Küresel ekonominin süper gücü Çin, son yıllardaki hızlı yükselişinde yeni bir adım daha atmak üzere. Satın alma gücü paritesine göre ABD'yi geçerek dünyanın en büyük ekonomisi konumunda olan Çin, dünyanın en büyük yatırımcısı da olmak üzere. Dünya Gazetesi'nden Evrim Küçük'ün haberine göre, Çin'in off-shore yani sınır ötesi varlıklarının 2020 yılına kadar üçe katlanarak şu anki 6.4 trilyon dolardan 20 trilyon dolara çıkacağı hesaplanıyor. Böylelikle Çin, beş yıl sonra dünyanın en büyük yabancı yatırımcısı haline gelecek.
Birkaç yıl öncesine kadar Çin, doğrudan yabancı yatırımlarda önde gelen adreslerden biriyken, ülkenin yurtdışına doğrudan yabancı yatırım (YDYY) açısından dünyadaki katkısı son derece küçüktü. 2001 yılında Dünya Ticaret Örgütü'ne (DTÖ) katıldıktan sonra Çin, doğrudan yabancı yatırım rotaları arasında koşar adımlarla yükseldi. 2005 yılından itibaren Pekin yönetiminin uyguladığı politikaların yardımıyla Çin YDYY'lerde söz sahibi olmaya başladı. 2010 yılında ise beşinci büyük YDYY ihracatçısı oldu.
Emtiaya aç ülkenin ucuz arz için gözünü yurtdışına dikmesiyle başlayan yatırım furyasıyla, 2004'te sadece 2 milyar dolar Çin'in yurtdışı pazarlardaki doğrudan yatırımlarının büyüklüğü 2008'de 50 milyar dolara, geçtiğimiz yıl ise 116 milyar dolara çıktı.
Bu yıl Çin'in YDYY'lerde bir sonraki seviyeye atlayarak, net yatırım ihracatçısı olması öngörülüyor. Ülkenin bu yılın ilk beş ayında kendi sınırları dışında yaptığı doğrudan yatırımların büyüklüğü 44.84 milyar dolara çıktı. Çinli şirketlerin yabancı pazarlardaki büyüme fırsatlarını kollamalarıyla yurtdışına yatırımlarda yüzde 47.4 artış kaydedildi. Aynı dönem içinde Çin'e yapılan doğrudan yabancı yatırımlar yüzde 10.3 artarak 54.6 milyar dolar oldu. Hükümetin, rekabet güçlerini artırmaları amacıyla şirketlerin yurtdışındaki yatırımlarını teşvik etmesiyle bu yıl, ya da en geç 2016'da Çin'in yaptığı sınır ötesi yatırımların, kendine çektiği yatırımları aşması bekleniyor. Çin geçtiğimiz yıl 129 milyar dolar net doğrudan yabancı yatırımın adresi olurken, ülkenin yaptığı yabancı yatırım 116 milyar doları buldu.
Yatırım stoku 2 trilyon dolara tırmanacak
American Enterprise Institute ve Heritage Foundation verilerine göre 2005-2015 döneminde ülkenin YDYY stoku 1 trilyon dolara dayandı. Çin'in off-shore yani sınır ötesi varlıklarının ve yükümlülüklerinin toplamı ise 6.4 trilyon dolar olarak hesaplanıyor. Ekonomik araştırma şirketi Rhodium Group ile Berlin merkezli Mercator Institute'nin Çin araştırmaları bölümünün ortak çalışmasına göre, şirket satın alma ve birleşmeleriyle start-up'lar dahil edildiğinde Çin'in yurtdışı doğrudan yabancı yatırımlarda (YDYY) küresel stoku 2020'de 2 trilyon dolara tırmanacak. Çin'in yatırımlarının önemli bir bölümü döviz rezervleri ve portföy yatırımı şeklinde olacak Çin'in gelişmiş batı ülkelerine yatırımları, toplam yatırımlardaki artışta önemli bir paya sahip olacak.
