İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin 1999 Marmara Depremi’nin ardından Japonya Uluslararası İşbirliği Ajansı (JICA) ile ortaklaşa hazırladığı ve 2002’de tamamlanan “Afet Önleme Azaltma Temel Planı”na göre olası depremde 70 ila 90 bin kişinin hayatını kaybetmesi beklenirken, 120-130 bin ağır yaralı, 400 bin de hafif yaralı öngörüldü. 40 milyar dolarlık maddi kaybın yaşanacağı olası depremde yaklaşık 600 bin ailenin evsiz kalabileceği tahmin edildi.
Devlet 9 yıl önce yapılan bu tespitlerde olası depremde yüz binlerce insanın evsiz kalacağını belirlese de, deprem sonrasında insanların toplanacağı ve barınacağı geniş alanlar konusunda ilerleme sağlanmadı. Şu anda kentte insanların afet sonrasında gidebilecekleri geniş alanlar olmadığını belirten uzmanlar, mevcut alanların ise kamu kurumları eliyle inşaat projelerinde kullanılmaya çalışıldığını söyledi. Uzmanlara göre vatandaşlar için toplanma alanları bir yana, depremde hayatını kaybedecek on binlerce insanın gömülebileceği mezarlık alanları bile yok.
‘Ben bile bilmiyorum’
- İTÜ Afet Yönetim Merkezi Müdürü Prof. Dr. Mikdat Kadıoğlu: “Deprem şurada, fay hattı burada, tsunami tehlikesi vesaire... Bunları belirledik de ne oldu? Biz sadece tespiti yapıyoruz, oturuyoruz ağlıyoruz, çözüm? Çözüm yok. Ben vatandaş olarak Üsküdar’da oturuyorum. Bir afet olduğu zaman evim hasar görürse bir Japonya’daki gibi nereye gideceğimi nereye sığınacağımı, bir tas çorbayı nereden alacağımı bilmiyorum. Bunu vatandaşlar bilmiyor. Normal bir günde benim haberim yoksa afette nasıl olacak?”
‘Mezar alanı bile yok’
- TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İstanbul Şube Başkanı Prof. Dr. Cemal Gökçe: “İstanbul’da boş bulunan her yere, normalde kamu, belediye ya da vakıf arazisi olan her yere binalar yaptılar. Dolayısıyla insanların evlerinden çıktıktan sonra toplanacakları alan kalmadı. Sahil bantları problemli. Diyelim ki Bakırköy’de oturuyorsunuz, sahile çıktınız. Sahil yolu dolgu. O dolgunun depremde yıkılıp su altında kalmayacağının garantisi yok. Şişli’de nerede toplanacak insanlar? Ali Sami Yen’i, eski likör fabrikasını yıkıp yerine residans yapıyorlar. Levent’te İBB mülkiyetindeki İETT arazisinin satılmamasıyla ilgili dava açtık ve yürütmeyi durdurduk. Durdurmamızın temel nedenlerinden biri de buydu. Çünkü o bölgedeki insanların toplanacakları alan yok. Şimdi tekrar satışa çıkarıyorlar. Depremde en az 50 bin insanın ölebileceği tahmin ediliyor. 50 bin insanın gömülebileceği bir mezar yeri bile yok.”
‘Yapılacağına yok edildi’
- TMMOB Mimarlar Odası Genel Başkanı Eyüp Muhcu: “17 Ağustos 1999 Depremi’nden sonra yeni açık alanlar, park alanları, deprem anında buluşma alanları yapılması gerekirken tam tersine var olan açık alanların yapılaşma yoluyla ortadan kaldırılması söz konusu. Bunlardan birisi Kadıköy’deki Kuşdili Çayırı (Eski salı pazarı arazisi). Burası Kadıköy’de deprem sırasında buluşma ve sığınma alanı olarak kullanılabilecek en önemli yer. Sit alanı olmasına rağmen buranın bir alışveriş merkezi vs şekilde betonlaştırılması için yoğun çaba sarfedilmekte. Ataşehir, Ataköy, Bahçeşehir gibi yerleşim alanlarının ortak donatı ve yeşil alanları da ortadan kaldırılıyor.”
‘11 yıl önce valiyi uyardık’
- Prof. Dr. Haluk Eyidoğan (Türkiye Deprem Vakfı Genel Sekreteri): “Şu anda bir deprem olsa toplanacak yer yok ki. Biz 99 depreminden sonra valiyi uyardık, ‘Her mahalleye bir tahliye, toplanma alanı yapın. Normal zamanlarda park, afet zamanında da toplanma alanı olsun.’ Aynen şunu söyledi sayın vali: ‘Biz nasıl bu kadar istimlağı yapacağız’. Siz kente plan yapmayın, herkes her yere yerleşsin. Sonra ‘Arazi kalmadı biz nasıl istimlak yapacağız’ deyin. Dolayısıyla yığılma şeklinde obezleşmiş bu kentte toplama alanı falan olmaz.”
Toplanma alanları bilgilerine ulaşmak için vali izni şart
İstanbul’da olası bir depremin ardından vatandaşların nerede toplanacağına dair yaptığımız araştırmada tüm çabalarımıza rağmen bir sonuç elde edemedik. İBB’ye bağlı Deprem Risk Yönetim ve Kentsel İyileştirme Dairesi Başkanı Semih Turhan, geçtiğimiz günlerde deprem sonrası afet çalışmalarıyla ilgili İBB Meclis üyelerine verdiği brifingde toplanma alanları gibi noktaların tespit edildiğini söylemişti. Bunun üzerine bu noktaların nereler olduğunu öğrenmek için İBB’yi aradık. Ancak İBB Basın Danışmanlığı yetkilileri bilgi verebilecek tek mercinin İstanbul Valiliği olduğunu belirtti. Afet yönetiminden sorumlu Vali Yardımcısı Hikmet Çakmak’a deprem sonrasında vatandaşların toplanacağı alanların neresi olduğunu sorduğumuzda ise yeni alınan karar gereği Vali Hüseyin Avni Mutlu’nun bilgisi olmadan demeç veremeyeceğini, valiliğe dilekçe vererek bilgi talebinde bulunmamız halinde valinin oluruyla açıklama yapabileceğini söyledi.