İstanbul, Asya’da İşbirliği ve Güven Artırıcı Önlemler Zirvesi’ne (AİGK/CICA) ev sahipliği yaparken, dünkü görüşmelerde Türkiye ile Azerbaycan arasında 3 önemli imza atıldı. Böylece Türkiye ile Azerbaycan arasında 2 yıldır süren doğalgaz pazarlığında uzlaşma sağlandı. Rakam açıklanmamakla birlikte ‘fiyat krizi’ çözüldü.
CUMHURBAŞKANI Abdullah Gül ve Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’ın ev sahipliğinde İstanbul’da yapılan Asya’da İşbirliği ve Güven Artırıcı Önlemler Konferansı (AİGK/CICA) Zirvesi dün (7 Haziran) başladı. Rusya, İran, Suriye, Afganistan, Kazakistan, Azerbaycan ve Filistin, devlet başkanı düzeyinde katıldığı zirve sırasında yapılan ikili görüşmelerde Türkiye ile Azerbaycan arasındaki doğalgaz sorunu da çözüldü. Gündeminin enerji olması nedeniyle tüm dikkatlerin üzerine çevrildiği Gül-Aliyev görüşmesinde, hem gaz fiyatı, hem de Şahdeniz 2 sahasından Türkiye’ye doğalgaz verilmesi konusunda anlaşma sağlandı.
Fiyat bilgisi verilmedi
Bunun ardından Türkiye’ye Azeri gazının Botaş-Socar Şahdeniz Konsorsiyumu tarafından taşınmasını öngören Şahdeniz 1 ve 2 anlaşmaları, Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ve Türkiye Cumhuriyeti Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan’ın katıldığı törenle imzalandı. Törende, Türkiye Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı ile Azerbaycan Sanayi ve Enerji Bakanlığı arasında doğal gaz satışı ve taşınmasına ilişkin deklarasyon ile Azerbaycan’dan Türkiye’ye ve Türkiye üzerinden Avrupa’ya doğal gaz satışı ve taşınmasına ilişkin mutabakat zaptına imza konuldu.
3 temel protokol
Enerji Bakanı Taner Yıldız, 3 temel temel protokol üzerinde anlaşma sağlayan protokollere ilişkin şu bilgileri verdi:
Azeri gazı Türkiye için çok önemli. Yaptığımız uzun görüşmeler sonunda gerekli mutabakatları sağladık. Birincisi, Şahdeniz 1 projesinde 15 Nisan 2008’den geçerli olmak üzere Azerbaycan’dan aldığımız doğalgazın fiyatı yeniden düzenlendi. Ama bu fiyat ile ilgili bilgi vermeyeceğim.
İkincisi, Şahdeniz 2 projesi. 2016-2017 yılından sonra devreye girecek. Hem fiyat hem de miktarla alakalı konuda mutabakat sağlandı.
Üçüncüsü de transit geçiş tarifesi ile alakalı bir konu. Bu anlaşma Petkim’i alan Azerilerin, kurulacak bir Azeri şirket vasıtası ile Petkim’e gaz vermesini de ihtiva ediyor.
Türkiye’nin piyasa şartlarında gaz alımını sağlayacak bir fiyat
ENERJİ ve Tabii Kaynaklar Bakanı Taner Yıldız, fiyat konusunda “Piyasa koşullarında hem Azeri kardeşlerimizin menfaatleri, hem konsorsiyumun ticari olarak yürüyebilmesi, hem de Türkiye’nin piyasa şartlarında gaz almasını sağlayacak bir fiyattır” dedi. Yıldız, şu değerlendirmeleri yaptı:
Yapılan anlaşma 15 yıllık bir anlaşma. Bu kapsamda 6 milyar metreküp gaz alınacak. Petkim için ise 1.2 milyar metreküp gaz söz konusu. Fiyat konusunda gizlilik anlaşması var. Azerbaycan’ın kendine has bir fiyat politikası var. Biz de paçal maliyetimizi düşürmek için anlaşmalar yapıyoruz.
Anlaşmalar kapsamında en önemli ayrıntı Türkiye’nin doğalgazda arz güvenliğinin karşılanması. Bununla beraber hem Nabucco gibi hem de Türkiye-Yunanistan-İtalya Doğal Gaz Boru Hattı (ITGI) gibi birçok geliştirilebilecek projelere kaynak oluşturmak açısından da Azeri gazı son derece önemli bir kaynak. İmzalanan anlaşma ile bunun önü açıldı.
Anlaşmanın 8-9 müzakerelik uzun bir sürecin ardından imzalandı. Öne sürülen karşılıklı şartların saygıyla karşılandı. Anlaşmalarla ilgili mevzuat ve bakanlar kurulu kararlar önümüzdeki günlerde hayata geçirilecek.
