Borçka Barajı’nın inşaatı bitti; ama yol unutulduğu için faaliyete geçemiyor. Aynı bölgedeki Deriner Barajı’nda da yol yapımı projeye sonradan dahil edildi. Barajların maliyeti de ikiye katlandı. Devletin kasasından 814 milyon dolar daha fazla para çıktı.
Türkiye bir yandan dünya çapında işlere imza atarken, diğer yandan plansızlık ve bürokratik engeller yüzünden milyarlarca lira zarar ediyor. Bunun en somut iki örneği Artvin'de yaşanıyor. Çoruh Nehri üzerinde inşa edilen Borçka Barajı 7 ay önce tamamlandı; ama elektrik üretilemiyor. Sebebi ise yolun unutulması. Baraj, Artvin-Rize karayolunu yutacağı için su tutma işlemine geçilemiyor. Sonradan yapımına başlanan yeni yol bitene kadar baraj atıl halde bekleyecek. Dev tesisin günlük zararı 250 bin dolar. Ayrıca, keşif bedeli 467 milyon dolar olan baraj, gecikmeler sebebiyle devlete 602 milyon dolara mal olacak.
Benzer bir durum Deriner Barajı'nda da yaşanıyor. Yol yapımı projeye sonradan dahil edildiği için barajın bitiş tarihi bir yıl ertelendi. Yıllık elektrik üretim kapasitesi 2 bin 118 gigavat olan barajdaki günlük kayıp, bir milyon doları buluyor. Maliyet artışı burada da kendini gösteriyor. Barajın keşif bedeli 711 milyon dolardan 1 milyar 390 milyon dolara fırladı.
Elektrik üretmek için dışarıdan aldığı doğalgaza her yıl 6 milyar dolar ödeyen Türkiye, akarsu kaynaklarının sadece yüzde 3'ünü kullanabiliyor. Yaklaşık 6 milyar dolarlık enerji potansiyeli boşa akıyor. Dünyanın en yüksek debili ikinci akarsuyu olan Çoruh Nehri'nin üzerine irili ufaklı 27 adet baraj ve hidroelektrik santral kurulması planlanıyor. Devlet Su İşleri Genel Müdürü Veysel Eroğlu'nun ‘gerdanlık' dediği santrallar bitince Türkiye'nin elektrik ihtiyacının yüzde 7'si buradan sağlanacak. Ancak, Artvin'deki Deriner ve Borçka barajlarında yaşananlar, bürokrasideki plansızlığı bir kez daha gözler önüne serdi. İnşasına 1999 yılında başlanan Borçka Barajı, 7 ay önce tamamlanmasına rağmen su tutma işlemine başlanamadı.
Çünkü, kapakların kapanması halinde sular altında kalacak olan 25 kilometrelik Borçka-Artvin karayolunun yerine yeni yol yapımı projeye dahil edilmemiş, ayrıca bunun için ödenek ve bütçe de ayrılmamış. 1999'da baraj inşaat ihalesini alan Yüksel İnşaat, projede yer almadığı için yol sorunuyla ilgilenmemiş. Daha sonra 2003 yılında dış kredi temin edilince yolun yapımına da başlamış. Yılbaşına kadar yolun bitmesi ve ardından da barajda su tutma işleminin başlaması hedefleniyor. Keşif bedeli 467 milyon dolar olan Borçka Barajı'nın maliyeti de yükselmiş. Projeye yol inşaatının dahil edilmesiyle yüzde 30'luk bedel artışı yaşanmış ve toplam rakam 602 milyon dolara çıkmış.
Devleti zarara sokan benzer bir ihmal de yine Çoruh Nehri üzerindeki Deriner Barajı'nda yaşandı. Temeli 1998 yılında dönemin Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel tarafından atılan, dünyanın 3. büyük kemer barajı Deriner'de ise yol inşaatı, baraj projesine sonradan dahil edildi. Bu uygulama baraja pahalıya mal oldu. Bitiş tarihi bir yıl ertelenirken, devlet günde tam 1 milyon dolar zarar etmeye başladı. Yapılan yanlışlıklar sebebiyle ayrıca barajın keşif bedeli de 711 milyon dolardan yüzde 95 artışla 1,39 milyar dolara çıktı.
Devlet Su İşleri Bölge Müdürü Sezai Sucu, Borçka Barajı'nın dış kredilerle yapılan bir yatırım olduğunu belirterek, "Bu baraj için kredi alınırken sadece baraj inşası esas alınmış. Yol yapımı ise projeye dahil edilmemiş. Başta devlet bu yolu kendi imkanları ile yapmayı düşünmüş ve bu şekilde yola çıkılmış. Ancak daha sonra müteahhit firma 2003 yılında gerekli krediyi bulunca yol inşaatı da başlamış. Hızla sürdürülen yol çalışmalarının bu yılın sonunda tamamlanması hedefleniyor. Yol yapımı geç alınmış bir karar." dedi. Deriner Barajı'nda da aynı sıkıntıyı yaşamak istemediklerini ifade eden Sezai Sucu, bu yüzden yol yapımını baraj inşaatına dahil ettiklerini kaydetti.
