Kriz, inşaat sektöründeki konut stokunu patlattı. 2004-2005 yıllarındaki yoğun talebin devam edeceği düşüncesiyle konut yapımını hızlandıran firmalar, global krize ellerinde satılmaya hazır binlerce konutla girdi. Halen Mesa İnşaat'ın elinde 200 milyon TL, Aşçıoğlu İnşaat'ın elinde 150 milyon dolar, Ağaoğlu İnşat'ın elinde ise 500 milyon dolarlık konut stoku bulunuyor. Konut stoku sadece özel sektörde değil, kamuda da oldukça yüksek. 6 yılda 274 bin konut satan Toplu Konut İdaresi'nin (TOKİ) elinde 19 bin 307 hazır konut bulunuyor. TOKİ, 66 bin konutun da yapımına devam ediyor. Sektörde satışa hazır konut stokunun yaklaşık 20 milyar TL'lik bir değere ulaştığı belirtilirken krediyle çalışan birçok müteahhidin de borcunun 6.5 milyar dolara yaklaştığı ifade ediliyor.
Oluşan stoka rağmen sektörün geleceğinden umutlu olan sektör temsilcileri,
2001 krizinde olduğu gibi küresel krizin ardından ellerindeki konutları hızla
satmayı bekliyor. Çünkü 2001 krizinden sonra da şu anda olduğu gibi durgunluk
yaşayan firmalar, krizin ardından gelen yoğun taleple stoklarını hızla eritmiş
ve ciddi kârlar elde etmişti. Bu nedenle sektör temsilcileri geçici olarak
gördükleri bu dönemi hasarsız atlatabilmek için devletten destek
bekliyor.
Konut arzında şişme var
Türkiye Müteahhitler Birliği (TMB) Başkanı Erdal Eren,
sektörde arz-talep dengesi gözetilmeden 2004-2005 yıllarındaki gibi alım olacağı
varsayılarak konut yapıldığını, böylece konut arzında ciddi bir şişme ve
dengesizliğin oluştuğunu söyledi. Krizin etkisiyle ihtiyaç sahiplerinin
gayrimenkule ilgisinin azaldığını, bankaların da kredi verme imkânlarının
daraldığını hatırlatan Eren, şu anda sektörün ne zaman canlanacağını öngörmenin
mümkün olmadığını vurguladı. Eren, "Bu nedenle Ekonomik Koordinasyon Kurulu
toplantısında hükümete, inşaat sektörünün özel sektör eliyle
canlandırılabilmesinin imkânsız olduğunu anlattık. Ancak, sektörün
canlandırılmasının ekonominin canlandırılması için olmazsa olmaz kural olduğunu,
bu nedenle sektörün kamu eliyle canlandırılması gerektiğini söyledik. Beklemeye
devam ediyoruz"
dedi.
GÖRÜŞLER
Müteahhitlerin
borcu artıyor
Mesa Mesken Sanayi AŞ Yönetim Kurulu Başkanı Erhan
Boysanoğlu, krizin inşaat sektörünü ciddi şekilde vurduğuna dikkat
çekerek sektörde satılmamış konut stokunun yaklaşık 20 milyar TL'ye, Türk
müteahhitlerin borçlarının ise 6.5 milyar dolara ulaştığını söyledi. Boysanoğlu,
Mesa olarak ise şu anda 200 milyon TL'lik konut stokları bulunduğunu, halen
devam eden projelerinin değerinin ise 800 milyon TL olduğunu söyledi. Piyasanın
yılın son çeyreğinde açılmasını beklediğini anlatan Boysanoğlu, kendi
ellerindeki stoku eritmelerinin ise 2010 bahar aylarını bulabileceğine işaret
etti. İnşaat sektörüne 2003'den sonraki hareketlilikle birlikte birçok yeni
oyuncunun katıldığını hatırlatan Boysanoğlu, "Biz o dönem ileride bir sıkıntının
yaşanacağını öngörmüştük. O nedenle sağlam gitmeye çalıştık. Şimdi bir sıkıntı
yaşamıyoruz" dedi.
Kriz biter, bu konutlar
satılır
Ağaoğlu Şirketler Grubu Yönetim Kurulu Başkanı Ali Ağaoğlu,
halen ellerinde 500 milyon TL değerinde, yaklaşık 850 adetlik konut stoku
olduğunu kaydetti. Ancak bu dönemde stoku olan firmaların piyasalar açıldığında
ciddi avantaj elde edeceklerine inandığını vurgulayan Ağaoğlu, şunları söyledi:
"Türkiye'de mevcut konut stokunu yenilemek için her yıl 1 milyon konut
üretilmeli. Krizler mutlaka biter, bu konutlar satılır. Krizde üreten sonrasında
kazanır. 2001 krizinde 5 projeye birden kazma vurduk. Kriz döneminde üretim
maliyetleriniz düşüyor. Piyasa açıldığı zaman avantaj sağlıyorsunuz. Bu aydan
itibaren toplam tutarı 3 milyar doları bulan projelere başlayacağım. Buradan 5-6
milyar dolarlık hasılat bekliyorum. Doğru yerde, doğru proje, doğru fiyat
politikası ve doğru ödeme koşulları sağlanırsa talep mutlaka
olacaktır."
