Berlin Teknik Üniversitesi arşivinde araştırma yapan Yrd. Doç. Dr. Mehmet Yavuz, Çanakkale Savaşı’nda ölen Türk ve Alman askerler için Alman bir mimara anıt ‘tasarlatıldığı’ ortaya çıkardı. 1915 yılında, savaş tüm hızıyla devam ederken tasarlandığı anlaşılan anıt kule, eğer gerçekleşseydi 110 metre yüksekliğinde olacaktı.
Erzurum Üniversitesi öğretim üyesi Yrd. Doç. Dr. Yavuz, yıllarca Alman arşivlerinde gizli kaldıktan sonra 2007’de fark edilen ‘anıt’ı, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Sanat Tarihi Bölümü’nün ev sahipliğinde düzenlenen sempozyumda açıkladı.
Yavuz’un verdiği bilgiye göre Alman mimar Wilhelm Löffler, kurşunkalemle çizdiği tasarımın altına şöyle bir de not düşmüş: “Bu tasarımla birlikte tanrıdan dileğim odur ki bu bize düşmanlarımız karşısında Çanakkale’de zaferi bahşedecektir. İsterim ki Çanakkale ve İstanbul boğazlarının hâkimi Ruslar değil Türkler olsun. Zira Rus kuvvetlerinin burada artan sınırsız baskısı Avrupa ve Avrupa kültürü için sınırsız bir felaket olacaktır. Bu tasarım, Alman ve Türk varlığının, ruhunun, gücünün birlikte çalışmasının anıtsal bir ifadesi olmalıdır.”
‘Savaş propagandası için olabilir’
Anıtı Osmanlı’nın mı yoksa Alman nezaretinin mi ısmarlattığı, mimarın biyografisi gibi pek çok noktanın hâlâ karanlıkta olduğunu belirten Yrd. Doç. Dr. Yavuz, şöyle konuştu: “Sonuç olarak, böyle bir anıt kule teknik olarak yapılabilirdi, fakat Osmanlı’nın o günkü ağır şartlarda böyle bir anıtı Çanakkale Boğazı’na veya Türk boğazlarının herhangi bir yerine inşa ettirmesi uzak bir hayal olarak görülmektedir. Anıtın yapımının müttefikimiz olan Almanya tarafından istenilebileceği düşünülebilir. Fakat savaş sonrasında da anıtın yapımına ilişkin herhangi bir girişimin olmadığı anlaşılıyor. Geriye tek ihtimal kalıyor o da bu tasarımın tamamen bir savaş propagandası veya moral anıt olarak mimara sipariş edilebileceği veya mimarın böyle bir tasarım yapma ihtiyacını kendine vazife edindiği söylenebilir.”