Türkiye'de ağaç ve orman sanayi yeniden şekilleniyor. Vergi yükü, odun fiyatlarındaki artış ve yetersiz hammadde nedeniyle sıkıntıya düşen küçük ve orta ölçekli firmaların birer birer satışa çıkmasıyla sektör önemli bir konsolidasyon sürecine girmiş durumda. Sıkıntıya düşen küçük firmalar ya kapısına kilit vuruyor ya da sektörün büyükleri tarafından satın alınıyor. Devrektaş ve Köseoğlu son 4 yılda kapısına kilit vuran firmalar arasında. 10 gün önce ise sektörün devlerinden Yıldız Entegre, Mudurnu'da faaliyet gösteren Mastaş fabrikasını satın aldı.
Kastamonu Entegre, Yıldız Entegre ve Starwood gibi firmalar, gerçekleştirdikleri satın alımların yanı sıra yatırımları ile de dikkat çekiyor. Kısa vadede adı geçen büyük firmalar tarafından 4 yeni üretim tesisinin hayata geçirilmesi planlanıyor.
İthalat her geçen yıl artıyor
Temelleri 1970'li yıllara dayanan ve hem kontrplak, MDS gibi ham ağaç ürünleri ile hem de mobilya gibi katma değerli ürünlerde önemli bir noktaya ulaşan ağaç ve orman sektörünün büyüklüğü 5.5 milyar dolara ulaşmış durumda. Sektörün ilk sorunu, yetersiz yerli hammadde. Üreticiler, hammaddeleri olan odunu her yıl Orman İşletmesi Genel Müdürlüğü tarafından gerçekleştirilen ihaleler ile alıyor. Tekel konumundaki devletin açtığı ihaleler sektör ihtiyacının sadece yüzde 60'ını karşılıyor. Kalan yüzde 40'lık ihtiyaç ise Rusya, Ukrayna, Şili, Arjantin, ABD gibi ülkelerden ithal ediliyor. Zorlu ithalat şartlarıyla baş etmek zorunda kalan sektör, iç piyasada ise artan vergi yükü ile karşı karşıya. Türkiye'deki odun fiyatlarının Avrupa'nın 2 katı olduğuna dikkat çeken Ağaç Mamulleri ve Orman Ürünleri İhracatçıları Birliği Başkanı Abdullah Tever, geçen yıl KDV'nin yüzde 10 düşürülmesi için girişimde bulunduklarını ancak, yeni yılın ilk gününde yüzde 4-8 arasında değişen oranlarda zam ile karşılaştıklarını söyledi.
İhalelerde sürekli fiyat artırmak zorunda kalan firmalar, Ağaçlandırma fonu, bakanlık Fonu, damga vergisi, delaliye vergisi gibi ek giderler nedeniyle son yıllarda ciddi darboğaza düşmeye başladı. Artan maliyetler karşısında iş hacmi 50-100 milyon dolar arasında değişen firmalar sektörden teker teker çekilmek zorunda kaldı. Abdullah Tever, "Türkiye'de odun yetersizliği var. Krizler ve odun yetersizliği yüzünden eskiden 25 olan fabrika sayısı 15'e düştü. Ve bu tesisler yarı kapasiteli çalışıyorlar" dedi.
Kapanmayan satılıyor
Yaklaşık 4 yıl önce Köseoğlu firmasının kapısına kilit vurduğu sektörde son olarak Zonguldak'ta üretim yapan Devrektaş firması iflas bayrağını çekti. Mudurnu'da faaliyet gösteren Mastaş fabrikası ise 10 gün önce Yıldız Entegre tarafından satın alındı. 2012'de ihracatını artırmak amacıyla 170 milyon euroluk iki yatırım yapacak olan şirket, Tarsus'ta 90 milyon euroya mal olan üretim tesisi ile Akhisar'da 80 milyon euroluk sunta üretim tesisi, 3 adet dekor kâğıdı kaplama tesisi, 1 adet boyalı arkalık ve boyalı levha üretim tesisi kuracak.
