Şehirciliğimizi mimarlıktan ayırmanın 'öncü'sü üniversiteden eleştirimize 'açıklama' var.
ODTÜ Mimarlık Fakültesi'nin ''yanıt''ladığı 17 Kasım 2005 tarihli yazımda demişim ki; ''Bu sistemin (mimarlıktan bağımsız şehircilik eğitimi) temelinde yatan kent ve mimarlık tarihinden yoksun 'modern Amerikan şehirciliği' anlayışının 1960'larda ilk kez ODTÜ'de başlatılan 'mimarlıktan bağımsız' şehircilik eğitimi ile ülkemize dayatıldığını her söylediğimizde, aynı okuldaki dostlarla birlikte, 'üzerlerine alınan' herkes ateş püskürüyor...''
Hemen tüm kentleri, aynı zamanda dünya mimarlık tarihini de barındıran ülkemizde, ABD'deki gibi ''mimariyi içermeyen bir şehircilik eğitimi'' ni eleştiriyor ve buna dayalı kent plancılığını ''Türkiye için yanlış'' buluyoruz. Aynı ayrışmanın, giderek ''kente karşı sorumsuz mimarlık'' yarattığını da özellikle vurguluyoruz.
Bu tartışmaya ait ''Mimarlıkta Planlama Davalı'' başlıklı yazıma (17 Kasım 2005-Cumhuriyet) ODTÜ Mimarlık Fakültesi 'nden bir açıklama geldi. Mimarlıkla şehirciliğin ayrılmasına vaktiyle ''önderlik'' eden okulumuzdaki ''mimarlık'' eğitiminden sorumlu akademisyenlerce imzalanan açıklamayı ''aynen'' yayımlıyorum. Gelecek yazımızın ise ''yanıt hakkı'' nı değil; bu açıklamada da hâlâ göremediğim ''mimarisiz kent planlaması'' na yönelik ''kaygıları'' içereceğini şimdiden bildirerek.
Tüm okurlarımıza ve dostlara, ''kimlikli ve çağdaş kentler'' özlemimize daha fazla yaklaşacağımız bir 2006 dileğimle...
'Resmi mektup' ODTÜ Mimarlık Fakültesi, Fakülte Kurulu ve Yönetim Kurulu'nun, 22 Aralık 2005'teki 2005/13 No'lu toplantısında kararlaştırdığı açıklama metni; söz konusu yazımın mimarlık ve şehir planlama bölümlerindeki eğitim programlarıyla bağdaşmadığını belirterek bir ''resmi mektup'' niteliğinde şöyle devam ediyor:
''İkinci Dünya Savaşı'nın ardından hızlı kentsel gelişmenin yaşandığı Türkiye'nin içinde bulunduğu bölgede şehir ve bölge planlama eğitimi verecek bir yükseköğretim kurumu kurulması projesi, zamanın hükümeti tarafından, eğitim dili İngilizce olan bir üniversite kurma projesine dönüştürülmüş ve ODTÜ 1956 yılında öğretime başlamıştır. Şehir plancılığı, sanayi devrimiyle ortaya çıkan ve yaklaşık 150 yıllık geçmişi bulunan bir meslektir. Bu mesleği icra edecek profesyoneller yetişinceye kadar, mimarlar ve mühendisler kent plancılığı ile ilgili işleri üstlenmişlerdir. Önceleri kent planlaması büyük ölçüde bir tasarım hizmeti olarak görülmüş, ancak giderek bu yaklaşımla kentlerin karmaşık sorunlarına çözüm bulunamadığı, şehir plancılığının tasarım hizmetlerinin yanı sıra sosyal bilimleri de içeren ve bazı konularda mühendislik bilimlerinin ilgi alanına giren bir faaliyet haline geldiği ortaya çıkınca bazı Avrupa ve ABD üniversitelerinde şehir ve bölge planlama bölümleri kurulmaya başlanmıştır. Bu bölümlerin 1930'lu yıllardan bu yana akademik kadroda mimar ve tasarımcıların yanı sıra çok sayıda sosyal bilimciye yer verilerek planlamanın sosyal bilimcilerle de beslenen bir ekip çalışmasıyla yapılması gereği ortaya konulmuştur. ODTÜ'de 1961 yılında şehircilik eğitiminin başlaması, Türkiye'nin bu alanda pek çok ülkeye göre çağı oldukça erken yakalaması olarak değerlendirilmelidir.
