıtlar vergisi, özel iletişim vergisi, özel işlem vergisi ihdas eden 4481 sayılı Kanunla zararların karşılanması amaçlandı. Vergiler bu çerçevede toplanmaya başlandı. 4481 sayılı Kanun 31.12.2003 tarihi itibarıyla yürürlükten kaldırılsa da özel iletişim vergisi “Gider Vergileri Kanunu” kapsamına alındı.
İlk olarak cep telefonundan bankacılık işlemleri ve vergi beyannamelerine, Spor Toto kuponlarından Milli Piyango biletlerine, uçak biletlerinden gümrük ve pasaport işlemlerine kadar birçok hizmete “depreme özel vergi” getirilmişti. Bunların adına “Özel İşlem Vergisi” ve Özel İletişim Vergisi” denilmişti. Özel İşlem Vergisi 2004 yılı başında kaldırılsa da dört yılda bu yolla yaklaşık 1.8 milyar lira bütçeye aktarıldı. Kalıcı hale gelen ve en önemli gelir kaynağı bugün sayıları 65 milyonu aşan telefon abonelerinden alınan Özel İletişim Vergisi ise 10 yılda halkın cebinden 22.3 milyar lira çıkmasına neden oldu. Böylece, 1999 ile 2009 yılının haziran ayına kadar “deprem vergileri” adı altında halktan 24.1 milyar lira, eski ifadeyle 24.1 katrilyon lira toplanmış oldu. Özel İletişim Vergisi’nde yıl sonu hedefi olan 5 milyar 198 milyon 913 bin lira dikkate alındığında yani 3 milyar 62 milyon 192 bin liranın daha tahsil edileceği hesaba katıldığında depremin halka yüklenen faturası yıl sonunda 27.2 milyar liraya ulaşmış olacak.
Yahya Arıkan: Harcamalar açıklanmalı
İSMMMO Başkanı Yahya Arıkan, halktan toplanarak bütçe gelirleri içine yerleştirilen ortalama 25 milyar liranın hangi “yıkıntıyı” imar ettiğini kimsenin sorgulamadığını belirtti. Bugüne kadar deprem vergileriyle gerçekleştirilen hizmetlere ilişkin net bir bilgiye ulaşmanın pek mümkün olmadığını ifade eden Arıkan, verilere ilişkin değerlendirmesinde “Çeşitli bürokrat ve uzmanlar tarafından yapılan açıklamalar hemen hemen tüm projelerin yurtdışından sağlanan kredilerle gerçekleştirildiğini ortaya koydu. Bu durumda deprem vergilerinden toplanan para, adresine ulaşmamıştır” dedi. İSMMMO Başkanı şöyle konuştu: “TÜSİAD’ın 17 milyar dolarlık (bugünkü 1.45 liralık dolar kuru üzerinden 24.6 milyar lira) tahmini kadar para toplanmıştır. Buna karşın deprem bölgelerindeki yaraların tam olarak sarılamaması ve güçlendirme çalışmalarının bitirilmemesi, devletin depremzedeye borçlu olduğunu göstermektedir.”