Selçuklu dönemi taş işçiliğinin en güzel örneklerinden biri olarak gösterilen Alay Han, aynı zamanda "Sultan Hanı" olma özelliği taşıyor. Düzgün kesme taş malzemeden inşa edilen hanın giriş kapısının üzerinde, Selçuklu dönemi mimari yapılarının en önemli figürü çift gövdeli, tek başlı aslan motifi yer alıyor.
Aksaray-Nevşehir kara yolunda, Aksaray'a 35 kilometre uzaklıkta bulunan tarihi yapıda 2008'de başlayan restorasyon çalışmaları kapsamında, hanın ön kısmında külliye kalıntıları bulundu.
Külliye kısmında devam eden kazı ve restorasyon çalışmalarının tamamlanmasının ardından hanın yerli ve yabancı turistlerin ziyaretine açılması planlanıyor.
Ankara Üniversitesi Dil Tarih ve Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. İlhan Erdem, yaptığı açıklamada, kentte İpek Yolu üzerinde yer alan en güzel kervansaraylardan birinin Alay Han olduğunu söyledi.
Hanın bir kitabesinin bulunmadığını belirten Erdem, yapım tekniği ve mimari özellikleri incelendiğinde buranın 2. Kılıçarslan tarafından 12. yüzyılda inşa edildiğinin anlaşıldığını dile getirdi.
Alay Hanı'nın stratejik önemi
Selçuklu kervansarayları arasında Alay Han'ın özel bir konumu olduğunu belirten Erdem, şöyle konuştu: “Diğer hanlara göre Alay Han'ın daha kompleks bir yapısı var. Yanında bir külliyesi bulunuyor. Bunun içindir ki çok işlevsel bir yanı bulunuyor. Öncelikle bu kervansaraylar, iktisadi ve sosyal amaçlı yapılar. Bölgenin ve toplumun kalkınması için inşa edilmişlerdir ve tabii ki güvenlik de ön planda. Alay Han'da bu özelliklerin hemen hemen hepsini görüyoruz. Yapı tekniği olarak bölgede bulunan kervansaraylardan çok farklı bir özelliği yok. Ama konum olarak biraz daha stratejik bölgede olması fark katıyor.”
Erdem, kervansarayların özellikle Selçuklu döneminde önemli siyasi olayların yaşandığı yerler olarak bilindiğini anlattı.
Prof. Dr. Erdem, Alay Han'ın, İlhanlı ve Moğol döneminde de önemini koruduğunu, diğer hanlarla Anadolu'nun ticari hayatına büyük katkılar sunduğunu kaydetti.