UNESCO Dünya Miras Listesi'nde yer alan, Türkiye'nin eşsiz kültür hazinelerinden Ani Ören Yeri'ndeki tepede bulunan sarp kayalığın içine güvercinler için oyulmuş 659 güvercinlik görenlerin beğenisini topluyor.
Ani'den günümüze, surlar, cami, katedral, saray, kiliseler, manastırlar, ateşgede, hamam, köprü ve bir bölümü yıkılmış kapalı pasajdan oluşan yaklaşık 25 kadar önemli yapı ayakta kaldı.
Orta Çağ'da Ani nüfusunun önemli bir bölümünün yaşadığı 5 vadinin 32 bölgesindeki 1500'e yakın yeraltı yapısı geçmişe ışık tutuyor.
Bu yapılar içerisinde Ani'nin batısındaki Bostanlar deresinin karşı kıyısında yer alan bir tepede, yanardağların püskürttüğü kül, kum ve lav parçacıklarından oluşan, çoğunlukla açık renkli, hafif gözenekli bir tür çökelti taşı olan tüfün oluşturduğu kayalıkların içine oyulmuş güvercinlikler hayranlık uyandırıyor.
Güvercinliğin bulunduğu yeraltı yapısı pek çok formu bünyesinde barındıran ince bir işçiliğe sahip.
Yola 150-170 metre uzaklıktaki güvercinliğe 40 derece eğimli bir yamaç tırmanılarak ulaşılırken bölgede bulunan merdivenler ve geçitlerde Ani'deki diğer yeraltı yapılarından farklı özellikler taşıyor.
Ani üzerine yayımlanmış 4 kitabı bulunan araştırmacı-yazar Sezai Yazıcı, Türkiye'de Ani yeraltı yapıları üzerine ilk sistematik çalışmayı yaptığını söyledi. Ani'deki güvercinliklere ilk kez 2014 yılında çıktıklarını belirten Yazıcı, "2010'dan beri bu bölge üzerinde çalışıyordum. Kafkas Üniversitesindeki sempozyumda güvercinliklerle ve Türkiye'de Ani mağaraları üzerine yapılan ilk sistematik çalışmayı sundum." dedi.
Yazıcı, Bostanlar Deresi bölgesindeki güvercinlikler üzerine yıllardır çalıştığını anlatarak, "Ani'nin etrafını saran 5 ayrı vadide ve 32 bölgede 1013 mağara olduğu bilinmesine karşın yeni yaptığımız çalışmalarla 1500 civarında mağara varlığını belirledik. Ani'deki güvercinlik en sofistike olan alanlardan. Tavandan tabana kadar güvercin oyuklarıyla dolu. Toplamı 659 tane." diye konuştu.
Yazıcı, güvercin yetiştiriciliğinin geçmişte değişik amaçlarla yapıldığını ifade ederek, "Güvercinliklerden oluşan klasik bir posta teşkilatını tasavvur etmek kolay değil. Bostanlar Deresi'ndeki güvercinliklerden sağlanan gübrelerle burada sebze ve meyve üretiminde oldukça başarılı sonuçlar elde edildiği de görülüyor." dedi.
Güvercinlerin posta amaçlı kullanılmış olabileceğini de aktaran Yazıcı, Gürcü egemenliği sırasında büyük toprak sahiplerinden Tigran Honentz, Emek ve Awetenc'e ait Ani içkale'nin hemen altındaki güvercinliklerin bu amaçla kullanılmış olabileceğini sözlerine ekledi.