ABD’de başlayan dünya geneline yayılan ve etkisi hala hissedilen küresel kriz dünyanın en büyük 50 ekonomisinin 32’sini etkiledi. Bu yıl ekonomileri büyük ülkelerin milli gelirleri dolar cinsinden 40-667 milyar dolar arasında azalacak. Bu dönemde en ağır darbeyi Avrupa ülkeleri aldı, Çin ve Hindistan ise kriz dinlemedi.
Uluslararası Para Fonunun (IMF) son verilerinden derlenen verilere göre, Türkiye’nin 2008’de 729 milyar 443 milyon dolar olan gayri safi yurt içi hasılası (GSYH) 2009’da krizin etkisiyle 177 milyar 263 milyon dolar gerileyerek, 552 milyar 180 milyon dolara düşecek ama dünya sıralamasındaki 17’incilikteki yeri değişmeyecek. Türkiye’nin milli gelirinin 2014 yılında artış eğilimiyle 644.8 milyar dolara ulaşması öngörülürken, bu rakam yine de kriz öncesi milli gelir rakamını yakalamayacak. Dünyanın en büyük ekonomisi ABD’nin milli geliri 261.9 milyar dolar azalarak, 14 trilyon 2 milyon 739 bin dolara gerileyecek. ABD’nin milli geliri 2014 yılında ise yaşadığı krize meydan okuyarak, 2.9 trilyon dolar artarak, 16.9 trilyon dolara çıkacak.
2009’da Japonya ve Çin’in milli gelirleri de krize inat sırasıyla 69 ve 431 milyar dolar artacak. Buna göre 2009’da Japonya’nın milli geliri 4 trilyon 923 milyar 761 milyon dolardan 4 trilyon 992 milyar 846 milyon dolara yükselecek. 2014 yılına kadar ise Japonya’nın milli geliri 361.6 milyar dolar artacak. Çin’in milli geliri ise 431 milyar 378 milyon dolar artarak, bu yıl sonunda 4 trilyon 832 milyar 992 milyon dolara yükselecek. Çin’in GSYH’si 2014’de 3.6 trilyon dolar artış gösterecek.
Kriz balonu Avrupa’da patladı
Krizin etkileri en ağır İngiltere ve Almanya’da görülecek. İngiltere’nin milli geliri 667 milyar dolar düşerek, 2 trilyon 674 milyar 85 milyon dolardan 2 trilyon 7 milyar 49 milyon dolara gerileyecek. Almanya’nın milli geliri ise 607,2 milyar dolar azalarak, 3 trilyon 667 milyar 513 milyon dolardan 3 trilyon 60 milyar 312 milyon dolara düşecek. 2009’da Fransa’nın milli geliri 366,6 milyar dolar düşerek 2 trilyon 499 milyar 146 milyon dolara, İtalya’nın milli geliri ise 326,1 milyar dolar azalarak, 1 trilyon 987 milyar 836 milyon dolara gerileyecek. İspanya’nın milli geliri 214.5 milyar dolar, Hollanda’nın milli geliri 125.9 milyar dolar, İsviçre’nin milli geliri ise 40.6 milyar dolar düşecek. Diğer taraftan Rusya’nın GSYH’si 512,9 milyar dolar azalarak, 1 trilyon 676 milyar 586 milyon dolardan, 1 trilyon 163 milyon 645 milyon dolara gerileyecek. Meksika’nın milli geliri de 260.9 milyar dolar, Avustralya’nın milli geliri de 255.6 milyar dolar düşecek. 2009’da kişi başına milli gelir sıralamasında ise ilk sırayı 94 bin 417,7 dolar ile Lüksemburg alırken, bunu 81 bin 861 dolar ile Katar, 70 bin 644 dolarla Norveç izliyor. Norveç’i 61 bin 741 dolar ile İsviçre, 52 bin 815 dolarla Danimarka, 49 bin 96 dolar ile de İrlanda takip ediyor. Türkiye’nin kişi başına milli geliri sıralamasında ise 2009’da ise 60. sırada yer alacak. Buna göre Türkiye’nin kişi başına milli geliri 2009’da 10 bin 471,7 bin dolardan 7 bin 839.9 dolara gerileyecek.
Türkiye bir basamak gerileyecek
ABD’nin satın alma gücüne göre milli geliri, yıl sonunda 261.9 milyar dolar gerileyerek, 14 trilyon 2.7 milyar dolar olacak. Türkiye, büyük ekonomiler arasında, Endonezya’ya geçilerek bir basamak gerileyecek ve 15. sıradan 16. sıraya inecek. Türkiye’nin satın alma gücü paritesine (SGP) göre GSYH yıl sonunda 876.6 milyar dolar olarak gerçekleşecek, 2014’de ise bu rakam, 1 trilyon 93,4 milyar dolara ulaşacak.
Çin ve Hindistan kriz dinlemeyen ülkelerin başında yer alırken, Çin’in satın alma gücüne göre milli geliri yıl sonunda, 594.7 milyar dolarlık artışla 8 trilyon 511,1 milyar dolara, 2014 yılında ise 14 trilyon 437,7 milyar dolara ulaşacak. Japonya‘da bu rakam, bir önceki yıla göre 231.8 milyar dolar gerileyerek, 4 trilyon 122,5 milyar dolar, 2014’te 4 trilyon 906,6 milyar dolar olacak. Hindistan ise 180,7 milyar dolar artışla 3 trilyon 469,1 milyar dolarlık, 2014’de ise 5 trilyon 236,7 milyar dolarlık SGP-GSYH’ya sahip olacak. Almanya bu yılın sonunda 137.6 milyar dolarlık gerilemeyle 2 trilyon 772,9 milyar dolarlık, İngiltere 71.2 milyar dolarlık gerilemeyle 2 trilyon 159,3 milyar dolarlık, Rusya 115.1 milyar dolarlık gerilemeyle 2 trilyon 145,8 milyar dolarlık, Fransa 43.6 milyar dolarlık gerilemeyle 2 trilyon 86,7 milyar dolarlık, Brezilya 7.6 milyar dolarlık gerilemeyle 1 trilyon 973,6 milyar dolarlık, İtalya da 64.6 milyar dolarlık gerilemeyle 1 trilyon 750 milyar dolarlık SGP-GSYH’ya sahip olacak. 2014 yılına gelindiğinde söz konusu rakam Almanya’da 3 trilyon 149,2 milyar dolar, İngiltere’de 2 trilyon 545,7 milyar dolar, Rusya’da 2 trilyon 732,4 milyar dolar, Fransa’da 2 trilyon 421,6 milyar dolar, Brezilya’da 2 trilyon 483,4 milyar dolar, İtalya’da ise 1 trilyon 963,1 milyar dolar olacak.
Öte yandan, Dünya Bankası Başkanı Robert Zoellick, “Geçmişin hatalarını yeniden tekrarlamamalıyız. Toplumsal huzursuzluklar, şiddet görüyoruz. Yoksullar diğerlerinin hatalarından mağdur oluyor” dedi.