İstanbul 10 yıl önce büyük depremin kıyısından döndü ama sadece yıldönümünde siyasetçilerin aklına geliyor. 29 Mart öncesinde kıran kırana yarışan belediye başkan adayları, olası büyük İstanbul depremi için ürettiği projeleri seçmene sunmuyor.
Marmara Denizi'nde önceki gün meydana gelen 4.4 büyüklüğündeki deprem, İstanbulluların ve siyasetçilerin unuttuğu deprem gerçeğini bir kez daha hatırlattı. Deprem uzmanları, bilimsel verilerle olayın boyutlarını ortaya koyarken, İstanbullular, depreme dayanıklı olup olmadığını bile bilmedikleri evlerinde, depremden çok geçim sıkıntısını düşünerek yaşamlarını sürdürüyor. Yerel seçimlere kısa bir süre kala, adaylar netleşmesine rağmen, deprem odaklı projeler öne çıkmıyor. ODTÜ İnşaat Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Haluk Sucuoğlu, siyasetçilerin deprem projelerinin seçimlerde oya dönüşmeyeceğini düşündüklerini söyledi.
90 bin ölü, 600 bin evsiz
Uzmanlar, büyük bir depremin sadece İstanbul'u değil bütün Türkiye'yi olumsuz etkileyeceği konusunda hemfikir. İstanbul Büyükşehir Belediyesi ve Japonya Uluslararası İşbirliği Ajansı'nın (JICA) 2002 yılında hazırladığı çalışma, İstanbul'daki olası bir depremin korkunç sonuçlarını ortaya koyuyor.
Bu çalışmaya göre, İstanbul'da 7.7 veya 7.5 büyüklüğünde bir deprem meydana geldiğinde, 50-60 bin bina yıkılacak, 500-600 bin civarında aile evsiz kalacak, 70-90 bin kişi hayatını kaybedecek, 135 bin kişi ağır yaralanacak. Bu felaket senaryosuna göre, yaklaşık 1 milyon kişi için kurtarma operasyonu düzenlenecek ve 330 bin çadırdan oluşan çadır kentler kurulacak. İstanbul'daki binlerce noktada gaz ve su sızıntıları meydana gelecek, 140 milyon ton enkaz ortaya çıkacak.
40-60 milyar dolar kayıp
Boğaziçi Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mustafa Erdik ve Doç. Dr. Eser Durukal'ın çalışmasına göre, İstanbul'da oluşacak ekonomik kaybın 40-60 milyar dolar civarında olacağı tahmin ediliyor. Ağır bina hasarlarının Eminönü, Fatih, Zeytinburnu, Bakırköy, Bahçelievler, Küçükçekmece'nin güneyi ve Avcılar'da yoğunlaşması bekleniyor. Beyoğlu, Eyüp ve Bayrampaşa'da yüksek oranda hasar görüleceği, Kadıköy, Maltepe ve Kartal'da ise kısmen daha az hasar meydana geleceği tahmin ediliyor. En çok hasar görme olasılığı bulunan yapılar ise 1980 öncesi yapılmış, 4-8 katlı betonarme binalar.
Hangi adımlar atıldı?
1999 depreminden sonra İstanbul Deprem Master Planı çıkartıldı. Tsunami, jeoloji, sıvılaşma haritaları hazırlandı. 10 ilçede deprem taramaları yapıldı. Zeytinburnu'nda 16 bin 300 binadan 2 bin 295'inin ağır hasar göreceği tespit edildi. Zeytinburnu Sümer Mahallesi'nde ilk deprem odaklı kentsel dönüşüm projesinde henüz uygulamaya geçilemedi. İstanbul'daki köprülerin ve viyadüklerin güçlendirilmesi önemli ölçüde tamamlandı.
