Danıştay'ın geçtiğimiz yıl temmuz ayında verdiği yürütmeyi durdurma kararının ardından bu yılın mart ayına kadar kapalı kalan Kanadalı Eldorado Gold'un iştiraki Tüprag'ın Uşak'taki Kışladağ Altın Madeni, 15 yıllık ekonomik ömrünü tamamladığında toplam 170 ton altın üretmiş olacak. 'Yığın liçi' adı verilen siyanürle işleme yöntemiyle madende bir ton kayadan 1.23 gram altın elde ediliyor. Yine bir ton kayada ise 300 - 350 gram sodyum siyanür kullanılıyor. Madeninin ticari faaliyeti sona erdiğinde yaklaşık 134 milyon ton kaya ve toprak siyanür işleminden geçmiş olacak. Yığın liçi yönteminde maden sahasından çıkartılarak, öğütülme yoluyla un ufak edilen kayalar açık alana seriliyor.
1 kilometre çap
Sodyum siyanür, 90 gün boyunca özel bir boru sistemiyle açık alana serilen altın cevheri dolu toprağa damlatılıyor. Sodyum siyanür, altın ve gümüşü bir başka boru sistemine kendisiyle birlikte indiriyor. Daha sonra yapılan ayrıştırma işlemleriyle maden sahasının içinde altın ve gümüş içeren 10 kilo 200 gramlık dore külçeler dökülüyor. Maden kapandığında siyanür damlatma işlemi için toprağın serildiği alanda her biri 60 metre yüksekliğinde 5 adet tepe oluşmuş olacak. Altın cevherini içeren kayaların çıkarıldığı alan ise 1 kilometre çapında, 400 metre derinliğinde bir çukura dönüşecek. Maden sahasında 250 metreden sonra su çıkacağı için alan, ileride göle dönüşecek.
Tepeler yıkanacak
Tüprag Yönetim Kurulu Başkan Yarndımcısı Ümit Akdur, Şirket Müdürü Mehmet Yılmaz ve madenin birim yöneticileri, basın mensuplarına yönelik yapılan tanıtım turunda tartışmalara neden olan siyanür yöntemiyle ilgili bilgi verdi. Bazı yöneticilerin kısaca 'Siyanür Tepesi' dedikleri tepelerden ilki 30 metre yüksekliğe ulaştığını anlatan yetkililer, 15 yıllık işletme süresi sona erdiğinden iki yıllık temizleme çalışmaları yapılacağını kaydediyor. İki yıl boyunca tepelerin özel maddelerle yıkanacağını söyleyen Tüprag yetkilileri, Çevre ve Orman Bakanlığı'nın yapacağı ölçümlerden sonra tepelerdeki siyanür değerinin standartların altına inmesinin ardından madeni terk edeceklerini söylüyor. Temizlik çalışmaları için de bakanlıkta 40 milyon dolarlık teminatın bloke edildiği bilgisi veriliyor. Tepelerin siyanür sızdırmasının imkansız olduğunda ısrarcı olan Tüprag yetkilileri, zeminin 30 santimlik sıkıştırılmış kil ve 2 milimetrelik jeomembran adı verilen bir malzemeyle kaplı oluğunu vurguluyor.
Külçe altın üç ana aşamada üretiliyor1- Kayalar un ufak ediliyor
Toplam 2.5 milyon metrekarelik madenin altın içeren bölümünden kayalar patlayıcı ve 40 tonluk kepçeler yardımıyla çıkarılıyor. Kayalar, öğütme tesisinde yığın liçi işlemi için yeterli boyuta indirgeniyor.
2- Toprak seriliyor, tepe yükseliyor
Un ufak edilen kayalar, madenin bir başka bölümünden 10 metrelik basamaklar halinde seriliyor. Neredeyse toprağa dönüşen altın içeren kayalara 90 gün boyunca sodyum siyanür damlatılıyor.
3- 10.2 kiloluk külçe dökülüp İstanbul'a gönderiliyor
Sodyum siyanürden sonra çeşitli işlemlerden geçirilen altın içeren toprak yığını en son altın çamuruna dönüşüyor. Çamur dökümhaneye aktarılıyor. Burada potada altın döküm işlemi gerçekleşiyor. 10 kilo 200 gramlık dore adı verilen külçe, saf altın içermiyor. Altın ve gümüş karışımı oluyor. Saf altın külçesi İstanbul'daki rafinaj işleminden sonra ortaya çıkıyor.
Siyanür gazı için sürekli ölçüm yapılıyor
Kil ve jeomembran tabakasının içinde erken uyarı sistemi görevi gören bir boru sisteminin daha dolaştığını anlatan yetkililer, siyanürün gazlaşıp havaya karışmasına karşı gezici siyanür ölçüm cihazlarıya sürekli ölçüm yapıldığını ve valiliğin oluşturduğu komisyonun da istediği zaman habersiz gelip ölçüm yapabildiğini kaydediyor. Tüprag yönetimi, yöntemlerinin 'Sıfır dejarj' prensibine göre çalıştığını belirtirken, altını ayrıştırmada kullanılan siyanürün tepelerde tekrar kullanıldığını anlatırken, "Çok ufak bir kayıp yaşanıyor. Bu nedenle az da olsa ekleme yapılıyor" diyor.
Madenin cirosu 2.5 milyar dolar olacak
Akdur ve Yılmaz'ın verdiği bilgiye göre altın fiyatlarının seyri önemli rol oynasa da, Kışladağ'ın altından elde edeceği gelir yaklaşık 2.5 milyar dolar olarak hesaplanıyor. Maden için bugüne kadar 170 milyon dolar yatırım yapan Tüprag, altın fiyatlarının ons başına 900 dolar seviyesinde olduğu bu dönemde altının onsunu 240 ile 280 dolar arasında mal ediyor. Madenle ilgili hukuki süreç halen devam ediyor. Akdur, konuyla ilgili "Yargı 'dur' derse, ona rağmen bir şey yapacak değiliz" yorumu yapıyor. Kışladağ'da ilk deneme üretimini yapıldığı 2006 Yaz'ından bu yana 7.5 ton altın üretildi. Yıllık üretim hedefi ise 6 ton olarak konulmuş durumda. Tüprag'ın bir diğer maden projesi ise İzmir'de yer alan Efemçukuru. İki yıl içinde üretime geçecek Efemçukuru, Kışladağ gibi açık alan yerine yerin altına inilen galerili maden olacak.