Uluslararası yönetim danışmanlığı şirketi Booz&Company’nin bu yıl beşinci kez gerçekleştirdiği global yenilikçilik araştırmasına göre, dünyanın en yüksek Ar-Ge harcaması yapan en büyük bin halka açık şirketi, 2008 yılında da Ar-Ge harcamalarını arttırarak yenilikçiliğin kurumsal stratejileri açısından kritik önemde olduğunu bir kez daha göstermiş oldu. Bu şirketler tarafından yapılan toplam satışların sadece yüzde 6.5 arttığı pazar ortamında, Ar-Ge harcamaları yüzde 5.7 oranında artarak 532 milyar ABD doları seviyesine ulaştı. Bu büyüme rakamı 2007’deki yüzde 10’luk büyümenin hayli aşağısında kalmış olsa da, son beş yıllık ortalama büyüme seviyesi olan yüzde 7.1’in çok az altında kalarak yenilikçiliğe olan inancın devam ettiğini göstermiş oldu.
Araştırmaya konu olan şirketlerin üçte birinden fazlası (yüzde 34) gelirlerinde bu sene içinde dramatik düşüş raporladığı halde, yine toplamda üçte ikisinden fazlasının 2008’de Ar-Ge harcamalarını korumuş ya da arttırmış olması dikkat çekici bulundu. Bu yıl araştırma kapsamında dünya çapında 300 üst düzey yönetici ve 250 Ar-Ge uzmanı ile yapılan görüşmeler ile, durgunluğun yenilikçilik harcamaları ve stratejileri üzerine etkileri de daha detaylı incelendi.
Koç 736’ncı sırada
Türkiye’den sadece Koç Holding’in 736. sırada yer aldığı listede, Türk şirketlerinin bulunmayışının sürpriz olmadığını söyleyen Booz&Company İstanbul ofisi yönetici ortağı Burak Altınbaşak şu bilgiyi verdi: “Türkiye bildiğimiz gibi Ar-Ge çalışmalarının merkezi olmaktan hayli uzak.
Yerel şirketlerin Ar-Ge’de devler ligine çıkabilmek için daha katetmesi gereken çok yol var. Yine de bizim son yıllarda yerli müşterilerle deneyimlerimize dayanan gözlemlerimiz, organizasyonuna, altyapısına ve süreçlerine yatırım yapan başarılı Türk şirketlerinin özellikle Orta Doğu, Orta Asya ve Balkanlar gibi bölgesel pazarlara açılabildiği, yaratılan ek kaynakla beraber yenilikçilik ve alanında önderlik çabalarına yavaş yavaş daha fazla kaynak ayrılabildiği yönünde. Umuyorum ki önümüzdeki onyıllarda bu listelerde daha fazla Türk şirketi görebileceğiz” şeklinde değerlendirdi.
Krizden çıkışın ilacı
Yenilikçilik kurumsal stratejiler açısından giderek daha kritik önemde kabul ediliyor: Ankete katılanların yüzde 90’ından fazlası, yenilikçiliğin krizden çıkışa hazırlanan şirketleri için kritik önemde olduğunu belirtirken, yüzde 70’i 2009 içinde Ar-Ge harcamalarının seviyesini koruyacaklarını ya da artıracaklarını ifade ediyor. Buna ek olarak, Yenilikçilik 1000 listesinin en tepesinde bulunan 100 şirket, yatırımlarını yüzde 1 oranında düşürdükleri halde Ar-Ge harcamalarını yüzde 3.2 artırarak yatırım önceliklerinin Ar-Ge yönünde olduğunun ipuçlarını veriyor. “Yenilikçilik çabalarını azaltmak savaş zamanı tek taraflı ateşkes ilan etmeye benziyor” diyen Booz&Company Amerika ofisi ortaklarından Barry Jaruzelski, bu durumu, “Şu an rakiplere karşı avantaj sağlamanın tam zamanı, özellikle de finansal sebeplerle Ar-Ge harcamasını kısmak zorunda kalanlara karşı. Dolayısıyla, Yenilikçilik 1000 listesinde bulunan şirketler için durum olumlu görünüyor” şeklinde yorumluyor.
