Yıllar önce Türkiye'den ABD Ohio'daki Bowling Green State Üniversitesi'ne kaçırılan Zeugma Mozaikleri kayıp parçalarının Gaziantep'e getirilmesinin ardından yerlerine gönderilecek olan replika mozaiklerin çalışmalarında sona gelindi. Türkiye'de en önemli kültür mirasları arasında gösterilen ve diplomatik girişimlerin ardından yıllar sonra Gaziantep'teki Zeugma Mozaik Müzesi'ne getirilen Çingene Kızı mozaiğinin kopyaları Gaziantep Büyükşehir Belediyesi Jale Tekinalp Yücel Kültür Sanat ve Merkezi tarafından hazırlanıyor.
Kültür ve Turizm Bakanlığı'nın kontrolünde Gaziantep Büyükşehir Belediyesi Gaziantep Mozaikleri Eğitim Merkezi Restorasyon Müdürlüğü'nce yaklaşık 7 aydır yürütülen çalışmalarda son aşamaya gelindi. İHA'da yer alan habere göre; Fırat Nehri kıyısından toplanan ve dönemi yansıtan taşlarla yapımı devam eden 12 adet mozaik parçanın replikaları tamamlandıktan sonra ABD'nin Ohio eyaletindeki Bowling Green State Üniversitesi'ne gönderilecek.
"Orjinal mozaiklerin yerine replikaları yapıyoruz"
Gaziantep Büyükşehir Belediyesi Mozaik Eğitim Merkezi'nde yapılan replika mozaik çalışmalarına öncülük eden Mozaik Sanatçısı Gülçin Sökücü, "Bilindiği gibi ülkemize iadesi yapılan mozaik eserler bir şartla ülkemize iade edilmişti. O da taklitlerinin yani replikalarının yapılarak yerlerine konulmasıydı. Bu replikaları yapma görevini de Gaziantep Büyükşehir Belediyesi üstlendi ve sonrasında Ocak ayı itibariyle bu mozaiklerin yapılması çalışmalarına başladık" dedi.
"Çalışmalar Ocak ayında başladı"
Çalışmalara Ocak ayında başladıklarını ve replikaları gerçeğe yakın olması için çaba gösterdiklerini belirten Sökücü, "Ocak ayından itibaren başlamış olduğumuz çalışmalarda yaptığımız replikaların bire bir aslında uygun olması için Fırat Nehri'nden o döneme en yakın taşları topladık. Hummalı bir çalışmayla da mozaiklerimizi yaptık. Yaklaşık 12 parça mozaiğimiz var ve bu 12 parça farklı ölçülerde, farklı renklerde parçalar. Çingene Kızı mozaiğinin eksik parçaları olan bu 12 parçanın 11 tanesini tamamlamış bulunuyoruz" ifadelerini kullandı.
Çalışmaların son aşamada olduğunu da açıklayan Sökücü, hazırlanan replikaları gerçeğinden ayırt etmenin imkansız olacağını belirterek, "Ben ve asistanlarımdan oluşan 7 kişilik bir ekiple beraber bu çalışmaları yaptık. Yapılan çalışmalar restorasyon ekibinin ellerinde son hallerini alacak. Sonrasında ise tamamlanan eserler ABD Ohio'daki Bowling Green State Üniversitesi'ne gönderilecek. Yaptığımız replikalar restorasyon ve eskitme işleminden geçtikten sonra aslından ayırt edilemez bir hal alacak" şeklinde konuştu.
Çingene Kızı mozaiğinin hikayesi
Gaziantep'in Nizip ilçesine 10 kilometre uzaklıktaki Belkıs Mahallesi sınırlarındaki 20 bin dönüm arazi üzerine kurulu Zeugma Antik Kenti'nde, 1998 yılında çıkarılan ve şehrin önemli simgelerinden biri haline gelen Çingene Kızı mozaiğinin bulunma hikayesi de kendisi kadar etkiliyor. Fırat Nehri kıyısında, milattan önce 2'nci ve 3'üncü yüzyıllara tarihlenen muhteşem mozaiklerle süslenmiş Roma evlerini bünyesinde barındıran Zeugma Antik Kenti'nden ilk mozaik 1998 yılında gerçekleyen kurtarma kazıları esnasında bulundu. Zeugma Antik Kenti kazılarına o dönem başkanlık eden emekli öğretim üyesi Rifat Ergeç ve ekibi tarafından, bir vatandaşın gösterdiği Kelekağzı bölgesinde açılan yaklaşık 15 metrekarelik tahrip edilmiş mozaiğin üzerindeki kırık bir sütunun kaldırılmasıyla Çingene Kızı mozaiği tesadüfen bulundu. Bir villanın yemek odasının zeminindeki birçok bölümü tahrip edilmiş mozaiği, kaçakçıların, üzerindeki sütun nedeniyle fark etmediği belirlenirken, kulağındaki küpeler, iri gözleri ve başındaki bağ nedeniyle Çingene Kızı olarak adlandırılan mozaik, o tarihten itibaren Gaziantep'in tanıtımına büyük katkı sağladı.
Kayıp parçalarının peşine düşüldü
Dönemin kazı ekibi, Gaziantep Büyükşehir Belediyesi, Kültür ve Turizm Bakanlığı ve Dışişleri Bakanlığı'nın girişimleri ile kayıp parçaların peşine düşüldü. 1960'lı yıllarda kaçak kazılar sırasında parçalanan ve yasa dışı yollarla yurt dışına kaçırılan Çingene Kızı mozaiğinin 12 kayıp parçasının ise yıllar sonra ABD'nin Bowling Green State Üniversitesinde dekorasyon amaçlı sergilendiği tespit edildi.
ABD'de bulunan parçalar geri istendi
Dr. Stephanie Hooper tarafından 2012 yılında yapılan araştırmada, Bowling Green State Üniversitesi'nce 35 bin dolar karşılığında satın alınan mozaiklerin, Zeugma Antik Kenti kökenli olduğu belirlendi. Kültür ve Turizm Bakanlığının bundan haberdar olması üzerine, antik kentin kazı başkanı Prof. Dr. Kutalmış Görkay'dan konuyu incelemesi ve bir rapor hazırlaması istendi. Görkay'ın hazırladığı raporda, üniversitede sergilenen eserlerin, Çingene Kızı mozaiğinin bordüründen çalınan parçalar olduğunu ortaya koyması üzerine Bakanlık, 2012 yılında resmi olarak mozaiklerin Türkiye'ye iadesini istedi.
Gaziantep'te sergileniyor
Yaklaşık 5,5 yıl süren görüşmeler sonucunda mozaiklerin Gaziantep'ten götürüldüğünün ispatlanması ile 15 Mayıs'ta Kültür ve Turizm Bakanlığı ile ABD'nin Bowling Green Eyalet Üniversitesi arasında Zeugma mozaiklerine ait 12 parçanın Türkiye'ye iadesine ilişkin bir protokol imzalandı. Protokol kapsamında Çingene Kızı mozaiğinin eksik 12 parçası, ABD'de Türk yetkililer tarafından törenle teslim alınarak, 28 Kasım'da Chicago'dan uçakla Gaziantep'e getirilmişti. Gaziantep'teki Zeugma Mozaik Müzesi'nde önce geçici alana sonra da oluşturulan özel alana yerleştirilen parçalar, halkın ziyaretine açılmıştı.