Çalışmada yer alan projeksiyonlara göre, Çin'in küresel varlıklarının toplam büyüklüğü ise 2020'de 20 trilyon dolara çıkacak. Uzmanlara göre bu rapordaki projeksiyonlar oldukça önemli çünkü Çin ve yatırım yapılan ülkelerdeki YDYY istatistiklerinin gerçek verileri tam olarak yansıtmadığı ve reel yatırım akışının doğru bir resmini ortaya koymadığı düşünülüyor.
2014'te ABD'den daha fazla doğrudan yatırım çekti
Dünyanın en büyük yatırımcısı olmaya oynayan Çin, 2014'te ilk dünyanın en çok yatırım çeken ülkesi oldu. UNCTAD Raporu’na göre 2014'te dünyada en çok uluslararası doğrudan yatırım çeken ülke 129 milyar dolarla ilk defa Çin olurken, Hong Kong 103 milyar dolarla ikinci, ABD 92 milyar dolarla üçüncü, İngiltere ise 72 milyar dolarla dördüncü, Singapur 67.5 milyar dolarla beşinci, Brezilya 62.5 milyar dolarla altıncı, Hindistan 34.4 milyar dolarla dokuzuncu, Şili 23 milyar dolarla 11., Endonezya 22.5 milyar dolarla 14., Rusya 21 milyar dolarla 16. sırada yer aldı. Küresel uluslararası doğrudan yatırım girişlerinin yüzde 55’i ilk 10 ülkeye yöneldi, en çok uluslararası doğrudan yatırım çeken ilk 10 ülkenin yarısını gelişmekte olan ekonomiler oluşturdu. ABD, geçen yıl 337 milyar dolarlık uluslararası doğrudan (başka ülkelere) yatırımla ilk sırada yer aldı. ABD’yi 142.7 milyar dolarla Hong Kong, 116 milyar dolarla Çin, 113.6 milyar dolarla Japonya, 112.2 milyar dolarla Almanya, 56.4 milyar dolarla Rusya izledi.
Yeni yatırımları '7 stratejik sektöre' odaklanacak
Dünya genelinde ise 2012 sonu itibariyle Çinli YDYY'nin yüzde 90'ının altı sektör arasında dağıldığı görülüyor; leasing, finans, madencilik, toptan ve perakende satış, ulaştırma ve depolama, imalat. Amerika ülkeleri ve Avustralya'da son 10 yılda madencilik en önemli sektörler oldu. Ancak ülkenin bundan sonra yatırımlarının nerelere yoğunlaşacağının ipuçları ülkenin kalkınma planında gizli. Yedi stratejik yeni endüstri Çin'in kalkınma planında öne çıkıyor. Örneğin yedi endüstrinin tepesinde yer alan 'Enerji tasarrufu ve çevrenin korunması' ülkenin bundan sonra en önemli yatırım adaylarından birinin temiz enerji olabileceğini ortaya koyuyor. Ayrıca mobil cihazlar için yeni nesil iletişim platformları gibi alt başlıkları olan 'Yeni nesil IT', 'Bio endüstriler','İleri teknoloji montaj ve imalat endüstrileri', nükleer elektrik, güneş enerjisi gibi 'Yeni enerji kaynakları', yüksek porformanslı kompozit maddeler gibi 'Yeni materyaller', hibrit otomobillerin geliştirilmesine yönelik 'Elektrikli otomobiller' Çinli şirketlerin yatırım yapmaya hevesli olduğu sektörler arasında gösteriliyor. Ayrıca havacılık ve uzay teknolojileri sektörleri gözünü sınır ötesi yatırımlara dikenler arasında.
Asya yatırımlarda başı çekiyor
Çin'in Ticaret Bakanlığı'nın verilerine göre ülkenin yatırımları ağırlı olarak Asya'ya yoğunlaşıyor. Son beş yılda Afrika ve Latin Amerika'daki yatırımlarda da ciddi bir artış söz konusu. Ancak uzmanlar, çin'in YDYY resmi rakamlarının yanıltıcı olabileceğini zira birçok şirketin ilk yatırımlarını, vergi kolaylıklarından dolayı Hong Kong ve Kayman Adaları'na yaptığını ve aynı paranın bu bölgeler üzerinden Latin Amerika ve Afrika'ya yatırımlarda kullanıldığı uyarısı yapıyor. Örneğin 2011'de Çinli enerji şirketi Sinopec, Brezilyalı Galp Enerji'nin yüzde 30'unu 5.2 milyar dolara Hong Kong'daki iştiraki vasıtasıyla almıştı. Bu nedenle söz konusu anlaşmada YDYY adresi olarak Brezilya yerine Hong Kong kayıt altına alınmıştı.