Sektöre göre değişiyor
Durgunluğun etkisi sektörden sektöre farklılaşıyor: Geçtiğimiz yılda olduğu gibi bu yıl da Ar-Ge harcamaları üç sektörde yoğunlaşıyor: Bilgisayar ve Elektronik (yüzde 28), Sağlık (yüzde 23) ve Otomotiv (yüzde 16).
* En çok harcama yapan 10 şirketten 9’unun Ar-Ge harcamalarını kestiği otomotiv, en çok etkilenen sektör olarak ön plana çıkıyor. Bu yıl Yenilikçilik 1000 kapsamındaki otomotiv şirketlerinin yüzde 60’ının Ar-Ge harcamalarını kestiği görülüyor. Bu oran 2007’deki yüzde 25’lik oranla karşılaştırıldığında etkinin büyüklüğü de anlaşılıyor. Yine de geriye kalan yüzde 40’ın yaptığı artış ile otomotiv toplamda Ar-Ge harcamasının net yüzde 0.6 arttığı bir sektör oluyor.
* Yazılım ve internet sektörü ise tam tersine ekonomik krizi fırsat olarak görüyor. Kategorinin tepesindeki 10 şirketten 8’inin Ar-Ge harcamalarını artırmış olması dikkat çekiyor.
* Bilgisayar ve Elektronik kategorisindeki toplam harcamanın geçen yıl ile aynı oranda, yüzde 4 arttığı ve Ar-Ge harcamalarını arttıran şirket oranının da değişmediği görülüyor.
* Sağlık sektörü yüzde 12 ile satışlardan Ar-Ge’ye en fazla pay ayıran kategori olarak ön plana çıkıyor. Telekom (yüzde 1.4) ile kimya ve enerji (yüzde 0.9) sektörlerinde ise bu payın en düşük seviyede gerçekleştiği görülüyor.
* Havacılık ve savunma sektörü ise yüzde 2.3 oranında düşüş ile Ar-Ge harcamalarının toplamda düştüğü tek sektör oluyor.
* Harcama bütün coğrafyalarda artıyor: Kuzey Amerika, Avrupa ve Japonya merkezli şirketlerin yüzde 94 paya sahip olduğu yenilikçilik harcamaları listesinde, aralarında Çin ve Hindistan’ın da yer aldığı bütün bölgelerde harcamaların az ya da çok arttığı gözleniyor. Bu artış Japonya’da sadece yüzde 0.5 olarak gerçekleşirken Avrupa’da yüzde 6.3 şeklinde.
Toyota, Nokia ve Roche
* 2008’de en yüksek Ar-Ge harcaması yapan on şirket sırasıyla: Toyota, Nokia, Roche Holding, Microsoft, General Motors, Pfizer, Johnson & Johnson, Ford, Novartis ve Sanofi-Aventis.
* Global Yenilikçilik 1000 listesinde harcama aralığı, 1. sırada yer alan Toyota’nın yaptığı yaklaşık 9 milyar ABD doları ile 1000. sırada yer alan Laird PLC’nin yaptığı 58 milyon ABD doları arasında değişiyor. Bu büyük fark, en tepedeki 100 şirketin toplam harcamaların yüzde 62’sini yapıyor olmasını da açıklıyor.
* Global Yenilikçilik 1000 listesindeki şirketlerin toplam satışları 2008’de yüzde 6.5 artarak 15 trilyon ABD Doları’na ulaşıyor ve 2007’deki yüzde 10’luk büyümenin altında kalıyor. Bununla beraber Ar-Ge harcamalarının satışlar içindeki payı aynı kalıyor.
* Listedeki Kuzey Amerika merkezli şirketler geçen yıla göre küçük bir düşüşle bu yıl satışlarının yüzde 4.6’sını Ar-Ge’ye harcarken, Japonya merkezli şirketlerin satışlarının yüzde 3.7’sini Ar-Ge’ye ayırdığı, bu oranın geçen yıla göre ciddi bir biçimde artmış olduğu dikkat çekiyor. Avrupalı şirketlerin ise geçen yıla göre düşük, yüzde 3.2 seviyesinde bir oranla Ar-Ge harcaması yaptığı anlaşılıyor.
* Booz&Company’nin tahminlerine göre, Yenilikçilik 1000 listesi 660 milyar ABD doları seviyesinde olduğu düşünülen toplam global Ar-Ge harcamalarının yüzde 81’ini oluşturuyor.