Anadolu'nun en eski camilerinden Ulu Cami 2010 yılında Diyarbakır Vakıflar Bölge Müdürlüğü tarafından restorasyona alınacak. Diyarbakır Vakıflar Bölge Müdürü Yakup Aktürk, Vakıflar Genel Müdürlüğü'nün son 6-7 yıl içinde Türkiye çapında 3 bin 833 eserin restorasyonunu yaptığını ve bu kapsamda büyük bir yatırımı gerçekleştirdiğini söyledi.
Diyarbakır Vakıflar Bölge Müdürlüğü olarak 4 mezhebe hizmet etmiş ve onarıma ihtiyacı olan Ulu Cami'nin restorasyonu için 1 Ocakta ihaleye çıkılacağını ifade eden Aktürk, onarım çalışmalarına cami yakınındaki Zinciriyeve Mesudiye Medreselerinin de dahil edileceğini ve caminin önündeki yer altı çarşısının da kamulaştırılacağını kaydetti.
Aktürk, söz konusu çalışmanın Diyarbakır ve Türkiye için büyük bir değer olan Ulu Cami'nin geleceğe aktarmak için atılacak en büyük adımlardan biri olduğunu belirterek, binanın zemin etüdünden itibaren güçlendirilmesinin yanında temizlik, tarihi yapısı ile doğramalarının korunmasınında büyük önem taşıdığını söyledi.
Dünyaca ünlü bir eser
Restorasyonun alt yapısını tamamladıklarını, Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu'ndan da onay aldıklarını dile getiren Aktürk, şöyle konuştu:
''2010 yılında onarıma başlayacağız. Tarihi kaynaklara göre, binanın ilk yapılışında Ulu Cami'ye alttan yukarıya merdivenle çıkılıyordu. Daha sonra zaman içerisinde dolgu yapılarak şimdi üstten aşağıya merdivenle camiye iniyoruz. Caminin önünde böyle bir yer altı çarşının kalması camiyi adeta esir almış. Biz burayı kamulaştırıp cami alanına katmayı düşüyoruz. Çarşıyı caminin avlusu olarak düşünüyoruz. Belediye ile yaptığımız görüşmede, kendi özel mülkiyetindeki gayri menkulleri bize bedelsiz vereceklerini ifade ettiler. Söz konusu olan 3-4 dönümlük bir alandır. Tarihi Ulu Cami'nin hemen karşısında Hasanpaşa Hanı var. Alanın külliye olduğu düşünülüyor. Zamanında imarda yapılan değişiklikle belediye orasını yer altı çarsı olarak kullanmış. Camideki bütün mekanları, kütüphane, Zinciriye ve Mesudiye medreseleri komple bir külliye halinde restorasyona alacağız. Restorasyonu 3 yıl içinde tamamlamayı hedefliyoruz.''
Bilim heyeti oluşturulacak
İslam dünyasının 5. Haremüşşerif olarak tanımlanan Ulu Cami'nin dünyaca ünlü bir eser olduğunu anlatan Aktürk, daha önce basit onarımların yapıldığını, ancak ilk kez kapsamlı bir restorasyon yapılacağını belirtti. Aktürk, restorasyonda özel malzemelerin kullanılacağını, yapının özgün yapısını değiştirmeden yağmur gibi çevresel faktörlerden korumak için özel malzemelerin kullanılacağını ifade ederek, şunları söyledi:
''Zemin etüt çalışması sırasında yer altında 7-8 metre aşağıda su sarnıçları tespit ettik. Bakım çalışması esnasında bunları da dikkate alacağız. Ortadoğu Teknik, İstanbul Teknik, Marmara ve Dicle üniversitelerinden bilim heyeti oluşturup restorasyonları onların eşliğinde tamamlayacağız.''
Ulu Cami
Sur ilçesinde MS. 639 yılında Roma tapınağına kurulduğu düşünülen bir kilisenin üzerine inşa edilen Diyarbakır Ulucami, Roma döneminden kalan devşirme taş malzemelerin kullanımı ile Selçuklu, Artuklu, İnaloğulları ve Osmanlı dönemindeki eklemelerle pek çok dönem ve kültürün özelliklerini yansıtıyor.
Selçuklu geleneğini yansıtan Anadolu'daki en erken ve en anıtsal cami olarak nitelendirilen caminin planı ve mimari açısından Şam'daki Emeviye Camisiyle benzerlik gösteriyor. Avlusu, avlu etrafındaki müştemilatı, maksureleri, medreseleri ve kıble yönündeki haremiyle hem Artuklu geleneğini devam ettiren bir yapı, hem kare kesitli minaresiyle ve anıtsal yapı oluşu nedeniyle Diyarbakır Ulu Cami'nin İslam'ın Beşinci Harem-i Şerif'i olarak da nitelendiriliyor.
Ayrıca camide ünlü bilgin El Cezeri'nin yaptığı güneş saati bulunuyor.