Önceleri şehir planlama bölümü mezunları Mimarlar Odası'na üye olurlarken Danıştay'ın, şehir plancılığının mimarlıktan farklı bir meslek olduğuna ve bu meslek mensuplarının kendi meslek odalarını kurabileceklerine karar vermesiyle TMMOB Şehir Plancıları Odası 1972 yılında kurulmuştur. Şehir plancılığı yapan çok sayıda mimar da bu mesleği icra etmeyi sürdürmüşlerdir. Birçok kentimizin halen uygulanmakta olan planları, mimar kökenli plancıların başında olduğu planlama büroları veya şirketleri tarafından hazırlanmıştır. Böylece yazıda 'Mimarisiz kent planlamasını' eleştirmek amacıyla alıntı yapılan '1980'lerin sadece kentsel rantları arttırmayı ve üleşmeyi hedefleyen imar politikaları, mimari karakteri gözetmeyen arazi kullanım ve yoğunluk kararlarını fiziki planlamanın adeta temel hedefi haline getirmişti' şeklindeki ifade, Mimarlar Odası üyesi olan çok sayıda mimar kökenli plancıyı da kapsamaktadır. Ülkemizde kentsel gelişme ve kentlerin planlanmasında yakınılan olumsuzlukların nedenini mimarlık ve kent planlama eğitimlerinin ayrıştırılmasında aramak, planlamanın sosyal ve politik içeriğini göz ardı ederek sorunu salt teknik boyutta gören dar bir bakış açısıdır.
Şehir ve Bölge Planlama bölümlerinin kuruluşu 1970'li yıllardan itibaren tüm dünyada hız kazanmıştır. Bugün örneğin, kısa adı AESOP olan Avrupa Planlama Okulları Birliği'nin üyesi planlama okullarının sayısı 175'i bulmuştur. Türkiye'de mimarlık veya mimarlık-mühendislik fakülteleri içinde şehir ve bölge planlama ile mimarlık bölümlerinin ayrı bölümler olarak kurulabileceğini öngören üniversitelerin akademik kuruluş şemasının, YÖK yönetim kurulunda hiç bir ODTÜ Mimarlık Fakültesi mensubunun bulunmadığı dönemde oluşturulduğu akademik çevrelerce bilinmektedir. Bu nedenle karşı çıkılan mimarlık ve planlama eğitimlerini birbirinden ayıran akademik kuruluş şemasının 'ODTÜ lobisinin YÖK üzerinde yıllardır süren etkisi' nedeniyle oluşturulduğu iddiasının gerçekle ilişkisi bulunmamaktadır.
Şehir planlamanın, mimarlıktan farklı bir disiplin olarak eğitiminin düzenlenmesini gerekli gören küresel nitelik kazanmış olan ortak aklın yanlışlığının öne sürülebilmesi, kanıtlanamayacak söylentilerle değil, ciddi ve kapsamlı bilimsel araştırma bulgularının varlığı halinde mümkün olabilir. Günümüzde akademik çevrelerde bu konuda herhangi bir tartışma bulunmamaktadır. ODTÜ Mimarlık ve Şehir ve Bölge Planlama bölümlerinin eğitim programları, çağdaş ve evrensel akademik gelişmeler dikkate alınarak düzenlenmektedir. Her iki bölümün eğitim programları öğrencilere diğer bölümde altı ders alarak yan dal yapma veya bölümlerin açtığı seçmeli derslerden alma olanağı sunmaktadır. Günümüzün akademik ilkelerinden biri öğrenciye çok sayıda alternatif arasından uygun gördüğü dersleri seçme ve programını oluşturma olanağının tanınmasıdır. Bu nedenle Mimarlık ve Şehir ve Bölge Planlama bölümlerinde 'mimarisiz planlama' ile 'planlamasız mimari' eğitimi verildiği savları, her türlü dayanaktan yoksun ve geçersizdir.
Saygılarımızla kamuoyuna duyururuz.
ODTÜ Mimarlık Fakültesi, Fakülte Kurulu ve Yönetim Kurulu
(İmzalar: Prof.Dr. Haluk Pamir (Dekan), Prof.Dr. Ömür Bakırer, Prof.Dr. Sevgi Aktüre, Prof.Dr. Vacit İmamoğlu, Prof.Dr. Suna Güven, Prof.Dr. Numan Tuna, Prof.Dr. Can Baykan, Prof.Dr. Ali Türel, Doç.Dr. Mehmet Asatekin, Doç.Dr. Emre Madran, Doç.Dr. Emel Aközer, Doç.Dr.Belgin T. Özkaya, Doç.Dr. Selahattin Önür, Y.Doç.Dr. Fatma Korkut, Y.Doç.Dr. Arzu Gönenç Sorguç, Y. Doç.Dr. Naz Evyapan).