Zeynep Rona, 70'lerden beri arşiv yapıyor. Bilgi Üniversitesi'ndeki arşivde, sergiler ve sanatçılar hakkında her tür haber, yorum basılı malzeme yer alıyor. FOTOĞRAF: MUHSİN AKGÜN
Bilgi Üniversitesi, 2005 yılında kurduğu sanat arşivini kapatıyor. Arşiv, kurucusu Zeynep Rona'ya devredildi. Sanat tarihçisi Zeynep Rona, Santralistanbul'daki 50 binden fazla belgeye sahip çıkacak yeni bir kurum arıyor
Şu sıralar Santralistanbul’daki Sanat Arşivi, kendine yeni bir ev arıyor. Ekim 2005’te Bilgi Üniversitesi’nin Santral Projesi kapsamında oluşturulan ve Türkiye’nin ‘sanat belleği’ denebilecek arşiv, haziran ayında kurucusuna devredildi. Bilgi Üniversitesi’nin yeni yönetim politikaları gereği istenmeyen arşiv şimdi Zeynep Rona’da. Rona ise 50 binin üzerinde belge içeren bu arşive sahip çıkacak bir kurum arıyor. Katalog, aylık dergi, haftalık aktüel dergiler, yazılar, küçüklü büyüklü haberler yani sanat hakkında belirli bir dönemde çıkmış neredeyse her şeyi kapsayan bir arşiv bu. Araştırma yapan sanat tarihçiler için paha biçilmez bu arşivle ilgilenenlerin zrona@ttmail.com adresinden Zeynep Rona’yla iletişime geçmeleri gerek.
Santralistanbul’daki Sanat Arşivi nasıl oluştu?
Ekim 2005’te Santral Projesi oluşturulduğu sırada, benden bu proje çerçevesinde bir Sanat Arşivi oluşturmam istendi. Çok sevinerek kabul ettim; çünkü zaten 1970’lerin sonundan beri evde yürüttüğüm bir özel arşiv projem var. Arşivin 1 Ocak 2006 tarihinden başlayan belgeleri içermesine karar verdik. Bu tarihten itibaren bana gelen birçok belgeyi de buraya devrettim.
Buraya sizinle birlikte birçok kişinin bağışları oldu değil mi?
Çok geniş bir sanatçı, sanat tarihi çevrem var. Herkes “Bu kurumsallaşıyor, biz elimizdeki belgelerimizi vereceğiz” dedi. Prof. Dr. Semra Germaner, Candeğer Furtun, İpek Duben ve 2006’da kapanan Borusan Sanat Galerisi katkıda bulundu.
Arşivde neler var?
Günlük 20 dolayında gazete, aylık haftalık dergiler, sanat dergileri ve daha birçok belge var. Türkiye’deki sanatçılar, yurtdışında etkinlikler gerçekleştiren Türkiyeli sanatçılar, Türkiye’de etkinlikler yapan yabancı sanatçılarla ilgili bütün haberler, sanat eleştirileri, değerlendirmeler, koleksiyonlarla ilgili her türlü belge ve kentlerdeki sanat etkinlikleriyle ilgili bilgiler gibi, güzel sanatlarla ilgili aklınıza gelebilecek her şeyi biriktiriyoruz.
Siz, bu arşiv işine nasıl başladınız?
Sanat yazıları yazıyor ama belge bulamıyordum. Önce kesmeye başladım sonra “Ben neden bunu bir arşive dönüştürmüyorum?” dedim. Bunları kütüphanecilik sistemlerini temel alarak düzenledim. Burada her şeye ulaşmak, tahmin edilenden çok daha kolay oldu.
Djital ortama aktarılıyor mu?
Tüm belgelerimizi bilgisayara aktarma çalışması tasfiye süreci nedeniyle durdurdu. Bunu internet ortamına koymalıyız ki herkesin, özellikle Anadolu’nun ulaşabilmesini sağlayalım.
Ne oldu da, üniversite arşivi size devretti?
Bilgi Üniversitesi’nde bir yönetim değişikliği oldu. Üniversite farklı ilgi alanları geliştirme yoluna gitti. Santralistanbul’un sanat projeleri azalmaya başladı. Burada daha çok mühendisliğe doğru bir evrilme var. Bu benim düşüncem ama sanırım burada anlamsızlaştı bu arşiv. Ama bir yandan da değerini bildikleri ve yok olmasını istemedikleri için bana devretmeyi uygun buldular.
Şimdi de siz devretmek istiyorsunuz burayı. Neden?
Bu, tek kişilik bir iş değil. Gittikçe büyüyor ve yerim yok. Daha ne kadar çalışabilirim?
Sizin devir koşullarınız neler?
En büyük koşulum, bunun sürdürülmesi. Başka kurumlarda da arşiv var ama ‘kesik’ biriktirmiyorlar. Şimdi diyeceksiniz ki “Kesik arşivi çok mu önemli? Artık gazeteler internet ortamında.” Hayır, biz onun da araştırmasını yaptık. Bir günde kestiğimiz 17 haberin sadece yedi tanesine ulaştık internetten.
Siz burayı özellikle bir üniversiteye mi devretmek istiyorsunuz, yoksa başka kişi ve kurumlar olabilir mi?
Hayır, kişi istemiyorum. Ben karşımda burayı sahiplenecek bir kurum istiyorum.
Burayı devrederken bir ekonomik talebiniz var mı?
Hayır yok. Özellikle Bilgi Üniversitesi için yaptığım 2006-2010 arası arşiv için hiçbir bedel beklentim yok. Çünkü zaten bunu, Bilgi Üniversitesi’nin bana ödediği maaşla yaptım. Ama kendi arşivim için farklı düşünebilirim.
Peki, Santralistanbul dağılıyor mu?
Santralistanbul etkinliklerini bayağı sınırlamış vaziyette. Ama onun ötesinde inanın bilmiyorum.
Sanat Yıllığı yedi sayı çıktı
Yılın tüm etkinliklerini içeren Türkiye Sanat Yıllığı adlı kitap çalışmanız vardı, o neden bitti?
Biz Ahu Antmen’le birlikte böyle bir maceraya atılalım dedik. Özellikle sesini duyuramayanların sergilerini yazmak istedik, retrospektifleri, ileriye kalabileceğini düşündüğümüz sergileri... Ben toplam yedi yıl çıkarttım bu kitabı. Dördüncü yıllıktan sonra Ahu üniversiteye girdi,yalnız kaldım. Sonra hem yıllık çıkar, hem arşivi yürüt, yapamadım... Ama listelerimi tutmaya devam ediyorum.