Yol inşaatı sebebiyle yeniden keşif artışına gidilen Deriner Barajı'nda yüzde 95'lik bir keşif artışı olduğuna dikkat çeken Sucu, "Deriner Barajı dünyanın en büyük üçüncü kemerli barajı olacak. Bu nedenle su tutulduğunda yaklaşık 80 kilometrelik bir yol, sular altında kalacak. Borçka Barajı ile Deriner Barajı arasındaki yol maliyet hesapları, Deriner Barajı'nın daha büyük olması ve baraj gölünün daha fazla yeri kaplaması sebebiyle farklılaşıyor." bilgisini verdi. Yeni kredi işlemlerinin tamamlanmasını beklediklerini vurgulayan Sucu, "Bu yüzden yer yer çalışmalar duruyor. Örneğin gövde beton inşaatında yüzde 30 kapasiteyle çalışılıyor. Baraj inşaatındaki tüm çalışmaların hepsi kredilere bağlı çalışmalardır." dedi. Deriner Barajı için bir senedir beklenen paranın 750 milyon dolar olduğunu ifade eden Sucu, bunun da devlete maliyetinin yıllık 360 milyon dolar olduğunu kaydetti. Sucu'nun verdiği bilgiye göre 2006 yılında tamamlanması planlanan Deriner Barajı inşaatı bu yüzden ancak 2009'un Aralık ayında üretime başlayabilecek. Bu da maliyeti 1 milyar dolar artıracak.
Borçka Barajı inşaatının yüklenicisi Yüksel İnşaat yetkilileri, barajın üretime geçmesindeki gecikme ile ilgili açıklama yapmaktan kaçındı. Yetkililer, baraj inşaatının DSİ'nin sorumluluğunda olduğunu kaydetti. Enerji çevrelerinden edinilen bilgiye göre, Borçka Barajı'ndan etkilenen 32 kilometrelik yolun 12 kilometrelik kısmı tamamlandı. Geriye kalan 20 kilometrelik bölümünün tamamlanması için 12 milyon YTL'lik ödenek daha istendi.
Devlet Planlama Teşkilatı ise yol için 47 milyon yeni liralık ödenek ayrıldığını ve bu miktarın Devlet Su İşleri'nin bütçesini aştığını bildirdi. Sonrasında yol çalışması belirli bir süre askıya alındı. Bu sürede baraj inşaatı tamamlanarak elektrik üretimine hazır hale getirilse de devreye sokulamadı. Geçtiğimiz haftalarda kredi temin edilmesi ile birlikte yol inşaatı tekrar başladı. 20 kilometrelik yolun 3 kilometresi daha yapıldı. Kalan 17 kilometrenin kasım ayı sonuna kadar bitirileceğini bildiren DSİ yetkilileri yıl sonuna kadar barajın üretime başlayacığını kaydetti.
'Diğer barajlarda aynı hata yapılmasın'
Artvin Ticaret Odası Başkanı Kurtul Özel, ülkenin enerji sıkıntısı yaşadığı bir dönemde inşaatı tamamlanan bir barajın üretime geçmemesi yüzünden devletin her gün 250 bin dolar zarara uğramasının üzüntü verici olduğunu söyledi. Özel, yol yapımının bir an önce bitirilmesini arzu ettiğini kaydetti. CHP Artvin İl Başkanı Uğur Bayraktutan da Borçka Barajı'nda bir planlama hatası olduğunu kaydetti. Benzer sorunların henüz temeli atılmayan Artvin, Yusufeli ve diğer barajlarda yaşanmaması temennisinde bulunan Bayraktutan, "Bir ülkenin kalkınmasındaki en önemli etkenlerden biri, enerjinin dışarıdan alınmamasıdır. Biz bir an önce yolların tamamlanarak bu barajın ülke ekonomisine katkı yapmasını bekliyoruz." dedi.
Bakan Yıldırım şaşkın: Attan düşmüşe döndüm
Ulaştırma Bakanı Binali Yıldırım, baraj inşaatlarında yaşanan koordinasyon eksikliği üzerine 'attan düşmüşe döndüğünü' söyledi. Türkiye'de 30-40 yıldır bitirilemeyen yatırımlar, yollar olduğunu vurgulayan Yıldırım, şöyle konuştu: "Milyar dolarlar vererek barajlar yapıyorsunuz, barajı bitiriyorsunuz ama kullanamıyorsunuz. Çünkü yollar yapılmamış." dedi. Bakan, böyle problemlerin bugünden yarına çözümünün zor olduğunu kaydetti.
Bakan Yıldırım: Damdan düşmüşe döndüm
Borçka Barajı, Artvin-Rize karayolunu sular altında bırakıyor. Yeni yol yapılmadığı için barajda su tutma işlemine geçilemiyor. Bu durum Ulaştırma Bakanı Binali Yıldırım'ı da çileden çıkardı. 'Damdan düşmüşe döndüğünü' söyleyen Yıldırım, "Milyar dolar vererek baraj bitiriyorsunuz; ama kullanamıyorsunuz." dedi.