Ne zaman Berlin müzesini gezsem öfkeyle dolarım. Bergama’dan götürülen Zeus sunağı, devasa bir hırsızlık abidesi gibi görünür gözüme...
Milattan önce 2. yüzyıldan beri Anadolu’da yaşamış olan tapınak, 19. yüzyılda Almanlarca Berlin’e kaçırılmıştır.
Her gittiğimde “Ne yapsak da hazinemizi geri alsak” diye düşünürüm.
* * *
“Düşünürdüm” diyeyim, çünkü artık öyle düşünmüyorum.
“İyi ki kaçırmışlar da görebiliyoruz. Anadolu’da kalsa ya yağmalanmıştı ya da sular altındaydı” demeye başladım.
Yalan mı?
Yıllardır British Museum’daki, Metropolitan’daki çalınmış kültürel varlıkların iadesi için uğraşıp duran Kültür Bakanlığı’na “Siz önce elinizdekilere sahip çıkın” demezler mi?
* * *
Bergama talihsiz diyar...
150 yıl önce koca sunağı kaptırmış.
Şimdi 1800 yıllık Allianoi’yi baraja gömmek üzere...
Arkeologlar insanlığın sayılı sağlık merkezlerinden biri sayılan bu antik kenti, 1998’de keşfetti. İçinde çeşmeler, hamamlar, yollar, caddeler, kiliseler, köprüler barındıran, dünyanın en büyük ve en sağlam Roma ılıcasıydı bu...
Bakanlık 2001’de bölgeyi 1. Derecede Arkeolojik Sit Alanı ilan etti. Arkeologlar 9 yıllık çalışma ile yüzde 20’sini ortaya çıkardı. Üzerine 60 kadar kitap ve makale yazıldı.
Ama şansa bakın ki, bu hazine, bölgeye yapılacak Yortanlı Barajı gölet alanının tam ortasındaydı ve sular altında kalacaktı.
* * *
Tabii çevreciler ayağa kalktı.
Kültür Bakanlığı uzun süre direndi.
Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu itiraz etti.
Dava AİHM’ye gitti.
DSİ dinlemedi. Oranın Allianoi olduğunu kabul etmediler. Barajı bekletmediler. 2006’dan sonra da kazı izni vermediler.
Sonra “Su altında da korunur” tezini öne sürdüler. Su verilmeden önce Allianoi’nin duvarla çevrilmesi düşünüldü.
Bu karar Danıştay’dan döndü.
Ardından kille kaplanarak korumaya alınmasına karar verildi. Bu da iptal oldu.
Bunun üzerine DSİ bir uyanıklık yaptı.
Yürütmeyi durdurma kararını aşmak için “kille kaplanır” kararını “kumla kaplanır” şeklinde değiştiriverdi.
Koruma Kurulu da antik kentin kuma gömülmesine olur verdi.
Oysa Allianoi Girişim Grubu uzmanlarına göre suyu geçiren büyük tanecikli kum, antik kentte kilden daha büyük tahribata yol açacak.
Dinleyen kim!
DSİ geçen hafta “Gömün” emri doğrultusunda projeyi uygulamaya koydu ve fiziki müdahaleye başladı bile...
Allianoi, çok yakında kumdan bir muhafaza altında suya gömülecek.
* * *
Avrupa Kültürel Miras Kuruluşları, Başbakan’a bir mektup yazıp insanlığın bu ortak mirasının su altında bırakılmamasını istedi, ama Türkiye kamuoyu sessiz...
Bu emrivaki karşısında Allianoi dostu çevrecilerin sesine kulak vermesi gereken merci neresi?
Çevre Bakanlığı değil mi?
Bilin bakalım barajı yapan DSİ nereye bağlı?
Evet; son 3 yıldır Çevre Bakanlığı’na...
Ne kadar mantıklı değil mi?
Bu kararla, kültür mirasının yarısı sürgünde olan Bergama, yarısını da suya ve kuma gömecek.
Acaba Alman arkeologlara Zeus tapınağı gibi Allianoi için de bir izin yazısı verip taşıtsa mıydık?
Hiç olmazsa sandalla üstünde değil, bilet alıp içinde gezebilirdik.