Ödeme problemi olmayan için
avantaj
Aşçıoğlu İnşaat Yönetim Kurulu Başkanı Yaşar Aşçıoğlu,
ellerinde 150 milyon dolar değerinde, yaklaşık 100 adet konut bulunduğunu
belirterek şöyle konuştu: "Konut stokunun olması, ödeme problemi olmayan
firmalar için avantaj sağlıyor. Ama hem stokunuz hem de borcunuz varsa sıkıntı
yaratıyor. Biz nakit sıkıntısı yaşamadığımız için bu durumdan avantaj
sağlıyoruz. Örneğin bazı projeleri talep olmasına rağmen bekletiyoruz. Piyasanın
nisan-mayıs ayları gibi açılmaya başlayacağını umut ediyorum. Zaten ciddi bir
konut açığı var. Bu hızla talebe dönüşecektir."
Sektör
dışından gelenler sıkıntılı
Varyap Genel Müdürü Erdinç Varlıbaş, konut stoklarının çok
fazla olmadığını, 100 milyon TL değerinde 300 tane satışa hazır konutlarının
bulunduğunu söyledi. Ana işkolu konut üretmek olan firmalar için stok
bulunmasının avantajlı olduğunu dile getiren Varlıbaş, "Ancak sektör dışından
gelenlerin sıkıntı yaşaması normal. Yine de bahardan sonra ekonomideki panik
havasının ortadan kalkacağını düşünüyoruz" dedi. Kriz ortamına rağmen yeni
projelere başlamaktan çekinmediklerini vurgulayan Varlıbaş, "Bu dönemlerde
yatırımın maliyet avantajları oluyor. Tecrübemize, lokasyona, projemizin
özelliklerine güvendiğimiz için İstanbul Ataşehir'de yeni bir projeyi hayata
geçireceğiz. Toplam 1700 konut, ofis ve otel ünitesinin yer aldığı projenin
yatırım değeri 200 milyon dolar. Projeden 1 milyar dolar civarında gelir
bekliyoruz" diye konuştu.
Faizler düşerse sektör
canlanır
Canan Yapı Yönetim Kurulu Başkanı Necati Akyazıcı, 100
dairelik ve 60 milyon TL değerinde konut stokları bulunduğunu söyledi. Ancak
güvenilir firmalar için bitmiş konut stokunun avantaj sağladığını anlatan
Akyazıcı, "Mevduat ve kredi faizlerinin aşağı düşmesiyle birlikte yeniden
canlanma yaşanacaktır. Konut yine en güvenilir yatırım aracı olmaya devam
edecek. Bu dönem yatırım için de çok uygun. Elinde stoku olan ödeme güçlüğü
içindeyse fiyat düşürerek satış yapıyor. Nakit sıkıntısı yoksa bu stoku
önümüzdeki dönemde daha yüksek bir kâra dönüştürebilir"
dedi.
Stok değil, portföy geliştiriyoruz
Dumankaya İnşaat Yönetim Kurulu Başkanı Ali Dumankaya,
stoklu çalışmadıkları belirterek "Önemli olan projeyi geliştirme aşamasından
sonra ilerleme kaydedene kadar satmak. Bu nedenle stok değil portföy olarak
çalışıyoruz. 2008'de toplam 255 milyon dolar değerinde, 1630 daireyi teslim
ettik. 2009'da da 300 milyon dolarlık projeyi hayata geçirmeyi hedefliyoruz.
Etap etap çalışarak, satış yaparak ilerliyoruz. Bu nedenle krizde sıkıntı
yaşamadık" dedi. Dumankaya, "Ne olursa olsun satarız" gibi bir düşünceyle
hareket edilmemesi gerektiğini vurgulayarak, bu krize herkesin hesabını daha
düzgün yapmasını sağlayacak bir düzeltme hareketi olarak da bakılması
gerektiğine işaret etti.
Proje bitmeden satmaya
çalışıyoruz
Sinpaş Gayrimenkul Yatırım Ortaklığı (GYO) Genel Müdür Yardımcısı Seba Gacemer, genellikle stok çalışmadıklarını ve bir projeyi daha bitmeden satışa hazırladıklarını söyledi. Gacemer, "Konut porföyü olarak bakıldığında devam eden projelerimizin yaklaşık yarısını satmış bulunuyoruz" dedi. Finansman yapısını kendi özsermayeleri ve toplu satışlarla oluşturmaya çalıştıklarının altını çizen Gacemer, satışların ivme kazandığı dönemde satış ve üretim parelasyonunu sağlamadan talebe cevap vermeye çalışan firmaların ise şu anda sıkıntı yaşadığını vurguladı. 2009'un son çeyreğinde konut kredilerinin düşeceğine inandığını anlatan Gacemer, 2010'dan itibaren de yeni projelere başlayacaklarını söyledi.