Avrupa ve ABD’de yıllardır bulunan araç paylaşımı (carpooling) sistemi Türkiye’de de yaygınlaşıyor. Üç internet sitesinden sonra İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) de ortak araç kullanımı işine girmek için hazırlık yapıyor.
Geçtiğimiz hafta yola çıkmadan önce trafik yoğunluğunu görmek için İstanbul Büyükşehir’in Trafik Kontrol Merkezi internet sitesine girenler, ortak otomobil kullanımına dair ‘Paylaş, duyarlı ol’ duyurusuyla karşılaştı. Aynı sayfada 1942 yılında ABD’de hazırlanan bir afiş yer alıyordu. Afişte ABD askerlerini taşıyan bir konvoy aracı ile sivil araç görünüyor, altında da ‘Onlar yaptı biz de yapabiliriz’ yazıyordu. Ancak siteye dün girenler bu uyarıları göremedi. Çünkü İstanbul Büyükşehir Belediyesi sadece kendi personelinin görmesi için hazırladığı bu kurum içi test çalışmasını yanlışlıkla yayına vermişti.
Yanlışlıkla yapılan erken uyarıya bile 100’ü aşkın talep geldi! Büyükşehir Belediyesi’nin altı aydır hazırlıklarını sürdürdüğü ve yanlışlıkla erkenden tanıttığı araç paylaşım sistemi yılbaşında duyurulacak. Toplutaşıma ağı istenilen duruma gelene kadar geçici bir çözüm olarak benimsenen uygulamayla; araçların aynı yöne giden kişiler tarafından dönüşümlü olarak kullanılması ve birlikte yolculuk etmeleri özendirilecek. Özel otomobilleriyle tek başına seyahat eden ve trafik yoğunluğuna sebep olan kişilerin sayısı düşecek.
Avrupa’da 5 milyon üye var
Avrupa’da 5 milyon kişi internette araç paylaşım sitelerine kayıtlı ve günde 11 bin kişi bağlantı yapıyor. Araç paylaşım hacmi en büyük olan ülke Fransa: 3 milyon kişi. Hatta Fransız hükümeti bu tür sitelere hisse alarak ortak bile oluyor. Almanya ve ABD’de de 20 yıldan fazla süredir araç paylaşımı yapılıyor. Bu tür uygulamalara tüm dünyada ‘kombine zeki ulaşım’ deniyor.
Türkiye’de halen üç araç paylaşım sitesi faaliyette bulunuyor: ‘ortakaraba.com’, ‘ayniyolunyolcusuyuz.com’ ve ‘arabamdayervar.com’. Ortak araç sistemiyle, aynı güzergâhı paylaşan şoför ve sürücüler internet ortamında tanışıp yolu birlikte yapıyor. Trafik hafifliyor, yolda kaybedilen vakit azalıyor, ‘dünyanın en pahalı benzini’nden tasarruf sağlanıyor ve salınan egzoz gazı azalıyor.
1.5 milyon litre tasarruf
Sektör uluslararası seviyeye geldiğinde yılda 11 bin 500 aracın trafikten azaltılması hedefi var. Böylece 1.5 milyon litre yakıt tasarrufu da yapılabilecek. Bu miktarda benzinin yaratacağı karbondioksit emisyonunun karşılamak için 10 bin 500 fidan dikmek gerekiyor. Yılda 1.5 milyon litre benzin tasarrufu sayesinde 5 milyon TL’ye yakın tasarruf sağlanabiliyor. Türkiye’de 12 milyona yakın araç bulunuyor. Yani yedi kişiye bir araç düşüyor. Yapılan hesaplamalara göre büyük şehirlerde araç sahiplerinin yüzde 70’inden fazlası tek başına seyahat ediyor. Anket sonuçlarına göre özel otomobil yüzde 68’le en çok en çok tercih edilen taşıma sistemi olarak biliniyor. Durum böyle olunca büyükşehirlerde trafik sorunu da katlanarak artıyor.
Arabamda yer var: Fatih-Gebze 3 lira
Yaklaşık 4.5 ay önce devreye giren ‘arabamdayervar.com’da yolculuk için araç sahiplerinin istediği fiyatlar da var. Örneğin Avcılar’dan Beşiktaş’a giden bir araç sahibi bir kişi için 2 TL istiyor. Yine Fatih’ten Gebze’ye giden bir araç sahibi de 3 TL ücret talep ediyor. Yani site özel araçlardaki boş koltukların değerlendirilmesini sağlamaya dönük olarak hazırlanmış. Portalda, koltuk bazında referans numarası oluşturularak rezervasyon alınabilinmesine ve alınan hizmet kalitesinin puanlanarak değerlendirilebilinmesine imkân veriyor. Sitenin yetkililerinden Mehmet Atasoy’un verdiği bilgiye göre sitenin üye sayısı 15 bini, siteye verilen ilan sayısı da 2 bin 500’ü aştı. İlanların yüzde 73’ü İstanbul il sınırları içerisinde kalan güzergâhlar için. Kalan kısmının hemen hemen tamamı diğer dört büyük kente ait. Portal üyelerden ve akade-misyenlerden çok sıcak tepkiler alıyor.
Haydi maça maça!..
Şu an Türkiye’de araç paylaşım sitelerinin en büyüğü ‘ortakaraba.com’. Sitenin kurucusu Fuat Raat, yurtdışında bulunduğu 25 yılda bu sistemi tanıyıp kullanmış. Türkiye’ye geri döndüğünde de kolları sıvamış. 2007 yılında siteyi hizmete sunmuş. Sitenin 4 bine yakın üyesi günde ortalama 45 bağlantı yapıyor. www.ortakaraba.com sitesinde dünya ortalaması üzerinde kadın üye var. Talep daha çok 22-32 yaş grupları ve bayram ve tatil döneminde tatil yörelerine doğru kayıyor. Sitede araç sahiplerinin plaka numaraları site üzerinden kontrol ediliyor, bilgisayar IP no takibi yapılıyor. Gelen şikâyetler hemen değerlendiriliyor.
Site üniversitelileri ve futbol maçları deplasmanları için yolcuları buluşturuyor. 2010 İstanbul Avrupa Kültür Başkenti programı dahilinde Türkiye’ye gelmesi beklenen 7-8 milyon ziyaretçinin ortakaraba.com ulaşım projesini kullanabilmeleri için sitenin İngilizce, Fransızca ve Almanca versiyonları hazırlanıyor. Bunun için 2010 Avrupa Kültür Başkenti Ajansı ile çalışıyorlar.
Bir yan balıkistifi diğer yan sıkışık
Sektördeki ‘ortakoto.com’, ‘aracpaylasimsistemi.com’ tıklandığında ‘ayniyolunyolcusuyuz.com’ adlı siteye çıkıyor. Sitenin kurucularından biri olan ve halen de editörlüğünü yürüten Fatih Bayrak, 1700 üyeleri olduğunu, 200 kişinin düzenli olarak sistemi kullandığını söyledi. Hedef, bir yanda bir kaç metrobüse sığışmaya çalışan milyonlarca insan varken diğer yandan büyük otomobiller içinde tek başlarına işe gitmeye çalışanları tanıştırmak.