Oy getirmez diyorlar
ODTÜ İnşaat Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Haluk Sucuoğlu, Marmara Denizi içindeki fayın kırılması sonucu 7.5 büyüklüğünde bir deprem olmasının beklendiğini, ancak bunun için kesin bir zaman verilemeyeceğini söylüyor. 1999 Marmara Depremi'nin ardından geçen 9 yılda deprem kayıplarını azaltacak bir gelişme olmadığını savunan Sucuoğlu, "Yeni yapılar 1999 öncesine göre daha iyi durumda. Ancak esas tehlikeyi oluşturan mevcut yapı stokunda önemli bir değişim olmadı. Yapı stoku zayıflığını koruduğu sürece arama-kurtarma gibi hazırlıklar pek anlamlı değildir" diye konuştu.
İstanbul'da yürütülen tek kaydadeğer kamu projesinin İSMEP olduğunu belirten Sucuoğlu, "Okullarda mesafe alındı, hastaneler ise başlangıç safhasında. Esas tehlike şahıslara ait konut ve işyeri binaları. Devletin bir İstanbul deprem stratejisi yok" dedi. Vatandaşın devlete güveninin kaybolduğuna dikkat çeken Sucuoğlu, "Devlet, belediye deprem konusunda yatırımları karsız olarak görüyor. Seçimlerde oya dönüşmeyeceğini düşünüyor" diyor.
Konutların yüzde 70'i sigortasız
2001 yılında uygulamaya konulan zorunlu deprem sigortası İstanbul'un tamamına yayılamadı. İstanbul'daki konutların yüzde 89'u birinci ve ikinci derecede deprem bölgesinde. 1. risk bölgesinde yer alan 100 metrekare betonarme bir konutun zorunlu deprem sigortası bedeli 122 TL. Günde sadece 33 kuruş ödeyerek konutunuzu depreme karşı sigortalatmanız mümkün. Doğal Afet Sigortaları Kurumu (DASK) verilerine göre, İstanbul'da bulunan yaklaşık 2.7 milyon konutun sadece 871 bin 875'i sigorta güvencesine sahip.
Şu an sadece, tapu tescil işlemlerinde zorunlu tutulan zorunlu deprem sigortasının, su ve elektrik abonelik işlemleri sırasında koşul olarak aranması sağlanacak. Hazine Müsteşarlığı'nca hazırlanan 'Afet Sigortaları Kanunu Tasarısı Taslağı' gündemde.
Arabalı vapurlar hastane olacak
İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Kadir Topbaş, deprem riski taşıyan bölgelerde yaşayan İstanbullulara, yapılarını güçlendirmek amacıyla uzun vadeli kredi verilmesi için Dünya Bankası yetkilileriyle görüştüklerini söyledi. Topbaş, kredi miktarının 1 milyar doların üzerinde olacağını tahmin ediyor. "Vatandaşın bireysel yapılarına kamu ancak risk taşıyorsa müdahale edebiliyor, onun dışında müdahale yetkisi yok" diyen Topbaş, "En doğrusu imar değişikliği" diye de ekliyor. Topbaş, bazı akademisyenleri ve meslek odalarını eleştirerek, deprem konusunda yaptıkları çalışmaların yeterli olduğunu iddia ediyor; "Olası bir depremde mevcut arabalı vapurları hastaneye çevirmeyi düşünüyoruz" diyor.
Şu anda trafikte gidemiyoruz
Türkiye Jeofizik Kurumu Kurucu Genel Başkanı Prof. Dr. Ahmet Ercan, İstanbul'da Zeytinburnu, Bakırköy, Küçükçekmece, Avcılar, Bahçelievler ve Eminönü'nde yapı güçlendirme çalışmalarının öncelikli yapılması gerektiğini belirtiyor. Ercan, olası depremde yaşanacak kaosu ise şöyle anlatıyor: "Kimse kimseye yardımcı olamaz. Herkes kendi başının çaresine bakacak. Şu anda trafikte gidemiyorsun. Evlerin yıkıldığını düşünün. İnsanların göçük altında kurtarılmasını beklemesi hayal. Yangın, su baskınları olabilir. İstanbul'daki kurtarma ekiplerinin sayısı 2 bin 500'ü geçmiyor. Son Marmara depreminde göçük altında kalan her 100 kişiden 82'si ölü torbasına girdi. 16'sı kendi olanaklarıyla kurtuldu. Bir kişi kurtarma takımlarınca kurtarıldı."