Orta Anadolu’nun en eski yerleşim yeri Aşıklı Höyük’te 10 bin yıl sonra yeniden taş taş üstüne konuyor. 19 yıl önce başlayan kazılarda ortaya çıkarılan beş kerpiç ev orjinaline uygun olarak inşaa ediliyor. İki evin yapımına başlandı bile. Dünyanın en eski çevrecilerinin yaşadığı, ilk beyin ameliyatının yapıldığı uygarlığın yaşamını gözler önüne serecek proje, tarih öncesi yapı işçiliğinin anlaşılması nedeniyle önem taşıyor.
Mezarlar evlerin altında Aksaray’da 1989 yılında başyalan kazılarla birlikte Aşıklı Höyük’ün Orta Anadolu Bölgesi’nde şu an için bilinen ilk yerleşme yeri olduğu ortaya çıktı. Yerleşik düzenle birlikte ilk kez üretimin yapıldığı Aşıklı Höyük, pek çok ilkin yaşandığı bir uygarlık. Aşıklı Höyük ile birlikte dünyanın en eski çevrecilerinin Anadolu’da yaşadığı ortaya çıktı. 10 bin yıl önce Aşıklı insanlarının, çöplerini özel alanlarda biriktirip, yakarak imha ettiği anlaşıldı. Yapılan kazılarda bir iskeletin boyununda bakır ve geyik dişlerinin delinmeşiyle yapılmış boncuklar bulundu. Bu da madencilikte öncü olan uygarlığın doğada bulduğu nabit bakırı işlediğini, soğukken çekiçleyerek biçim verdiğini, bu yöntemle bakır boncuklar ürettiğini gözler önüne serdi.
Aşıklı Höyük’teki en önemli ilklerden biri ise Aşıklı insanının ilk beyin ameliyatını gerçekleştirmesi. 25 yaşlarında genç bir kadının kafatasına açılan delik antropolog Metin Özbek tarafından incelendiğinde, kadının operasyon sonrasında yaklaşık bir hafta, 10 gün yaşamış olduğunun saptandı. Orta Anadolu’da neolitik dönemin en önemli yerleşim birimi Aşıklı Höyük, şimdi yeniden doğuyor. 1990-1991 yıllarında ortaya çıkarılan beş kerpiç ev orjinaline sadık kalınarak tekrar inşa ediliyor. Evler, İÜ Restorasyon Bölümü öğretim görevlilerinden Yüksel Dede ve Güneş Duru yönetiminde Kızılkaya köylüleri tarafından yapılıyor.
Aşıklı Höyük Kazı Başkanı, İstanbul Üniversitesi Prehistorya Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Mihriban Özbaşaran evlerin tamamlanmasıyla ziyaretçilerin tarih öncesi evleri yakından tanıyabileceklerini belirterek “Aşıklı evlerinden ilk ikisi çatı yapıları dışında tamamlandı. Evlerden biri iki odalı, diğeri tek odalı. Çatı yapısı sonrasında, ocak ya da depolama amacıyla kullanılan petekler gibi iç yapı öğelerinin yapımı var. Aşıklı topluluğunun ölülerini yaşadıkları evlerin tabanlarının altına gömme gelenekleri var. Bunu da sergilemeyi düşünüyoruz, kopyalarını yaptığımız orijinal Aşıklı evlerinde taban altı mezarlar var. Şu an İstanbul’dan sipariş ettiğimiz iskelet kopyalarını bekliyoruz. Önümüzdeki sene iki bina daha yapmayı planlıyoruz. Aşıklı evlerinde dışa açılan kapı yok, girişler damdan. Dam ise, yaşam alanlarından biri” diye konuşuyor.
Kapadokya’ya komşu
Prof. Özbaşaran, evler yapılırken orada yaşan insanların yaşamına dair olan düşüncelerinin ve soruların çeşitlendiğini ve tarih öncesi insana biraz daha yaklaştıklarını anlatıyor. Deneysel Aşıklı Evleri’nin turizme de katkısı olacağını söyleyen Özbaşaran şöyle konuşuyor:
“Kapadokya son derece hareketli bir turizm bölgesi. Aşıklı Höyük’ün yer aldığı bölge, ünlü Ihlara Vadisi ve Güzelyurt kasabası yolu üzerinde. Amacımız Aşıklı’yı her yıl buraya gelen yerli yabancı turistlerin ilk durağı yapmak. Aksaray’dan yola çıkanlar ilk olarak Aşıklı’da bölgenin ilk yerleşmesini görüp, Ihlara ve Güzelyurt’a devam edebilecekler. Höyüğe geldiklerinde de 10 bin yıl öncesinin yaşamını evlerin içine girerek, damlarına çıkarak görebilecekler. İsteyenler daha sonra höyüğe çıkarak içine girdikleri, ocağını, duvarını elledikleri binaların gerçeklerini izleyebilecekler, kazı mevsimindeyse ortaya çıkarılmalarını seyredebilecekler.
Sponsor aranıyor Sergilemeye yönelik yapılan beş bina İstanbul Üniversitesi Bilimsel Araştırma Fonu ve Kültür Bakanlığı’ndan alınan destekle hayata geçiriliyor. Bunlar tamamlandıktan sonra 10 bin yıl öncesinin teknolojisi kullanılarak yapılacak olan deneysel bina içinse sponsor aranıyor. Bu bina, mümkün olduğu ölçüde tarihöncesi yöntemlerle yapılacak. Yani, çatıya konacak ağaçların kesilmesinden, ağaç dallarını kesici obsidiyen aletlerle soymaya kadar tüm yapım aşamaları o günün koşullarıyla gerçekleştirilecek. Bilgi için internet adresi: www.asiklihoyuk.org