Fiyatlandırmanın kendine has bir formülü olacak. Şahdeniz II’de, 2017’den itibaren başlayacak 2 bcm, 2018’de 4 bcm, 2019’da 6 bcm, kademeli şekilde yükselterek, 15 yıl içinde Türkiye’nin arz güvenliğiyle alakalı doğal gaz temininde önemli kaynak olacak.
Tüketiciye zam olarak yansıyacak bir durum yok
TANER Yıldız, gazetecilerin “anlaşmanın tüketiciye yansımalarına” ilişkin soruları üzerine, “Azeri gazına zam geldi diye tüketiciyi zamlandıracak bir durum şu anda yok. Azeri anlaşmasından dolayı, onu gerekçe tutarak zam geldi diyeceğimiz bir konu yok. Biz onu zaten önceki anlaşmalarımızda konu etmiştik” diye konuştu.
Artık ‘çok ucuz’ olmaz
YAKLAŞIK iki yıldır süren görüşmelerde, Azeri tarafı dogalgaz fiyatını artırmak istediği için Türk tarafı ile anlaşma sağlanamıyordu. Türkiye’nin Azerbaycan ile imzaladığı anlaşmaya göre, Şahdeniz 1 doğalgaz hattından şimdiye kadar 120 dolara alınan doğalgaz metreküp fiyatı, piyasa şartlarına göre güncellendiği belirtiliyor. Dün atılan imzalarla birlikte Azeri gazının fiyatının yükseldiği ve artık eskisi gibi ‘çok ucuz’ olmayacağı ifade edilirken, gaz için müzakerelerin başladığı 15 Nisan 2008 tarihinden bugüne kadar oluşan tüm farkların da Azeri tarafına ödenmesi öngörülüyor. Bu arada imzalanan anlaşmayla Şahdeniz 2 sahasından Türkiye’nin gaz kullanması sağlanırken, 11 milyar metreküplük rezerv sağlayan sahada Türkiye’ye de söz hakkı tanıyor.
Nabucco’da inşaat 2011 yılında başlar
NABUCCO Uluslararası Doğalgaz Boru Hattı Limited Şirketi Genel Müdürü Reinhard Mitschek, Türkiye Azerbaycan arasında imzalanan anlaşmadan duydukları memnuniyeti belirtirken, Nabucco projesinin inşasının 2011 yılında başlamasının beklendiğini söyledi. Mitschek, şunları belirtti: “Nabucco çok kaynaklı bir proje olup tek bir kaynağa ya da tedarikçiye dayanan bir boru hattı operasyonu değildir. Hazar bölgesi dünyanın gaz bakımından en zengin bölgesidir ve Avrupa’ya büyük miktarda gaz ihraç etme kapasitesine sahiptir. ‘Eurogaz’ ve benzeri araştırmalar, giderek artacağı öngörülen gaz talebi nedeniyle Türkiye ve Avrupa’ya oldukça yüksek miktarda gaz ithal edilmesi gerekliliğinin ortaya çıkacağını açıkça göstermektedir. Büyük bir altyapı entegrasyonu projesi olarak Nabucco, 4000 kilometrelim yeni boru hattı ve bu hat boyunca uzanan çıkış noktaları ile Avrupa’ya yeni gaz aktarımının bel kemiği haline gelecektir. Nabucco, Hazar Bölgesi ve Ortadoğu’dan Türk ve Avrupa piyasalarına gaz aktarımı için oluşturulan Güney Koridor’un amiral projesidir. Projenin inşaasının 2011 yılında başlaması beklenmektedir.”
Boğaz’ın sürpriz konuğu Abramoviç’in yatı oldu
ÇIRAĞAN Sarayı’nda görüşmeler ve konferans devam ederken boğazın ortasına demirlemiş lüks bir gemi kulislerde merak uyandırdı. İngiliz bayraklı geminin kime ait olduğu merak uyandırırken, boğaz trafiğinin rahat bir şekilde sağlanabilmesi için devasa yat sık sık yerini değiştirdi. Bu arada “Ecstasea” isimli geminin İngiliz Chelsea kulübünün de sahibi olan Rus oligark Roman Abramoviç’e ait olduğu anlaşıldı. Abramoviç’in 86 metre uzunluğundaki lüks yatını zaman zaman başka Rus yetkililere tahsis ettiği biliniyor. Bu yüzden Abramoviç’in yatını Çırağan Sarayı’ndaki zirveye katılması planlanan Rus enerji yetkililerine tahsis etmiş olabileceği konuşuldu. Ancak Abramoviç’in bizzat kendisinin mi İstanbul ’da olduğu, yoksa “Ecstaser” isimli yatını bir başkasına mı tahsis ettiği konusu netlik kazanmadı.