Rotayı ABD'ye çeviriyor
Ülkenin birkaç yıl içinde yatırımlara ağırlık vereceği ülkelerin başında ise The Economist'e göre ABD geliyor. Bu ülkeyi sırasıyla Singapur, Hong Kong, Japonya, Avustralya, Kanada, İsviçre, Norveç, Rusya ve Almanya izliyor. Çin'in doğal kaynak yatırımlarının adresi olarak Rusya, Suudi Arabistan, Venezuela ve Avustralya öne çıkıyor. Teknoloji yatırımlarının ise ABD, Japonya ve Almanya'ya akacağı tahmin ediliyor. Bu arada, Çin'in Avrupa'daki yatırımları da ivme kazanıyor. Avrupa da, küresel finans krizinden toparlanma aşamasında ve Euro Bölgesi ekonomisinin zayıfladığı bir ortamda, Çin yatırımlarını, tabiri caizse, 'kollarını açarak' karşılamıştı. Çin'in önceki yıllarda gerçekleştirdiği yatırımlar daha çok gelişmekte olan ülkelerdeki enerji ve doğal kaynaklar varlıklarına odaklanıyordu ancak artık giderek daha fazla sayıda yatırımcı ABD ve Avrupa'daki yeni fırsatları kolluyor. 2000-2014 döneminde Çinli şirketler 28 Avrupa Birliği ülkesindeki 1047 doğrudan yatırıma 46 milyar euro akıttı. Bu yatırımların çoğu 2008-09 krizi döneminde gerçekleşti. İngiltere, Çin'in yatırımlarında başlıca adres olarak öne çıkıyor. Söz konusu dönem içinde İngiltere'ye yapılan Çin yatırımlarının büyüklüğü 12.2 milyar euro olurken, ikinci sırada 6.9 milyar euro ile Almanya ve üçüncü sırada 5.9 milyar euro ile Fransa yer alıyor. 2011 ve 2012 yıllarda 7 milyar euronun üzerine çıktıktan sonra 2013'te 6 milyar euroya gerileyen Çin'in Avrupa'daki yatırımları 2014'te yeniden ivme kazandı ve 14 milyar euroyla rekor seviyeye çıktı. Çinli yatırımcının parasının Avrupa'daki başlıca rotası otomotiv, gıda ve gayrimenkul sektörleri oldu.
Türkiye'deki yatırımlarının büyüklüğü 9 milyar dolardan fazla
Çin'in 2005-2015 döneminde dünya genelindeki yatırımlarının ve anlaşmalarının büyüklüğü 1.1 trilyon dolar olarak hesaplanıyor. American Enterprise Institute ve Heritage Foundation'ın verilerine göre Çin'in bu dönem içinde yatırımlarından en büyük payı 162 milyar dolarla Batı Asya aldı. Doğu Asya'ya yatırımlar ise 144 milyar dolar civarında gerçekleşti. Ülke bazında en büyük yatırım 93 milyar dolarla ABD'ye yapıldı. 2005-2015 döneminde Çin'in Türkiye'deaki yatırımlarının büyüklüğü 9.28 milyar dolar olarak hesaplanıyor. Türkiye'deki yatırımlar 5.09 milyar dolarla enerjide yoğunlaştı. Bunu 1.39 milyar dolarla ulaştırma sektörü takip etti. Kimya 1.1 milyar dolarlık Çin yatırımı alırken, gayrimenkule 940 milyon dolarlık yatırım yapıldı. Metallere yapılan Çin yatırımlarının büyüklüğü 440 milyon doları, finanstaki yatırımlar ise 320 milyon doları buldu. Geçtiğimiz aylarda Çinli Industrial and Commercial Bank of China (ICBC), Tekstil Bankası A.Ş.’nin (Tekstilbank) çoğunluk hisselerini GSD Holding’ten devralarak satın alma işlemini tamamlayarak, Türkiye’de faaliyete geçen ilk Çin bankası oldu.