29 Mart seçimleriyle birlikte gözler tüm Türkiye’de belediyelere çevrildi. 81 ilde 16 büyükşehir belediyesi, 101 büyükşehir ilçe belediyesi, 283 büyükşehir ilk kademe belediyesi, 65 il belediyesi, 749 ilçe belediyesi ve 2 bin il belde belediyesinde seçim yarışı sonuçlandı. Şimdi ise gözler belediyelerin yeni dönemdeki icraatına çevrildi.
Türkiye genelindeki belediyelerin 2009 yılı tahmini bütçeleri, neredeyse merkezi hükümeti yakalamış durumda. Türkiye’de en büyük yatırımcı kuruluşlar arasında yer alan 16 büyükşehir ve 65 il belediyesinin 2009 bütçeleri toplamı, iştirakler dahil, bağışlar hariç yaklaşık 40 milyar TL’yi buluyor. İlçe ve belde belediyeleri de dahil edildiğinde bütçelerin Türkiye’nin 2009 tahmini geliri olan 248 milyar TL’ye bile yaklaşabileceği düşünülüyor.
Şeffaflık çağrısı
İstanbul Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler Odası (İSMMMO), belediyelerin son derece yüksek rakamlara ulaşan bütçe bilgilerine erişimin çok güç olduğunu belirterek bütçelerin şeffaf biçimde açıklanması çağrısında bulunuyor. İSMMMO Başkanı Yahya Arıkan, 16 büyükşehir belediyesinin konsolide bütçesinin 60 milyar TL’yi aştığını belirtiyor.
Tüm belediyeler içinde 17 milyar 674 milyon TL ile en büyük gelir kalemine sahip il İstanbul. İstanbul’un ilan edilen 2009 gelir bütçesine göre belediye bütçesi 6 milyar 200 milyon TL, İSKİ’nin geliri 3 milyar 238 milyon TL, İETT geliri 1 milyar 882 milyon TL ve iştiraklerinin geliri ise 6 milyar 505 milyon TL.
Yüksek gelir açısından İstanbul’u 4 milyar 573 milyon TL ile Ankara takip ediyor. Belediyenin gelir bütçesi 2 milyar 100 milyon TL, ASKİ geliri 1 milyar 221 milyon TL ve EGO geliri 1 milyar 252 milyon TL olarak görünüyor. 3 milyar 662 milyon TL gelir ile üçüncü sırada yer alan İzmir’in belediye bütçesi 1 milyar 885 milyon TL, İZSU geliri 1 milyar 160 milyon TL ve ESHAT geliri 622 milyon TL.
71 ile ulaşılabiliyor
Marmara bölgesinde yer alan Kocaeli belediyesi 1 milyar 934 milyon TL gelirle bütçe zengini belediyeler arasında dördüncü sırada yer alıyor. Belediye’nin bütçe geliri 1 milyar 770 milyon TL ve ISU geliri 164 milyon TL olarak görünüyor.
Kocaeli belediyesini su, yol ve diğer iştirak gelirleri toplamında 929 milyon TL ile Bursa, 721 milyon 196 bin TL ile Antalya, 695 milyon 750 bin TL ile Adana, 669 milyon TL ile Kayseri, 652 milyon TL ile Konya, 509 milyon 534 bin TL ile Mersin, 423 milyon 589 bin TL ile Gaziantep, 339 milyon TL ile Eskişehir, 306 milyon TL ile Diyarbakır, 247 milyon 500 bin TL ile Sakarya ve 237 milyon TL ile Erzurum takip ediyor.
Bağışlar hariç 16 büyükşehir belediyesinin gelir bütçesi 34 milyar 628 milyon TL olurken 55 il belediyesinin de gelir rakamlarına ulaşılabildi. Nüfus yoğunluğuna göre 16 büyükşehrin dışında kalan 55 ilin gelir bütçesi rakamları da 4 milyar TL’nin üzerinde hesaplandı.
4 ayrı yerden gelir elde ediyorlar
Belediyeler dört ayrı kaynaktan gelir elde ediyorlar. Bunlar, özgelirler, genel bütçe vergi gelirlerinden ayrılan paylar, devlet yardımları ile borçlanmalar, cezalar ve diğer gelirler şeklinde sıralanıyor. En kapsamlı kalem olan özgelirler ise şu alt başlıklardan oluşuyor:
- Belediye vergileri,
- Belediye harçları,
- Harcamalara katılma payı,
- Ücrete tabi işler,
- Diğer paylar.