Bir diğer büyük şirket Kastamonu Entegre de atakta. Samsun'da yıllık 150 bin metreküp kapasiteli Yontaş yongalevha tesisini satın alan firma, son olarak Tarsus'ta üretim yapan Sametoğlu'nun işletmesini üstlendi.
Günlük 3 bin 300 metreküp üretimi ile öne çıkan Starwood da sektörde son dönemde öne çıkan firmalardan. Kastamonu, Yıldız ve Starwood'un sektörde yaklaşık yüzde 25'er pay aldığı belirtiliyor. Yonga Levha Sanayicileri Derneği Genel Sekreteri Serhat Dayanıklıoğlu, yaşanan bu durumu bir zorunluluk olarak değerlendirirken, sektörün var olan firmalar ile büyümeye devam edeceğini açıkladı.
İhracatta tam gaz büyüme
Yüksek hammadde fiyatları ile yaşanan el değiştirme süreçlerine rağmen, sektörün ihracat artışı sürüyor. 2009'un aralık ayında 263 milyon dolarlık ihracat gerçekleştiren sektör, geçen yılın aralık ayında bu tutarı 317 milyon dolara yükseltti. Yıllık ihracat da 2010'da bir önceki yıla göre yüzde 17 arttı. Sektörün toplam ihracatı böylece 2 milyar 928 milyon dolara ulaştı.
Yüksek fiyatlar nedeniyle Avrupa'ya ürün satamayan sektörün ana ihracat pazarları İran, Azerbaycan, Suriye gibi komşu ülkeler. Yükselen vergiler 2011 için ihracatta yüzde 20 büyüme hedefleyen sektörü tedirgin ediyor. Bu noktada ihracattaki ürün portföyünü katma değerli hale getirmek isteyen sektörde, direkt kontrplak, MDS gibi ürünler yerine mobilya sektörüne yönelik sağlanacak hammaddeler ile katma değerli ürün ihracatı dillendirilen seçenekler arasında yer alıyor.
Rakamlarla 3 büyükler
Kastamonu Entegre:
1969'da İstanbul'da kurulan Kastamonu Entegre ilk fabrikasını iki yıl sonra Kastamonu'da açtı. Yurtiçinde Kastamonu, Gebze, Samsun ve Balıkesir'de; yurtdışında ise Romanya, Bulgaristan ve Bosna Hersek'te tesisleri bulunan şirket, 2.2 milyon m3 toplam panel üretim kapasitesiyle Avrupa'nın 6'ıncı, dünyada ise 11'inci büyük ağaç bazlı panel üreticisi. Türkiye panel pazarında, ürün gruplarına göre yüzde 25-70 arasında değişen pazar payına sahip şirketin, 2009 konsolide cirosu 725 milyon dolar.
Yıldız Entegre:
1890 yılında Hasan Yıldız'ın Trabzon'da temellerini attığı Yıldız Entegre özellikle mobilyanın ana ham maddesi MDF'de günlük 3 bin 500 metrekare üretim yapıyor. 2012'de ihracatını arttırmak amacıyla 170 milyon euroluk iki yatırım yapacak olan şirketin Tarsus ve Akhisar'da yeni kurulacak tesislerinde yaklaşık 500 kişiye istihdam yaratılmış olacak. Yeni yatırımlarla şirketin kapasitesi günlük 4 bin metreküpten 7 bin 500 metreküpe çıkacak. Yıldız Sanayi üretim tesislerinde 2010 yılında 978 milyon 22 bin TL, ticari ürünlerde de 301 milyon 841 bin TL'lik ciro elde etti. .
Starwood:
İnegöl merkezli Starwood; 4 adet yonga levha hattı ile günde 3 bin 300 m3 yonga levha üretimi, 7 adet melamin basım hattı ile günde 25 bin plaka melaminli yonga levha üretimi gerçekleştiriyor. Starwood, ISO'nun üretimden satışa ilk 500 (özel/kamu) kuruluş arasında 150 ile 180. sıralar arasında yer alıyor.