Anayasa Mahkemesi’nin (AYM), kentsel dönüşüm yasasıyla ilgili şubat ayında verdiği önemli iptal kararları, bir kaçı dışında dün gerekçeli kararın yayımıyla birlikte yürürlüğe girdi. Buna göre, artık kentsel dönüşümle ilgili kararlara ilgili mahkemeler yürütmeyi durdurma kararı verebileceği gibi, hükümet de imar yasası başta, vatandaşın mülkiyet hakkını ve kamu yararını gözeten mevzuat hükümlerini yok sayarak istediğini yıkıp istediğini yapamayacak.
AYM, şubatta ‘Kentsel Dönüşüm Yasası’ olarak da bilinen ‘Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkındaki 6306 sayılı kanunun’ bir çok maddesini CHP’nin başvurusu üzerine iptal etmiş, bazılarının da yürürlüğünü durdurmuştu.
162 sayfalık hukuk dersi
Tam 162 sayfadan oluşan gerekçeler, hükümete ciddi eleştiriler içeriyor. Buna göre AYM, iptal ettiği maddelerle ilgili birden çok Anayasa maddesine aykırılık saptadı. İptal ettiği düzenlemelerin öncelikle hukuku devleti ilkesine aykırı olduğunu bildiren AYM, kararında söz konusu düzenlemelerin ayrıca hak arama özgürlüğüne, belirlilik ve ölçülülük ilkelerine, yasama yetkisinin devredilmezliği ilkesine, yerel yönetimlerin özerkliği ilkesine aykırı olduğuna yönelik gerekçeler dikkat çekti. AYM kararında, kentsel dönüşümle ilgili ihaleler için getirilen sistem ise saydamlık, kamuoyu denetimi, rekabet ve güvenilirlik ilkelerine aykırı olduğu için iptal edildi.
İptal edilen düzenlemeler
Taraf Gazetesi'nden Adnan Keskin'in haberine göre, AYM’nin iptal kararları özetle şöyle:
YAĞMAYA DURDURMA: Bu Kanun uyarınca tesis edilen idari işlemlere karşı açılacak idari davalarda yürütmenin durdurulmasına karar verilemeyeceğine ilişkin düzenleme artık yok. AYM, kentsel dönüşümdeki bu yasağı anayasanın hak arama özgürlüğü ilkesine aykırı buldu ve iptal etti.
TOKİ’YE BEDELSİZ DEVRE SON: Kentsel dönüşüm yasasının en tartışmalı düzenlemelerinden biri olan ve Hazine dışındaki kamuya ait taşınmazların, Bakanlığın teklifi üzerine Bakanlar Kurulu kararıyla Bakanlığa tahsis edilerek onun tasarrufuna bırakılmasını veya Bakanlığın talebi üzerine TOKİ ve İdareye bedelsiz olarak devredilebilmesini öngören düzenleme iptal edildi.
İMAR-YAPILAŞMA YASAĞINA DUR: “Bakanlık veya uygulamayı yürütmesi halinde TOKİ veya İdare, riskli alanlarda, riskli yapıların bulunduğu taşınmazlarda ve rezerv yapı alanlarında bu Kanun kapsamındaki proje ve uygulamalar süresince her türlü imar ve yapılaşma işlemlerini geçici olarak durdurabilir” şeklindeki düzenleme iptal edildi.
İHALE-KEYFİ PAZARLIK: Bu Kanun kapsamındaki her türlü mal ve hizmet alımları ile yapım işlerinin, Kamu İhale Kanunu’nundaki istisnai hükümler kapsamına alınarak, bu ihalelerin ‘ivedi olarak yapılması zorunlu’ gerekçesiyle pazarlık usulüyle yapılmasına imkân veren düzenleme iptal edildi. AYM, bu ihale düzenini, saydamlık, rekabet, kamuoyu denetimi ve güvenilirlik ilkelerine aykırı buldu.
RİSKSİZ YAPILARA DÖNÜŞÜM BİTTİ: Kentsel dönüşüm alanların sınırları içinde olup riskli yapılar dışında kalan diğer yapılardan uygulama bütünlüğü bakımından Bakanlıkça gerekli görülenlerin de bu Kanun hükümlerine tabi olmasına’ ilişkin düzenleme de Anayasaya aykırı bulundu.
İMAR KANUNU ES GEÇİLEMEYECEK: Kentsel dönüşüm kapsamında yapılacak planların, İmar Kanunu’nda ve imara ilişkin hükümler ihtiva eden özel kanunlar da dâhil olmak üzere diğer mevzuatta belirtilen kısıtlamalara tabi olmadığını’ belirleyen düzenleme de hukuk devletine, yerel yönetimlerin özerkliği ilkelerine aykırı bulunarak iptal edildi. Artık, hükümet ve TOKİ, kentsel dönüşüm paravanıyla imar mevzuatını yok sayma özgürlüğünden mahrum kalacak.
Turizm-orman-kıyı kanunlarına bypass'a son
Hükümete ve TOKİ’ye Kentsel dönüşüm kapsamına alınan yerlerdeki uygulama, iş ve işlemler hakkında, Orman, Askeri Yasak Bölgeler ve Güvenlik Bölgeleri, Turizmi Teşvik, Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma, Kıyı, Mera Kanunlarının da aralarında bulunduğu 12 ayrı kanunun, kentsel döşümün kanununa aykırı hükümlerini uygulamama, tümü önemli bu kanunların by-pass etme yetkisi veren düzenleme de dünkü gerekçeli iptal kararıyla yürürlükten kalktı.
YIKIM-İPOTEK İPTALİ: Tapu müdürlüklerine tanınan, Bakanlık veya İdare tarafından yapılan yıktırmanın masraflarıyla ilgili olarak, yıkılan binadaki daire sahiplerinin tapu kayıtlarına müşterek ipotek yoluyla şerh koyma yetkisi de iptal edilen düzenlemeler arasında yer aldı.
TEBLİGAT: Bu Kanun uyarınca yapılan iş ve işlemlere ilişkin olarak adrese dayalı nüfus kayıt sisteminde belirtilen adreslere yapılan tebligat, muhataplarına yapılmış sayılır” şeklindeki tartışmalı düzenleme de iptal edildi.