Ak Parti Hükümeti, özellikle duble yol yapımını hızlandırabilmek için Kamu İhale Yasası’nda değişiklik yapmaya hazırlanıyor. Ulaştırma Bakanlığı tarafından hazırlanan taslak yasalaşırsa “kamulaştırma yapmadan işe başlama dönemi”ne geri dönülecek. Yasa taslağı, duble yol yapımını hızlandırmayı amaçlıyor.
Avrupa Birliği’ne uyumlu olarak hazırlanan Kamu İhale Yasası, Ak Parti Hükümeti tarafından bir kez daha delinmeye çalışılıyor. Hükümet şimdi de yol, içme suyu ve enerji nakil hatları yapımı ihalelerinde rahat hareket edebilmek için yasayı değiştirmeye hazırlanıyor. Kamulaştırma yapmadan işe başlamayı öngören maddenin yanı sıra Kamu İhale Yasası değişiklik taslağı; çıkılacak ihalelerin süresini ve şartlarını yumuşatan, siyasi otoriteye daha fazla yetki veren ve çağrı yöntemiyle ihaleye çıkılmasına izin veren değişiklik maddelerini içeriyor. Bütün bu değişiklikler, hükümetin yaklaşan seçim öncesi kamu yatırımlarını hızlandırma girişimi olarak yorumlanıyor.
Halen, arsa temin edilmeden, mülkiyet ve kamulaştırma işlemleri tamamlanmadan ihale yapılamıyor. Ancak bunun bazı istisnaları var. Mevcut kanunda istisna sadece baraj ve büyük sulama, petrol ve doğalgaz boru hattı için geçerli. Ancak taslakta istisnaya, "içme suyu isale hattı, enerji nakil hattı ve yol" da ekleniyor.
Duble yolların yapımını son hızla sürdüren ve 2006 yılı programına da toplam 36 duble yol projesini alan hükümetin, bu istisnanın kapsamını genişletmekteki amacı "siyasi" olarak yorumlanıyor. Değişiklikle, İller Bankası ya da belediyelerin yaptıracağı içme suyu isale hatları da bu istisna kapsamına girecek. Yani bu yatırımlar için de önceden arsa temini veya kamulaştırma işlemlerinin tamamlanmış olması şartı aranmayacak. Aynı imkan enerji nakil hatları içinde kullanılabilecek.
Önce proje sonra arsa 2002 yılında çıkarılan Kamu İhale Yasası ile kamunun, ödeneği olmadan, belli şartları yerine getirmeden ihaleye çıkmasının önüne geçilmişti. Yatırım projelerinin planlanan sürede tamamlanması amacıyla, birden fazla yılı kapsayan işlerde ihaleye çıkılabilmesi için, programının yapılması, ilk yıl için öngörülen ödeneğin proje maliyetinin yüzde 10'undan az olamayacağı ile arsanın temin edilmiş olması veya kamulaştırma işlemlerinin tamamlanmış bulunması şartı getirildi. Ancak Ulaştırma Bakanlığı'nın hazırladığı son taslakta, parası ödenmek şartıyla arsa ve arazilerin alınmasına dayanan kamulaştırmaya istisna getirildi. Yani artık hükümet kamulaştırma ya da arsa temini işini bitirmeden de duble yol, içme suyu isale hattı, enerji nakil hattı yapabilecek. Projeyi başlatıp sonradan arsa temini yoluna gidebilecek.
3 geliş-3 gidişli yollar
Başbakan Recep Tayyip Erdoğan, geçtiğimiz hafta Bursa'da yaptığı açıklamada, duble yolların 3 geliş-3 gidişe çevrilmesinin hedeflendiğini söylemişti. Erdoğan, valilere talimat verdiğini ve genişletme işleminin kamulaştırmayla vakit kaybedilmemesi için öncelikle Hazine arazilerinden başlatılmasını istediğini bildirmişti. Hükümetin Acil Eylem Planı'nda 15 bin kilometre duble yol yapma hedefi bulunuyor. Şimdiye kadar ise 6 bin 800 kilometre yol yapıldı.
Acil işlerde süre kısalıyor
Taslakla kamu kurumlarının acil ihtiyaçlarının karşılanması için öngörülen pazarlık usulü ihalede de kapsamlı değişiklik yapılıyor. Taslakta, aciliyeti olan ihtiyaçların temininde işlem ve süre tasarrufu sağlanmak istediği belirtilerek, ihale prosedürünün yeniden tarif edildiği, bazı işlemlerin birleştirildiği, işlevsiz bir kısım işlemlerin de maddeden çıkarıldığı belirtildi. Taslakta, "sözleşme yapma ve kesin teminat alma zorunluluğu" kaldırılırken, aciliyet arz eden ihalelerde sözleşmeye davet için beklenmesi gereken 5 veya posta ile bildirimlerde 12 günlük süre kaldırılıyor. Aciliyet arz eden ihalelere karşı yapılan itiraz başvurularında ise Kamu İhale Kurulu (KİK) incelemesi 20 gün yerine 10 günde bitirilecek.
Düşük teklif sorunu
Taslakta, aşırı düşük tekliflerin önüne geçmek için de yeni bir yöntem getiriliyor. Yıkıcı rekabetin önlenmesi, işin yapılabilirlik bedeline karşılık gelmeyen tekliflerle kamu kaynaklarının israf edilmesine engel olmak gerektiği belirtilen taslakta, bunun için ortalama bir maliyet üzerinden gidilmesi esası öngörülüyor. Ancak KİK uzmanları, aşırı düşük tekliflerin bu sistemle de önlenemeyeceğini, hatta şirketlerin yeterliliklerinin ölçülemeyeceğini bildirdiler.
Yetkililer, mevcut yasada aşırı düşük teklifler için ihale komisyonuna yetki verildiğini, burada tekliflerin yanı sıra firmaların yeterliliklerinin de dikkate alındığını anlattılar. Bu teklifin KİK önerisi olmadığını belirten yetkililer, "İhalelerde 'çok fiyat kırılıyor' diye şikayet ediliyor. Ancak taslaktaki model yine en düşük fiyata ihalenin verilmesini içeriyor. Yine fiyat kırımı olur. Çünkü iş yapabilecek şirketler, yapabilecekleri son fiyatı veriyor. Ancak sadece iş almak isteyen bazı şirketler de çok düşük teklif veriyorlar. Bu durumda 2 ya da 3 tane iş kapmak isteyen şirket ihaleye teklif verirse, yine bunlardan birisine ihale gider" uyarısında bulundular.