Küresel krizin doğum yeri ABD'den dün dünyaya umut yayıldı, ABD ekonomisinin 3. çeyrekte yüzde 3,5 büyüdüğü açıklandı. Ticaret Bakanlığı'nın açıkladığı verilere göre 4 çeyrektir üst üste daralma yaşayan ABD ekonomisi, yüzde 3,3'lük beklentileri de aşarak son iki yılın en kuvvetli büyümesini gerçekleştirdi. Ülke ekonomisi en son 2008 yılının 2. çeyreğinde yüzde 2,4 büyüme kaydetmişti. ABD Başkanı Barack Obama, son büyüme verilerini resesyonun uzaklaşmakta olduğunun tasdiki olarak nitelerken ABD ekonomisinin tam olarak toparlanması için daha gidilecek uzun bir yol olduğunun da altını çizdi.
Hazine Bakanı Timothy Geithner da ekonominin toparlanmakta olduğuna dair olumlu işaretler olduğunu ancak işsizlik ve icra sorunları ile uğraşan aileler için resesyonun hâlâ "canlı ve akut halde" olduğunu söyledi. Geithner, "Amerikalılar dünyanın diğer ülkelerine göre çok fazla tasarruf yapıp çok az borçlanıyorlar" dedi. Beyaz Saray Ekonomi Danışmanlar Kurulu Başkanı Christina Romer da büyüme verilerinin açıklanmasının ardından CNBC'ye konuştu ve "İstihdam ve işsizlik oranları gibi kritik işgücü piyasası göstergelerinde iyileşme GSYİH'daki iyileşmenin ardından gelir. İşsizlik oranını sürdürülebilir bir şekilde azaltmak için ekonomik büyümede istikrarın yakalanması gerekir" yorumunu yaptı.
Teşvik bitince ne olacak
Ekonomistler, büyümede 787 milyar dolarlık teşvik planının etkisi olduğunu belirtirken, planın sona ermesiyle büyümenin de sona erebileceği endişesini taşıyor. ABD ekonomisinin büyümesinde, ağustos ayında sona eren hurda karşılığı otomobil satışı programının da etkisi oldu. Uzmanlara göre büyümenin iki büyük tetikleyicisi dayanıklı tüketim malları harcamaları ve konut yatırımları Washington'ın teşviklerinden faydalandı. Tüketicilerin dayanıklı tüketim mallarına üçüncü çeyrekte yaptıkları harcama yıllık bazda yüzde 22,3 arttı ki bu, 2001 sonundan bu yana gerçekleşen en büyük artış oldu. Konut harcamaları ise yıllık bazda yüzde 23,4 artarak 1986'dan bu yanaki en büyük sıçramayı yaptı.
Bu nedenle Bank of Tokyo-Mitsubishi ekonomistlerinden Chris Rupkey, MarketWatch'a dün yaptığı açıklamasında "Ekonominin yeniden ayakları üzerinde durmaya başladığı doğru ama teşviklerin sona ermesinin ardından bu ne kadar sürebilir" diye sordu. Rupkey'ye ve daha pek çok ekonomiste göre 15.1 milyon işsizin bulunduğu dünyanın bir numaralı ekonomisinde bu sorunun yanıtının verilmesi daha önemli.
İşsizlik ciddi bir sorun
ABD'de toparlanma yavaş bir seyir izlerken, işsizlik oranı hâlâ 26 yılın rekoru olan yüzde 9,8 seviyelerinde kalmayı sürdürüyor. Yine dün açıklanan haftalık işsizlik maaşı başvurularında gerileme beklentilerin altında kaldı. Analistlerin beklentisi 521 bin iken başvurular 530 bin olarak açıklandı. Dolayısıyla istihdam tarafında yüzleri güldüren herhangi bir gelişme kaydedilmiyor. Ekonomik Politikalar Araştırma Merkezi Başkan Yardımcısı Dean Baker, "Resesyonun bittiğini söyleyebilirsiniz, ancak böyle hissetmiyoruz" dedi.
Ülkede üretim ve satışlarda aylık verilerde gözlenen gelişmelerin ekonominin büyümesine katkıda bulunduğu belirtiliyor. Uzmanlar ise Büyük Buhran'dan sonraki en büyük resesyonun teknik olarak bitme eğiliminde olduğu görüşünü taşıyor ancak yine de gelecek aylarda resesyonun sona erdiği yönünde Ulusal Ekonomik Araştırma Bürosu'ndan (NBER) resmi bir açıklama gelmesi beklenmiyor.
Bu arada, haftalık işsizlik maaşı başvurularında beklentilerin altında kalan gerileme istihdam piyasasındaki toparlanmanın zayıf olduğuna işaret etse de 2 yılın ardından gelen büyüme verileri borsalar üzerinde olumlu etki yarattı. Avrupa ve ABD'de endeksler yüzde 1'i aşan yükselişler kaydederek hafta başından bu yana yaşanan kayıpları geri almaya başladı.
Zaten büyüme bekliyorduk
Taner Berksoy-Ekonomist
Bugünkü koşullar "olağan" olmadığı için büyüme rakamında bu denli bir artışın olağan olup olmadığını tartışmak anlamlı olmaz. Zaten izlenen ekonomiyi canlandırma programlarının bu tip bir etki yaratması bekleniyor ve isteniyordu. Bu nedenle yüzde 3,5'lik bir büyümenin canlandırma programları sayesinde ortaya çıktığını kabul etmek lazım. Bu büyüme zamanla oturup harcama programları olmadan da devam etmeye başladıkça hem ABD'de hem de dünya genelinde gevşek para politikalarından yavaş yavaş çıkılacak. Bu da büyüme oranlarının sürdürülebilirliğine ve yerleşmesine bağlı olacak.
ABD'li ekonomistler büyümeyi bildi
ABD'de Ulusal İş Ekonomisi Derneği'nin (NABE), eylül ayında yaptığı ve ekim ayı başında açıklanan araştırmanın sonucu, ekonomistlerin yüzde 80'den fazlasının ekonomide resesyonun sona erdiğine ve büyümenin başladığına inandığını ortaya koymuştu. Araştırmaya katılan ekonomistlerin yüzde 80'den fazlası, dört çeyrektir gerileyen ekonominin tekrar büyümeye başladığına inandıklarını söylemişti. Gelecek birkaç çeyrekte ekonominin görünümüne ilişkin tahminlerini yineleyen ancak, işsizlik oranının ve bütçe açığının gelecek yıl yüksek olmasını bekleyen ekonomistler, ekonominin gelecek yıl yüzde 3 büyüyeceğini tahmin etmişti.